حضرت آیت الله «سید محمود طالقانی» دانشمند و مفسر قرآن كریم و روحانی مبارز و نخستین امام جمعه تهران ملقب به «ابوذر زمان» در سال ۱۲۸۲(ه.ش) در دهستان «گلیرد» از توابع طالقان دیده به جهان گشود.
سید محمود علایی طالقانی روحانی برجسته شیعه، سیاست‌مدار از فعالین نهضت ملی شدن نفت و نهضت مقاومت ملی، از بنیان‌گذاران جبهه ملی دوم، از بنیان‌گذاران نهضت آزادی ایران، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و نخستین امام جمعه تهران پس از انقلاب ۵۷ بود.
پدر بزرگوارش ابوالحسن طالقانی از عالمان دینی دوران خود به شمار می‌رفت و بدین لحاظ فرزند خود را برای تحصیل علوم دینی به قم فرستاد. سید محمود تا سن ۲۸ سالگی به تحصیلات خود در علوم اسلامی در مدارس رضویه و فیضیه قم ادامه داد و پس از آن در مدرسه سپه‌سالار(شهید مطهری کنونی) شروع به تدریس کرد.
او در سال ۱۳۱۸ برای نخستین بار به جهت اعتراض رسمی به حکومت به جهت هتک حرمت اسلام به زندان محکوم شد، اما پس از رهایی از زندان، تحصیل و تدریس خود را ادامه داد و بعد از آن به اردن و مصر مسافرت کرد.
آیت الله طالقانی در مبارزات ملی شدن نفت فعالانه حضور داشت و فردای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به جرم پنهان کردن نواب صفوی رهبر فداییان اسلام؛ در خانه‌اش دست‌گیر شد و به زندان افتاد.
وی پس از شهریور ۱۳۲۰ با تاسیس کانون اسلام به تفسیر قرآن برای عموم مردم پرداخت تا جایی که گروه‌های مختلف دانشجویی در این جلسات شرکت می‌کردند. این‌چنین بود که وی با تشکیل این کانون عملاً به طور رسمی مبارزه خود را علیه رژیم طاغوت آغاز کرد.
آیت‌الله طالقانی پس از آزادی در سال ۴۶ به دلیل طرح مسائل سیاسی و واکنش صریح نسبت به اقدامات رژیم ممنوع‌المنبر شد. وی در سال ۵۴ بار دیگر زندانی و این بار به ۱۰ سال زندان محکوم شد اما در آستانه انقلاب در آبان ۱۳۵۷ از زندان آزاد شد.
او پس از آزادی از زندان و در بحبوحه روزهای انقلاب نقش ویژه‌ای ایفا کرد و چندی بعد، از سوی امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) به عضویت در شورای انقلاب برگزیده شد و در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی از سوی مردم تهران به عنوان نماینده انتخاب شد. یکی از یادگارهای طالقانی مساله شورا‌ها بود.کارنامه زندگی آیت الله طالقانی به تمامی مبارزه، زندان و تبعید است. گویی شخصیت وی با سکوت و سکون نا‌آشنا بوده است. وی نخستین زندانی سیاسی ست که در زمان رضا شاه، به جرم دفاع از زن محجبه‌ای که ماموران رضا شاه به وی توهین کرده، قصد برداشتن چادر وی را داشتند، دست‌گیر و زندانی شد. آنان عدم جواز حمل عمامه از جانب وی را بهانه دست‌گیری او قرار داده بودند.
ایشان اولین نماز جمعه را بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در پنجم مرداد ماه سال ۱۳۵۸ به امامت خویش در دانشگاه تهران برگزار کرد.
اگر چه زندگانی آیت الله طالقانی سراسر مبارزه بود و بارها زندانی و تبعید گردید، اما با این حال آثار ارزشمندی از خود به جا گذاشته است:
۱. «پرتویی از قرآن» که شامل تفسیر سوره های حمد، بقره، آل عمران، ۲۲ آیه ابتدای سوره نساء و تمامی سوره های جزء سی ام قرآن است و در شش جلد منتشر گردید.
۲. مقدمه، توضیح و تعلیق بر کتاب «تنبیه الامة و تنزیه الملة» آیة الله نائینی.
۳. اسلام و مالکیت.
۴. ترجمه جلد اول کتاب «امام علی بن ابی طالب» نوشته عبدالفتاح عبدالمقصود.
۵. «به سوی خدا می رویم» که سفر نامه حج است.
۶. «پرتوی از نهج البلاغه».
۷. «آینده بشریت از نظر مکتب ما».
۸. «آزادی و استبداد».
۹. «آیة حجاب».
۱۰. «مرجعیت و فتوا».
۱۱. «درسی از قرآن».
۱۲. «درس وحدت».
امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) در مورد ایشان چنین فرمود: «آقاى طالقانى یک عمر در جهاد و روشن‌گرى و ارشاد گذراند. او یک شخصیتى بود که از حبسى به حبس و از رنجى به رنج دیگر در رفت و آمد بود، و هیچ‌گاه در جهاد بزرگ خود سستى و سردى نداشت. من انتظار نداشتم که بمانم و دوستان عزیز و پر ارج خودم را یکى پس از دیگرى از دست بدهم. او براى اسلام به منزله حضرت «ابوذر» بود؛ زبان گویاى او چون شمشیر مالک اشتر بود؛ بُرنده بود و کوبنده. مرگ او زودرس بود و عمر او با برکت. رحمت خداوند بر پدر بزرگوار او، که در رأس پرهیزکاران بود، و بر روان خودش که بازوى تواناى اسلام. من به امت اسلام و ملت ایران و عائله ارجمند و بازماندگان او، این ضایعه بزرگ را تسلیت مىگویم»[۱]. [۲]
-----------------------------------------------------------
پی‌نوشت
[۱]. صحیفه امام، ج۹، ص، ۴۸۶ - ۱۹ شهریور -۱۳۵۸
[۲]. برگرفته از سایت حوزه
نقل قول
