گزینش بندگان خاص (اجتباء) گزينش بندگان خاص براى رهايى از تشتّت و بهرهمندى از فيضهاى ويژه
واژه اجتبا از باب افتعال و از ريشه «ج ب ى» است. لغويان، جبى را بهمعناى جمع كردن (گردآورى) دانستهاند;[1] بدين سبب حوض را كه محلّ گردآورى آب است، جابيه، و خراج را كه از اطراف و اكناف گردآورى مىشود، مَجْبى ناميدهاند.[2]
از آنجا كه باب افتعال بر قصد و اختيار دلالت مىكند مىتوان اجتبا را بهمعناى اختيار كردن شىء براى گردآورى و رهايى بخشيدن آن از تشتّت و پراكندگى دانست.[3]
اجتبا و برگزيدن بنده از ناحيه خداوند بهمعناى اختصاص دادن او به فيضهاى خاص الهى است كه نتيجه آن حاصل شدن انواع نعمتها براى او، بدون هيچگونه سعى و تلاشى است و اين موهبت تنها براى پيامبران و صديقان و شهدا خواهد بود.[4]
در قرآن كريم، مشتقّات «جبى» 12 بار بهكار رفته كه 10 مورد آن به بحث «اجتبا» مربوط است.
در موارد يادشده، به جز يك مورد كه بهمعناى لغوى اجتبا (اعراف/7، 203) ارتباط دارد، به حقيقت اجتبا (معناى مصطلح آن) همراه با علم به تأويل احاديث (يوسف/12، 6) و هدايت (مانند نحل/16، 121; انعام/6، 87 و...) و صلاح (قلم/68، 50) و علم به غيب (آلعمران/3، 179) و نفى حرج (حج/22، 78) اشاره شده است.