از حسین گفتن... تا حسینی شدن

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

(3)


و من كلام له عليه السلام للفَرَزْدَقِ لَمّا سَأَلَهُ: ما أعْجَلَك يَابنَ رسولِ اللهِ عَنِ الحجّ؟

فقال عليه السلام : لَو لَمْ اَعْجَلْ لَاُخِذْتُ.

ثُمَّ سَأَلَهُ عَنِ النّاس بِالكوفَة فَعَرَّفَهُ بِاَنَّ السُّيُوفَ عَليه؛

فَقال عليه السلام :لِلّهِ الاَمْرُ، وَ اللهُ يَفْعَلُ ما يَشاءُ، وَ كُلَّ يَومٍ رَبُّنا في شَأنٍ، اِنْ نَزَلَ القَضاءُ بِما نُحِبُّ فَنَحْمَدُاللهَ عَلي نَعمائِهِ، وَ هُوَ الْمُسْتَعانُ عَلَي اَداءِ الشُّكْرِ. و اِنْ حالَ القَضاءُ دُونَ الرَّجاءِ فَلَمْ يَتَعَدَّ مَنْ كانَ الْحَقُّ نِيَّتَهُ، وَ التَّقْويَ سَريرَتَهُ. ثُمَّ سَلَّمَ عَلَيْهِ وَ افْتَرَقا.( الارشاد، شيخ مفيد،صفحه‌ي218؛الكامل،اِبن اثير،جلد3،صفحه‌ي401.مقتل الحسين، مقرّم،صفحه‌ي203.)

پاسخ امام عليه السلام به فَرَزدَق

فرزدق از حضرت پرسيد: يابن رسول الله چه شد كه عجله كردي و حج را ناتمام گذاشتي؟


در پاسخ فرمود: اگر عجله نمي‌كردم غافلگير مي‌شدم.


آنگاه حضرت از اوضاع مردم كوفه پرسيدند،فرزدق گفت:شمشيرهاي آنان براي جنگ با شما آماده شده است.


امام فرمود: كارها به دست خداست، و خدا هر چه را اراده كند انجام مي‌دهد، و پروردگار ما هر روز در كاري است.اگر قضاي الهي طبق خواسته‌ي ما انجام گرفت سپاس نعمت‌هاي الهي را به جا مي‌آوريم و خدا خود مدد مي‌دهد تا به اداي شكرش توفيق يابيم. و اگر قضاي الهي مانع از برآمدن خواسته‌ي ما شد باز آن كس كه طالب حقّ باشد و داراي روح ايمان و تقوا،اهل تجاوز نخواهد بود.سپس با فرزدق وداع كرد و از يكديگر جدا شدند.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

(4)

و من خطبة له عليه السلام في البَيْضَة خَطَبَ بِها الحرَّ و اصحابَه

قال عليه السلام بعدَ الحَمدِ و الثَّناءِ:

اَيُّهَا النّاسُ، اِنَّ رَسُولَ اللهِ صلي الله عليه و آله قالَ: مَن رَأي سُلطاناً جائِراً مُسْتَحِلاًّ لِحُرُمِ اللهِ، ناكِثاً لعَهْدِ اللهِ، مُخالِفاً لِسُنَّة رَسُولِ اللهِ، يَعْمَلُ في عِبادِاللهِ بِالاِثمِ وَ العُدْوانِ، فَلَمْ يُغَيِّرْ عَلَيْهِ بِفِعْلٍ وَلا قَولٍ، كانَ حَقّاً عَلَي اللهِ اَنْ يُدْخِلَهُ مُدْخَلَهُ.
اَلا و اِنَّ هؤلاءِ قَد لَزِمُوا طاعَة الشَّيطانِ،و تَرَكُوا طاعَة الرَّحمنِ، وَ اَظْهَرُوا الفَسادَ، وَ عَطَّلُوا الْحُدودَ، وَ اسْتَأْثَرُوا بِالْفَيْءِ، وَ اَحَلُّوا حَرامَ اللهِ، وَ حَرَّمُوا حَلالَهُ، و اَنَا اَحَقُّ مَنْ غَيَّرَ. و قَدْ اَتَتْني كُتُبُكُم، وَ قَدِمَتْ عَلَيَّ رُسُلُكُم بِبَيْعَتِكُم:اَنَّكُمْ لا تُسْلِمُوني وَ لا تَخْذُلُوني. فَاِنْ بَقيتُم عَليَ بَيْعَتِكُمْ تُصيبُوا رُشْدَكُمْ، فَاَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ و ابْنُ فاطِمَة بِنتِ رَسُولِ الله صلي الله عليه و آله ،نَفْسي مَعَ اَنْفُسِكُمْ، وَ اَهْلي مَعَ اَهْليكُمْ،وَ لَكُمْ فِيَّ اُسْوَة.
و اِنْ لَمْ تَفْعَلُوا و نَقَضْتُم عَهْدَكُم و خَلَعْتُم بَيْعَتي مِنْ اَعْناقِكُمْ فَلَعَمْري ما هِيَ لَكُم بِنُكْرٍ، لَقَدْ فَعَلْتُمُوها بِاَبي وَ اَخي وَ ابْنِ عَمّي مُسْلِمٍ. و الْمَغْرُورُ مَنِ اغْتَرَّ بِكُم. فَحَظَّكُمْ أَخْطَأْتُمْ، وَ نَصيبَكُم ضَيَّعْتُم، و مَنْ نَكَثَ فَاِنَّما يَنْكُثُ عَليَ نَفْسِهِ، و سَيُغْنِنِي اللهُ عَنْكُمْ، وَ السَّلامُ عَلَيكُمْ وَ رَحْمَة اللهِ وَ بَرَكاتُهُ.( طبري،جلد4،صفحه‌ي304،مؤسّسه� ��ي اعلمي بيروت.)

هشدار به ياران حر
خطبه‌اي كه در منزل بيضه براي حر و يارانش ايراد كرد

پس از حمد و ثناي الهي فرمود:

اي مردم، رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند:
هر كسي پادشاه ستمگري را ببيند كه حرام خدا را حلال ساخته،پيمان الهي را مي‌شكند و با سنّت و راه و روش رسول خدا مخالفت مي‌ورزد، و در ميان بندگان خدا به گنهكاري و ستمگري مي‌پردازد،ولي با گفتار و رفتار خود بر اين سلطان نشورد، بر خداوند لازم است كه آن كس را با آن سلطان در يك محل محشور سازد.

مردم آگاه باشيد كه دستگاه حكومت بني‌اميّه سر در خطّ فرمان شيطان نهاده و از اطاعت فرمان الهي سرپيچي مي‌نمايند.فساد را آشكار ساخته، حدود الهي را تعطيل نموده،ماليات‌هاي اسلامي را در راه مصالح شخصي به كار برده و حرام الهي را حلال و حلال الهي را حرام نموده‌اند.

من از همه كس به دگرگون ساختن دستگاه حاكم سزاوارترم. نامه‌هاي شما برايم آمده و فرستادگان شما خبر بيعت شما را براي من آورده و نويد داده‌اند كه مرا تسليم بني‌اميّه نمي‌سازيد و مرا بي‌ياور نمي‌گذاريد؛ حال اگر به بيعتي كه با من كرده‌ايد وفادار باشيد، رشد خود را ثابت كرده‌ايد. و مي‌دانيد كه من حسين فرزند علي و پسر فاطمه دختر رسول خدا هستم؛اگر بيعت خود را حفظ كرديد خودم با شما و اهل و عيالم با اهل و عيال شما خواهند بود و بر شماست كه از من پيروي نماييد.

و اگر بر سر پيمان خود نمانيد و از بيعت من رويگردان شويد،به جان خودم سوگند كه نقض بيعت و پيمان‌شكني شما تازگي ندارد،شما مردم سست‌عهد و بي‌وفا همين كار را با پدر و برادر و پسرعمويم مسلم بن عقيل انجام داديد.هر كس كه به شما اعتماد كند و به عهد و پيمان شما دل بندد فريب خورده است،و البتّه دودش به چشم خودتان خواهد رفت و بهره‌ي خود را بر باد داده‌ايد،زيرا هر كس بيعت‌شكني كند به زيان خود كرده است، و به همين زودي است كه خدا مرا از شما بي‌نياز خواهد ساخت.

والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاته

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

(5)

و من خطبة له عليه السلام في اِدبار الدّنيا

حَمِدَ اللهَ و اَثْنيََ عليه،ثمَّ قال:
اِنَّهُ قَد نَزَلَ مِنَ الاَمْرِ ما قَدْ تَرونَ، وَ اِنَّ الدُّنيا قَدْ تَغَيَّرَتْ و تَنَكَّرَتْ و اَدْبَرَ مَعرُوفُها، وَ اسْتَمَرَّتْ حَذّاءَ، فَلَمْ يَبْقَ مِنْها اِلاّ صُبابَة كَصُبابَة الاِناءِ، وَ خَسيسُ عَيشٍ كَالْمَرعَي الوَبيلِ.
اَلا تَرَونَ اَنَّ الْحَقَّ لا يُعْمَلُ بِهِ، وَ اَنَّ الباطِلَ لا يُتَناهي عَنهُ؟! لِيَرْغَبِ الْمُؤْمِنُ فِي لِقاءِ رَبِّهِ مُحِقّاً، فَاِنّي لا اَرَي الْموتَ اِلاّ سَعادَة، وَ لا الْحَياة مَعَ الظّالِمينَ اِلاّ بَرَماً.( تاريخ الامم و الملوك، طبري، جلد4، صفحه‌ي305؛ تحف‌العقول،صفحه‌ي245؛ حليهْ‌الاولياء، جلد2، صفحه‌ي39؛ اللهوف، صفحات32و33.)

مرگ سرخ به از زندگي ننگين است
سخنراني امام حسين عليه السلام در پشت كردن دنيا

حمد و ثناي الهي را به جاي آورد، سپس فرمود:

مي‌بينيد كه حوادث روزگار بر ما وارد شده است، چهره‌ي دنيا دگرگون گشته و رو به زشتي و ننگ نهاده است، و نيكي‌ها و فضايل روز به روز به سرعت از دنيا رخت بر مي‌بندد و از خوبي‌ها جز ته مانده اندكي باقي نمانده است؛چراگاه زندگي همچون مرتعي وحشت‌انگيز شده است.

مگر نمي‌بينيد كه به حقّ عمل نمي‌شود، و از باطل جلوگيري به عمل نمي‌آيد؟ با چنين اوضاع و در چنين شرايطي افراد با ايمان حق دارند كه آرزوي مرگ و ملاقات پروردگار خويشتن نمايند. من مرگ را جز سعادت نمي‌بينم و زندگي با ستمگران را جز رنج و ملال نمي‌دانم.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

(6)


و من كلامه عليه السلام يُوَدِّعُ عِيالَهُ وَ اَمَرَهُمْ بِالصَّبر

قال عليه السلام :اِسْتَعِدُّوا لِلْبَلاءِ، وَ اعْلَمُوا اَنَّ اللهَ حاميكُمْ وَ حافِظُكُمْ وَ سَيُنْجيكُمْ مِنْ شَرِّ الاَعْداءِ، وَ يَجْعَلُ عاقِبَة اَمْرِكُمْ اِلي خَيْرٍ، وَ يُعَذِّبُ عَدُوَّكُمْ بِاَنْواعِ الْعَذابِ، وَ يُعَوِّضُكُمْ عَنْ هذِهِ الْبَلِيَّة بِاَنْواعِ النِّعَمِ وَ الكَرامَة، فَلا تَشْكُوا و لا تَقُولُوا بِاَلْسِنَتِكُمْ ما يَنْقُصُ مِنْ قَدْرِكُمْ.( مقتل الحسين،مقرّم،صفحه‌ي248 به نقل از جلاء العيون علاّمه‌ي مجلسي.)

وداع امام عليه السلام با اهل بيت خود

هنگام وداع با عيال خود آنان را امر به صبر نموده، فرمود:

آماده شويد براي تحمّل مصيبت‌ها، و بدانيد كه خداوند نگهبان و حافظ شماست و به زودي شما را از شرّ دشمنان نجات خواهد داد و سرانجام كارتان را به نيكي برگزار خواهد كرد، و خداوند دشمن شما را به انواع عذاب‌ها شكنجه خواهد داد، و در مقابل تحمّل اين بلاها به شما انواع نعمت‌ها و كرامت‌ها عنايت خواهد فرمود.پس شكايت نكنيد و سخني بر زبان نياوريد كه از قدر و منزلتتان [نزد خدا] بكاهد.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

محتشم كاشاني و تركيب‌بند او

حسان العجم(اين لقب معمولاً براي شعرايي به كار مي‌رود كه در منقبت و مرثيه يا مضامين ديني سخن گفته‌اند و در ادب فارسي نخستين بار"خاقاني"بدان ملقّب شد.)

مولانا سيّد كمال الدّين علي،فرزند خواجه ميراحمد كاشاني،متخلّص به "محتشم"،در حدود سال905هـ . ق در كاشان متولّد شد،نزديك به91 سال زيست و به سال996هـ .ق در زادگاه خود رخت به سراي باقي برد.

تركيب‌بند محتشم

محتشم برادري داشت به نام خواجه عبدالغني كه در هندوستان متأهل شد و به سال950در همان‌جا درگذشت و او در سوگ برادر، يازده بندي در مرثيه سرود.

مرحوم مدرّس تبريزي نقل مي‌كند كه محتشم،پس از وفات برادرش عبدالغني،مراثي بسيار درباره‌ي او گفت،تا شبي در عالم رؤيا خدمت حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مي‌رسد و حضرت به او مي‌فرمايد: چرا در مصيبت برادرت مرثيه گفته‌اي و براي فرزندم حسين عليه السلام مرثيه نمي‌گويي؟عرض كرد: يا اميرالمؤمنين، مصيبت حسين عليه السلام خارج از حدّ و حصر است و من آغاز سخن را پيدا نمي‌كنم.فرمود: بگو: باز اين چه شورش است كه در خلق عالم است.( ريحانة الادب، جلد5، صفحات226 و227.)

باري،مرثيه سروده شد و از همان روزهاي آغازين،مورد توجّه و استقبال قرار گرفت،تا آنجا كه صاحب "نتايج الافكار" مي‌نويسد:اگرچه اكثر عالي‌طبعان در فكر سرودن مرثيه براي آن حضرت(امام حسين عليه السلام )بوده‌اند،امّا اين مرثيه شأني و شرف و مقبوليّتي بالاتر دارد،( تاريخ ادبيات در ايران،دكتر صفا،جلد5،صفحه‌ي 794.)و تا به امروز نيز مرثيه‌اي به اين درجه از شهرت و سوز و اثر پديده نيامده است.

و محدّث جليل،مرحوم حاج شيخ عبّاس قمي در اين‌باره گفته است: محتشم شاعر،صاحب مراثي معروفه كه در جميع تكايا و مجالس ماتم ابوعبدالله الحسين عليه السلام بر در و ديوار نصب شده است و گويا كه از حزن و اندوه، آن اشعار نگاشته شده يا از خاك كربلا سرشته شده، به هر جهت اين اشعار مثل مصيبت حضرت ابوعبدالله عليه السلام به هيچ وجه مندرس نمي‌شود و اين كشف مي‌كند از عظمت و بزرگي مرتبت و كثرت معرفت محتشم.( هديهْ الاحباب،محدّث قمي،چاپ كتابخانه صدوق، 1362 شمسي، صفحه‌ي 233.)

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

باز اين چه شورش است كه در خلق عالم است؟
باز اين چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است؟

باز ايـن چه رستـخيز عظـيم اسـت كز زمـين
بـي نفخ صور خاسته تا عرش اعظم است؟

گـويـا طـلـوع مـي‌كـنـد از مـغـرب آفـتـاب
كـاشـوب در تــمـامـي ذرّات عـالم است

گـر خوانمـش قيـامـتِ دنيـا بـعيـد نـيـست
اين رستخـيز عـام كه نامـش محرّم است

در بــارگـاه قــدس كــه جـاي ملال نيـست
سـرهاي قُدسيان همه بر زانوي غم است

جـنّ و مَلَـك بر آدمـيـان نـوحـه مـي‌كـنـند
گــويـا عـزاي اشــرف اولاد آدم اسـت

* * *
از آب هـم مـضايقـه كردنـد كـوفيان
خـوش داشـتند حُرمت مهمان كربلا

بودند ديو و دَد همه سيراب و مي‌مكيد
خاتـم ز قحـط آب،سلـيـمان كـربلا

زان تشنگان هـنوز بـه عيّوق مـي‌رسد
فـريـاد العـطـش،ز بـيـابـان كـربلا

* * *
روزي كـه شـد بـه نـيزه سر آن بـزرگـوار
خـورشيد سر بـرهنـه برآمد ز كوهسار

موجي به جنبش آمد و برخاست كوه كوه
ابري بـه بـارش آمد و بگريست زار زار

گفتي تـمام،زلزلـه شـد خـاك مطمئـن
گفـتـي فتـاد از حـركت چرخ بي‌قرار

عـرش آن زمان به لرزه درآمد كه چرخ پير
افتاد در گمان كـه قـيامت شد آشكار

آن خيمه‌اي كه گيسوي حورش طناب بود
شد سرنگـون ز بـاد مخالف حباب وار

جمعي كه پاي محملشان داشت جبرئيل
گشتند بي‌عَماري و محمل،شترسوار

با آن‌كـه سر زد ايـن عـمـل از امّت نبـي
روح الامين ز روح نبي گشت شرمسار

* * *
اين كشته‌ي فتاده به هامون،حسين توست
وين صيد دست و پا زده در خون،حسين توست

ايـن نخـل تـر كـز آتـشِ جـان‌سوزِ تشـنگي
دود از زمين رسانده به گـردون،حسين تـوست

ايـن ماهي فتاده دريـاي خـون كـه هست
زخـم از ستـاره بـر تنش افزون،حسين توست

ايـن غرقـه‌ي مـحيط شـهادت كه روي دشت
از مـوج خـون او شـده گلـگون،حسين توست

ايـن خـشـك لب فـتـاده‌ي دور از لـب فـرات
كز خون او زمين شده جيحون،حسين توست

ايـن شـاه كــم سپـاه كـه بـا خـيل اشـك و آه
خرگـاه،زين جهان زده بيرون،حسين توست

اين قالـب طـپـان كه چـنين مـانده بر زميـن
شاه شهـيد ناشده مـدفـون،حـسين توست

پایگاه اطلاع رسانی مؤسسه بنیاد خیریه الزّهرا

سایت صفیر هدایت