بررسی عملیات بدر

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

شكيل يك فرماندهي مستقل با نام (فرماندهي نيروهاي شرق دجله) توسط عراق در منطقه هورالعظيم به دنبال تصرف جزاير مجنون شمالي و جنوبي توسط نيروهاي ايراني صورت پذيرفت و بر اساس احتمالات پيش بيني شده توسط عراقي ها جهت جلوگيري از قطع محور حياتي العماره،بصره ، اقدامات زير به انجام رسيد:
- ايجاد شبكه هاي پيچيده سيم خاردار ونصب شبكه هاي فوگاز و مين گذاري در دهانه نهرهاي منتهي به سيل بندغربي هورالهويزه.
- احداث مواضع و مزغل هاي بتوني روي خاكريز شرق سيل بندغربي هورالهويزه
- احداث جاده هاي شوسه ارتباطي بين مواضع روي خاكريزهاي شرقي و غربي و خاكريز و سيل بند در ساحل غربي رودخانه دجله و دهها اقدام ديگر كه عراق را در حفظ و پدافند از منطقه بسيار مصمم نشان مي داد.
بررسي تداوم عمليات خيبر در اين منطقه و ادامه حمله به سمت عمق خاك عراق توسط نيروهاي ايراني مورد توجه قرار گرفته و نهايتاً طرح عملياتي حيدر در سوم اسفند ۱۳۶۳ توسط قرارگاه كربلا و طرح عملياتي شماره ۱ ابوذر در دهم اسفندماه ۱۳۶۳ توسط قرارگاه نجف اشرف تهيه و منتشر گرديد.
در اين عمليات ۱۲ لشكر و ۵ تيپ ايراني از ارتش و سپاه در قالب ۴ قرارگاه شركت نموده به نيرويي در حدود بيش از ۲۱ تيپ عراقي (پياده،زرهي، مكانيزه)يورش بردند تا عمليات خود را به نام عمليات بدر با رمز يا فاطمه الزهرا (س) اجرا نمايند.
تعدادي از فرماندهان سپاه پاسداران در اين عمليات به شهادت رسيدند عباس كريمي، مهدي باكري، و ابراهيم جعفرزاده از جمله اين شهداء هستند.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

نتيجه :
- رزمندگان اسلام هر چند در يورش اوليه، جاده العماره بصره را تصرف كردند و تلاش نمودند تا سرپل تصرفي را گسترش دهند ولي به دليل پاتك سنگين زرهي دشمن و مشكل بودن پشتيباني در منطقه هور و طولاني بودن آمار راهها مجبور به عقب نشيني شده و تنها پد خندق و قسمتي ديگر از هوراهويزه را آزاد كردند.
- ۱۲۰۰۰ نفر كشته و زخمي و ۳۰۰۰ نفر اسير تلفات انساني نيروهاي عراقي بود .
- ۱۸۰ دستگاه تانك و نفربر، ۲۰۰ دستگاه خودرو، ۱۰۰ قبضه خمپاره انداز و توپ و تخريب ۳ دهنه پل ويك ماكروويو، سرنگوني ۶ فروند هواپيما و سه فروند بالگرد از جمله ضايعات سنگين عراقي ها محسوب گرديد.

منبع : کتاب اطلس نبردهای ماندگار
نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

2-بررسی عملیات بدر-رویکرد سپاه
عملیات بدر
منطقه: جبهه جنوبي - هورالهويزه
رمز: يا فاطمه الزهرا (س)
تاريخ: 20/12 تا 26/12/1363
هدف: قطع جاده بصره - العماره و تهديد بصره از شمال
وسعت منطقه آزادشده: حدود 500 كيلومتر مربع

حضور آقاي هاشمي رفسنجاني در قرارگاه فرماندهي عمليات خيبر، در عمليات بدر تكرار نشد بلكه مجدداً سپاه نقش اول را در عمليات به عهده گرفت و با اشتراك ارتش، اين نبرد را فرماندهي و اجرا كرد. اين عمليات ادامه عمليات خيبر بود. بررسي نقاط قوت و ضعف خودي و دشمن در عمليات خيبر، بار ديگر فرماندهان جنگ را به طراحي و اجراي عمليات در هور ترغيب كرد. عبور از هور، تصرف ساحل شرق دجله و بستن بزرگ راه العماره - بصره، اهداف عمليات بدر بود. در اين عمليات با عبور از رود دجله، تردد دشمن در جاده العماره - بصره قطع شد. ليكن اتكا به عقبه آبي، نداشتن جاده‌هاي مواصلاتي، بروز مشكلات ترابري و پشتيباني و بي بهره بودن از آتش توپخانه سبب گرديد كه پس از شش روز نبرد و مقاومت در برابر پاتك‌هاي متوالي و سنگين زرهي دشمن، ساحل خشك شرق دجله را تخليه و به تثبيت مواضع جديد در هورالعظيم بسنده كنند. در شش روز جنگ سخت، شماري از نيروها و فرماندهان سپاه به شهادت رسيدند، از جمله: مهدي باكري فرمانده لشكر 31 عاشورا؛ عباس كريمي فرمانده لشكر 27 حضرت رسول (ص)؛ ابراهيم جعفرزاده فرمانده تيپ 18 الغدير. و نيز همزمان با عمليات بدر اولين دوره جنگ شهرها آغاز شد و نيروي هوايي عراق مناطق مسكوني تهران را هدف قرار داد و در مقابل، اولين سري از موشك‌هاي زميني به زمين ايران شهرهاي مهم عراق را نشانه گرفت. [1]

[1] برگرفته از کتاب اطلس جنگ ایران و عراق، فشرده نبردهای زمینی، حسن دری، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
http://warhistory.ir/index.php/five-...12-13-10-53-44

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

وقتی پیام حضرت امام، جان تازه‌ای به جبهه ها داد؛آنچه باید درباره عملیات «بدر» بدانیم + عکس و نقشه با خواندن هر جمله از پیام، قدری از نگرانی‌ها کاسته می‌شد. پیام که به انتها رسید، ناامیدی‌ها و افسردگی‌ها همه از بین رفته بود. چهره‌ها باز شده و صحبت‌ها بین فرماندهان برای ادامه کار، آغاز شد.گروه جهاد و مقاومت مشرق - این روزها همزمان با سی امین سالگرد عملیات سرنوشت ساز اما ناموفق «بدر» است که به خاطر مظلومیت رزمندگان اسلام و تلاشی که در شرایط کاملا سخت و جانفرسا برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده، کردند، نام آن ماندگار شده است. به این انگیزه نگاهی مشروح به آنچه در جرینا عملیات و در سال 63 رخ داد، انداخته ایم.

در ماه‌های پایانی سال 63، جنگ از لحاظ نظامی ‌و سیاسی به بن‌بست‌های بزرگی رسیده بود. فشارهای سیاسی از یک سو به کشور وارد بود و از سوی دیگر مدت‌ها بود که در جبهه نظامی، حرکت قابل توجهی انجام نشده بود.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

حجت‌الاسلام ‌هاشمی‌‌رفسنجانی، فرمانده عالی جنگ از فرماندهان جنگ خواسته بود یک عملیات پیروز انجام دهند تا جنگ را ختم کند. او معتقد بود جهان آماده است تا کنار رفتن صدام را بپذیرد. او همچنین عملیاتی را مناسب می‌دانست که از «خیبر» موفق‌تر باشد.امکان عملیات در زمین‌های باز وجود نداشت، چرا که ایران از نظر زرهی در وضعیت خوبی قرار نداشت و برعکس، عراق، قوای زرهی بسیار قدرتمندی را تدارک دیده بود. هور از هر نظر خصوصا شناسایی‌هایی که انجام شده بود، برای عملیات مناسب‌تر و عاقلانه‌تر بود. اگر چه عراق در منطقه هور هم هوشیار شده و موانع زیادی را در آن ایجاد کرده بود.محسن رضایی درباره اوضاع آن روزها می‌گوید: ما به هر قیمتی می‌بایست می‌جنگیدیم. ترمز در جنگ، فرو رفتن در یک منجلاب را به دنبال داشت.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

رحیم صفوی در جلسه بررسی عملیات بدرفرمانده سپاه به مسئولان کشور نامه نوشت و از کمبود امکانات گله کرد و همچنین قول داد که اگر امکانات و نیروی کافی در اختیارش قرار گیرد، تا دو سال دیگر اثری از صدام نخواهد بود. مسئولان کشور گمان می‌کردند که سپاه امکان و توان جنگیدن ندارد و در عین حال جرأت این را هم ندارد که نزد حضرت امام رفته و به این موضوع، اعتراف کند.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

استراحت نیروهای عملیاتی قدری عقب تر از خط مقدم/ آنجا هم زیر آتش هواپیماها امن نبودقبل از عملیات بدر، تعدادی از مسئولان هم با فرماندهان سپاه جلسه گذاشته بودند و می‌خواستند عدم موفقیت سپاه را در مدیریت فرمانده‌اش یعنی محسن رضایی، تعریف کنند. همین اقدامات، توان سپاه را از داخل هم به ضعف کشاند. همین بود که در طراحی عملیات بدر، روی لشکر 27 محمد رسول الله (ص) و تیپ سید الشهدا(ع) که شامل نیروهای تهران بودند، حساب کرده بودند اما آنها در شب عملیات، پای کار حاضر نشدند.عمق اختلافات به روابط بین سپاه و ارتش به تعیین فرماندهی عملیات از میان یکی از آن‌ها هم کشیده شد. علی صیاد شیرازی که قرار بود از طرف ارتش، با سپاه هماهنگ بوده و عمل کند، از عدم پشتیبانی کامل این عملیات از سوی‌ هاشمی‌رفسنجانی تعجب کرده بود و حتی موضوع را با محسن رضایی در میان گذاشت تا قبل از آغاز عملیات، این مسائل حل شود.*منطقه عملیات بدر کجا بود؟منطقه عملیاتی بدر، کوچکتر از منطقه عملیاتی خیبر بود که سال قبل از آن انجام شد. قرار بود عملیات بدر در غرب هورالهویزه که از شمال به ترابه و از جنوب به القرنه و فرات و کانال صوییب محدود می‌شد، انجام شود. قسمتی از این منطقه به عرض 2 و طول 9 کیلومتر خشکی بود و بقیه را آب هور پوشانده بود. هورالهویزه در شرق و هورالحمار هم در غرب این منطقه بود. جاده العماره – بصره و رودخانه دجله هم از این محدوده می‌گذشت.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

نقشه عملیات بدرزمین عملیات را به دو قسمت تقسیم کرده بودند که قرارگاه نجف در شمال و قرارگاه کربلا در قسمت جنوبی وارد عمل می‌شد. قرارگاه نوح هم باید در ادامه، کانال صوییب را منفجر می‌کرد تا آب به سمت بصره، رها شود. قرارگاه‌های ظفر و نجف2 هم ماموریت فریب و احتیاط را داشتند. هدف نهایی عملیات هم قطع جاده العماره – بصره بود.*قرار بود عملیات چگونه باشد؟قرار بود رزمندگان از دو نقطه هور به صورت ضربتی بگذرند و چند پاسگاه مرزی و خط دفاعی عراق را نابود کنند. سپس از جایی که عرض رودخانه دجله کم است، رد شده و به جاده العماره – بصره برسد. در طول جاده پخش شوند تا هم بر هور و هم بر جاده مسلط باشند. اگر این کار با موفقیت انجام می‌شد، چهار تیپ تازه نفس آماده بودند تا شبانه با بالگرد شنوک به این جاده منتقل شوند. بعد از آن هم نیروها می‌توانستند به سمت جنوب (بصره) یا شمال(العماره) پیشروی کنند.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

پشت رزمندگان، آب بود و جلویشان دشمن/ عقب نشینی از حمله، راحت تر نبود*...و عملیات شروع شدعملیات بدر در ساعت 23 روز 19 اسفند ماه سال 63 با رمز یا فاطمه الزهرا(س) شروع شد. رمز موفقیت عملیات هم در ضربتی بودن و سرعت آن بود، اما از همان ابتدا، مشکلات، یکی پس از دیگری رخ نشان داد. در بعضی محورها خط به راحتی شکسته شد و حتی برخی رزمندگان از دجله هم عبور کردند اما در بعضی دیگر، رزمندگان با مقاومت سرسختانه عراقی‌ها روبرو شدند. بعضی جاها هم کمبود قایق و امکانات، باعث تاخیر در رسیدن نیروها شد. دجله هم از آن چیزی که فرماندهان تصور کرده بودند، عریض‌تر و پرآب‌تر بود. شب اول، نیروهای پراکنده در هور درگیر شدند و هواپیماهای عراقی از آن‌ها پذیرایی کردند. عراق هنوز مطمئن نبود که عملیات فقط در محور هور است و گمان می‌کرد مانند خیبر، در محور جنوب هم با ایرانی‌ها روبرو خواهد شد. بعد از گذشت زمان و اطمینان عراقی‌ها از تک محور بودن

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

عملیات، آن‌ها همه توانشان را به هور آوردند تا در مقابل رزمندگان ایرانی مقاومت کنند. عراقی‌ها عقبه رزمندگان ایرانی را با بمب‌های شیمیایی می‌زدند و در مقابل نیروهای عمل کننده هم به شدت ایستادگی می‌کردند. ایرانی‌ها در شرایط سختی گرفته بودند که حتی عقب‌نشینی هم برایشان سخت بود. هر طرف که می‌دیدی آب بود و هور. برخی فرماندهان در معرکه زخمی ‌شدند اما آنقدر ماندند و جنگیدند تا شهید شدند. چند فرمانده لشکر و قرارگاه هم در وسط معرکه حضور داشتند. *شهادت مهدی باکریمثلا مهدی باکری، فرمانده لشکر 31 عاشورا (آذربایجان) و نیروهایش که از دجله هم گذشته بودند، در محدوده‌ای به نام کیسه‌ای محاصره شدند. از قرارگاه به نیروهای باکری دستور دادند اگر شده دست و پای او را ببندند و به عقب منتقلش کنند اما او قبول نکرد و همانجا ماند. یک نفر در این میان، آنقدر التماسش کرد که حاضر شد سوار قایق شود اما هنوز راه نیفتاده بود که از آن پیاده شد. حال عجیبی داشت. وسایل جیبش را خالی کرد و یک تفنگ برداشت و شروع کرد به تیراندازی و جنگیدن تا اینکه یک تیر به پیشانی‌اش خورد. پیکر او را به قایق آوردند تا زیر آتش سنگین متلاشی نشود اما قایق، با گلوله آر پی جی یک عراق، آتش گرفت و مهدی باکری هم درون آن سوخت و به دجله پیوست.