هفت سین» از کجا آمده است؟!

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

در اوستا و متون پهلوی در باب هفت‌سین به صورت خاص، هیچ‌ اشاره‌ای وجود ندارد. اما با بررسی مواردی مشابه، که به حضور هفت‌ نشانه در جهان اساطیری ایران اشاره دارد، می‌توان علت تقدّس «عدد هفت» و مدلول هر‌یک از آن نشانه‌ها را بازیافت و با قیاس تشابهات شکلی و محتوایی، به نتایجی مطلوب دست پیدا کرد.

هفتگانۀ مقدّس در اساطیر ایرانی:
از مهمترین ارکان عقیدتی ایرانیان پیرو زرتشت، اعتقاد به هفت نامیرای مقدّس بنام «امشاسپندان» است. امشاسپندان، نامیرایان مقدّسی هستند که هر یک نمادی از یک ویژگی‌ اهورامزدا را متجلی می‌سازند.

«بهمن» نیک‌اندیشی، «اردیبهشت» راستی، «شهریور» شهریاری اهورایی، «سپندارمذ» بخشندگی، «خرداد» کمال و «امرداد» بی‌مرگی. که هریک مسئولیت و پشتیبانی از پدیده‌ای را در گیتی برعهده گرفته‌اند، بهمن گوسفندان و جانواران، اردیبهشت آتش، شهریور فلز، سپندارمذ زمین، خرداد آب و امرداد گیاهان را تحت حمایت مقدّس خود قرار داده‌اند.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

هفتگانۀ خوان نوروزی:
نوروز و گستردن خوان نوروزی «هفت‌سین»، از جمله هفتگانه‌هایی است که منابع در باب علت عدد هفت و تفسیر هر یک از نمادهای این مجموعه، سکوت کرده‌اند و تنها راه بررسی و کشف چیستی و چرایی آن، استناد به هفتگانه‌های دیگر و بررسی‌شان در قیاس با معلومات است.

نخستین نشانۀ ارتباط نمادهای خوان نوروزی با انجمن امشاسپندان، تعداد آنان یعنی عدد هفت است. اهمیت عدد هفت در این آیین تا بدانجاست که نام این رسم، بر لزوم رعایت تامین هفت نشانه بر خوان نوروزی تاکید دارد و صراحتاً عدد هفت بر نام این آیین خودنمایی می‌کند.

علی‌رغم شهرت خوان نوروزی به «هفت‌سین» و لزوم گردآوری هفت عنصر، که نام آنها با «حرف سین» آغاز می‌شود، عناصر قابل توجهی بر این خوان حاضرند که نه تنها نام کنونی آنها، بلکه نام‌های باستانی‌ترشان نیز با حرف سین آغاز نشده‌اند. استفاده از «شیر» و «تخم‌مرغ» بر هفت‌سین، از این دست موارد است. اما شیر و تخم‌مرغ با کدامین عضو انجمن امشاسپندان مرتبط هستند؟

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

همان‌طور که گفته شد، بهمن، نخستین امشاسپند، ایزد موکَّل بر حیوانات سودمند است، لذا چنانچه شیر و تخم‌مرغ را نمادی بر سودمندی حیوانات در نظر آوریم، می‌توانیم حضورشان بر خوان نوروزی را به نمایندگی از حضور بهمن تعبیر کنیم. افزون‌بر‌آن، در متون پهلوی ذکر شده، که بهمن جامه‌ای سپید بر تن دارد و پاسداشت حرمت لباس سپید نیز بر عهدۀ اوست.

پیداست که محصولاتِ سفیدرنگِ جانواران سودمند، بر خوان نوروزی، نمایندگی بهمن را برعهده دارند. بنابراین بهمن با نمادهای شیر و تخم‌مرغ نخستین امشاسپندی است که بر این آیین نوروزی حضور پیدا می‌کند.

دومین عنصر حاضر بر خوان نوروزی که نامش با حرف سین آغاز نمی‌شود، «شمع» است، بی‌شک حضور شمع بر خوان، نه بدلیل ذات شمع است، بلکه بهانۀ حضورش، برپا کردن شعلۀ آتش است و بی‌هیچ شک و شبه‌ای، او حضور اردیبهشت، ایزد حامی آتش را بر خوان نوروزی نمایندگی می‌کند.

سومین عنصر «سکه» و سومین امشاسپند شهریور است، ایزدی موکَّل بر فلزات که حضورش را با فلزی پرداخته و گرانبها چون سکه، بر خوان نوروزی اعلان می‌دارد

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

اکنون بر انواع عناصری که بر سر خوان نوروزی حاضرند و به تعبیر عامیانه سبب وجودشان، سین آغاز نامشان است می‌پردازیم. خوردنی‌هایی چون «سیب»، «سمنو»، «سماغ»،«سنجد».

چهارمین امشاسپند، سپندارمذ نام دارد و حامی زمین است.

عنصر بعدی که در خوان نوروزی خودنمایی می‌کند، «ماهی قرمزی» است که درون تنگ آبی قرار داده شده است. بی‌تردید، آب است که حضورش بر خوان نوروزی الزامی است و پیشتر گفته شد که ایزد موکَّل بر آب، امشاسپند خرداد است. پس خرداد نیز آب را به نمایندگی از خود به خوان نوروزی فرستاده است.
از بارزترین نمادهای خوان نوروزی سبزه است. حضور گیاهان و سرسبزی ، امشاسپند امرداد، حامی گیاهان را نیز بر این خوان نوروزی میهمان کرده است.

و در آخر کتاب مقدّس بر خوان نوروزی، کتابی حاوی کلام مقدّس، کلام خدا و نمادی بر اهورامزدا هفتمین امشاسپند است

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

نتیجه:
با استناد بر نفوذ انجمن امشاسپندان بر روایات اساطیری و دینی، می‌توان استدلال کرد، هفت‌سین نوروز، همچون دیگر متاثرات آیینی و اساطیری، نه تنها در عدد هفت، بلکه هر یک از مولفه‌هایش در تناظری مستقیم با شخصیت‌های امشاسپندان است.

زیرا روایت شده است، زرتشت از اهورامزدا سوال می‌کند که چه چیز نیک، چه چیز نیکتر و چه چیزی از همه چیز برتر است؟ اهورامزدا پاسخ می‌دهد که نام امشاسپندان نیک، دیدارشان بهتر و فرمانبرداری از آنها بهترین چیز است.

بر این اساس چنین نتیجه‌‌ای، دور از ذهن نیست که بر خلاف باور عمومی، هفت‌سین نشان از هفت واژه که با سین آغاز شده نیست، بلکه هفت‌سینی و یا هفت چین، حاوی هفت نشان، از هفت امشاسپند است.

(پیام سلطانیhttp://rahrovan-artesh.ir/index.php?...1%DA%A9/page-6