باران حکمت: "تفسیر تمثیلی قرآن کریم"

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

کار با اخلاص يعني انسان همان رفتاري
را داشته باشد که گل‏ها دارند.

شما ببين گل‏ها چه ديده شوند و چه ديده نشوند
شکفته و عطرافشاني مي‏کنند و برايشان
ديده شدن يا نشدن يکسان است.

براي گل‏ها چه فرقي مي‏کند که در باغ و پيش چشم
رهگذران باشند و يا در کوه هيماليا
و دور از نظاره ديگران.

بياييم اخلاص را از گل‏ها ياد بگيريم،
ما هم به دنبال ديده شدن نباشيم بلکه در هواي
او بوده و رضاي او را دنبال کرده و عبادت‏هاي خود
را خالص کنيم، زيرا تنها عبادت خالص است که بالا مي‏رود
و اگر بالا برود چه برکاتي که فرود مي‏آورد.

درختان جنگل را نديده‏ اي که عرق مي‏ کنند و از خود ترشحاتي
بروز داده و به آسمان فرستاده و به ابرها مي‏رسانند، ابرها نيز
بارور شده و فرو مي ريزند، و از اين روست
که هميشه سبز و خرم و با نشاط ‏‏اند.

من اصعد الي الله خالص عبادته اهبط الله عزّ و جلّ افضل مصلحته

هر کس که عبادت خالص خود را به سوي خداوند
بالا فرستد، او نيز آنچه صلاح و مصلحت و خير
وي در آن است فرود آورده و نازل مي‏کند.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

گلی با هزار رایحه خوشبو

تفسیر آیه:
بسم الله الرحمن الرحیم

داستان ما همان داستان مجنون عامری است که از
لیلی تنها نام او را در اختیار داشت، این بود که نامش را
بر خاک نوشته و با همان نام دلخوش و شاد بود.

گفت مشق نام لیلی می‏کنم
خاطر خود را تسلی می‏کنم

چون میسر نیست من را کام او
عشق بازی می‏کنم با نام او

ما هم از خدا تنها مشتی نام بلدیم و با همان
نام‏ها زندگی کرده و سرخوشیم.

نامت بمانا تا ابد
ای جان ما روشن ز تو

و نام خدا مثل نام گل است وقتی می‏گویی گل،
تمام گل‏ها همچون:
رز، سرخ، نسترن، یاس، نرگس، شب‏بو و.... را شامل می‏شود،
ولی وقتی می‏گویی نسترن دیگر شامل یاس نخواهد شد.

نام الله مثل نام گل است همین‏که می‏گویی الله،
یعنی غفّار (کسی که می‏آمرزد)، ستّار (کسی که می پوشاند)،
مومن (کسی که ایمنی می‏بخشد) و...
ولی هنگامی که می‏گویی ستار دیگر معنای مومن را نمی‏‏دهد.

بنابراین بسم ‏الله یعنی به نام همان کسی که
غفّار و ستّار و کریم و مومن و سلام و... است.

از این‏رو می‏توان گفت:
واژه الله تنها واژه ‏ای است که به هیچ زبانی نمی ‏توان
ترجمه کرد، زیرا این واژه اشاره به هزار نام الهی دارد.

خدایا عاشقم عاشق‏ترم کن

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

رابطه ما با خدا رابطه گیلاس با درخت نیست.

وقتی گیلاسی از درختی چیده و جدا شد دیگر قابل بازگشت نیست
و درخت هرگز او را نخواهد پذیرفت،

بلکه رابطه ما با خدا چیزی شبیه یک کف آب با دریاست،
شما اگر پیاله ای آب از دریا برگیری حتی اگر این آب نجس
و آلوده و لجن هم شده باشد هر گاه آن را برگردانی آغوش دریا
باز و آن‏را می‏پذیرد و هرگز پس نمی‏زند.

و اول کاری که دریا با آن می‏کند زدودن تیرگی‏ها و پاک و زلال ساختن آن است.
چون خدا رحمان و رحیم است، یعنی دریا دریا رحمت و احسان و لطف
است و اگر ما فقط همین یک وصف را از او می‏فهمیدیم
عاشق یا عاشق‏تر از این می‏شدیم.

خدایا عاشقم عاشق‏ترم کن

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

تفسیر: بسم الله الرحمن الرحیم

ادیم زمین سفره عام اوست

برخی میوه فروش‏ها را دیده‏ ای که میوه‏ های ریز و گاه کم آب و لک‏دار خود را
جلوی مغازه و در دسترس همه قرار می‏دهند اما میوه ‏های درشت و آب‏دار و سالم
را ته مغازه و توی صندوق و ویژه آدم‏های خاص نگه‏داری می‏کنند.

رحمت خداوند هم مثل میوه ‏ها دو گونه است
رحمتی که عمومی است و در دسترس همه.

ادیم زمین سفره عام اوست
بر این خوان یغما چه دشمن چه دوست

رحمتی هم خاص، و آن ویژه انسان‏هایی است که از ویژگی‏های خاصی برخوردارند.
پس اگر عزتی است و یا آرامشی و یا صفایی و یا لذتی دو گونه است.

کس ندیدست ز مشک ختن و نافه چین
آنچه من هر سحر از باد صبا می‏بینم

بوی خوش را هم از مشک ختن و هم از باد صبا می‏توان شنید ولی بوی
خوش از مشک شنیدن کار همه است اما از باد صبا دیدن
ویژه حافظ و کسانی همچون اوست.

و تفاوت این دو بوی خوش از زمین تا آسمان است.

بنابراین رحمان و رحیم هر دو یعنی خداوندی که برخوردار از رحمت است
ولی رحمن به‏ معنای برخورداری از رحمت عام که نثار عموم می‏شود
و رحیم یعنی برخوردار از رحمت خاص که ویژه انسان‏های ویژه(مومنان) است.

و کان بالمومنین رحیما

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

عرفان را از لک لک بیاموزیم!

تفسیر آیه شریفه:
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ
(الفاتحة/2)

دیده‏ اید که گاه از سفال چندین کاسه کوچک می ‏سازند که
هر کدام به دیگری آب می‏دهد،
کاسه اول به کاسه دوم و سومی به چهارمی و همین‏طور تا آخر.

کاسه‏ ها اگر چه به ظاهر از یکدیگر آب می‏ ستانند اما در حقیقت آب از
هیچ‏کدام نبوده بلکه از مخزن می‏ آید که البته آنهم ناپیداست.

حال، ما آدم‏ها نیز چیزی شبیه همان کاسه ‏های سفالی هستیم،
اگر چه به ظاهر از دستان یکدیگر دریافت کرده و چیزی می‏ ستانیم
اما آنچه به چنگ می‏آوریم از خزانه حق است:

و ان من شی الا عندنا خزائنه

که البته غیب و ناپیداست.

جان فدای آنچه ناپیداست باد

بنابراین هیچ‏کس از خود چیزی ندارد:

أنتم الفقراء

یاد امام (ره) بخیر که می ‏فرمود:
هر چه هست اوست و از اوست.

مگر به روی دل آرای یار ما ورنی
به هیچ وجه دگر کار بر نمی ‏آید

درست مثل سنگ‏های آسیای قدیم که پیوسته می‏ چرخیدند و گندم‏ها را
آرد می ‏کردند اما چرخش آنها نه از خود بلکه از آبی بود که در زیر
همان سنگ‏ها در گردش بود، و البته دیده هم نمی‏ شد و کافی بود
لحظه‏ ای آب بند آید یا از حرکت بایستد، همانجا بود که
سنگ‏ها نیز بر جای خود قفل و میخ‏کوب می ‏شدند.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

و چه شبیه است داستان ما و خدا و سنگ آسیا با آب.

لبیک لبیک ای کرم سودای توست اندر سرم
ز آب تو چرخی می‏زنم مانند چرخ آسیا

آبیش گردان می‏کند او نیز چرخی می‏زند
گر آب را بندد خدا او هم نمی‏ جنبد زجا

حال که ماجرا از این قرار است و در حقیقت سر نخ و سر رشته همه کارها
از اوست پس اگر حمد و ستایشی نیز هست باید ویِژه او باشد
و «الحمد‏لله» همین حقیقت را باز می ‏گوید:
یعنی سپاس از آن خداوند است.

و این خود حقیقتی است که به قول مولانا حتی
مرغان آسمان نیز بر زبان داشته و زمزمه می ‏کنند.

او از لک لک یاد می‏ کند و می ‏گوید:
این مرغ بی ‏جهت لک لک را زمزمه نمی کند بلکه می ‏خواهد بگوید:
خدایا! همه چیز از آن توست، حمد، ملک، نعمت و...
زیرا لک لک به زبان عربی یعنی مال توست، مال توست.

عارف مرغانست لک‏ لک، لک لکش دانی که چیست؟
حمد لک و الامر لک و الملک لک یا مستعان

البته اینکه حمد از آن خداوند است خود موجب آن نمی ‏شود که ما خدمت
و زحمت دیگران را نادیده انگاریم بلکه در روایات آمده است:

من لم یحمد الناس لم یحمدالله

کسی که هنوز زحمت و تلاش دیگران را و در یک سخن خوبی‏ها
و محاسن مردم را ستایش و سپاس نگوید
نمی ‏تواند سپاس‏گزار خداوند باشد.

بنابراین، تشویق و سپاس از مردم بسیار مهم است ولی مهم‏تر آنست
که کسانی که مورد تشویق و سپاس قرار می ‏گیرند تشویق‏ها
را به حساب خود واریز نکنند بلکه با خود بگویند:

این همه آوازها از شه بود
گرچه از حلقوم عبدالله بود

درست مثل کسی که در باجه بانک نشسته و پیوسته پول‏های خرد و درشت
را به دست او می‏ سپارند او هم بلافاصله به صندوق واریز می‏کند،
و اگر چنین نکند و حتی کمترین رقم آن به جیب بزند
از کار محروم و از گردونه خارج می‏شود.

خداوند نیز کسانی را که سپاس دیگران را از آن خود می‏ دانند
و به نام خود تمام می کنند برای همیشه از الطاف
و مواهب خود محروم می ‏سازد.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

اگر دنبال آدم شدن هستی بسم الله!

تفسیر آیه شریفه:
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ
(الفاتحة/2)

بوی خوش‏ امید از جای جای کتاب خدا «قرآن کریم» به مشام می‏رسد،
چرا راه دوری برویم، نمونه ‏اش همین سوره حمد که در آن
خداوند را به رب العالمین یاد می‏کند.

«رب‏ العالمین» در جواب آدم‏های مایوس و نومیدی
مثل من و توست که با خود می‏گوییم:

صلاح کار کجا و من خراب کجا

ولی خدا می‏گوید: من رب ‏العالمین هستم، یعنی هستی را و همه چیز را
تربیت می‏کنم پس تو جای خود را داری، تو که از کلم و کرفس کمتر نیستی،
البته به شرط اینکه تو هم خود را مثل همان کلم و کرفس به من بسپاری
و تسلیم من باشی، یادت هست در رحم مادر یک لخته خون بودی
یا پیش از آن نطفه بودی اما خودت را به من سپری و دیدی
که چه صورت‏گری کردم و از نطفه و خون چه ساختم!

حالا هم داستان از همین قرار است اگر خودت را به
من بسپاری از تو یک آدم می‏سازم.

همین خورشید را نگاه کن یک روزی دود بود اما خود را
به من سپرد و من هم او را خورشید عالمتاب ساختم.

پس جای هیچ نومیدی و یاس نمی‏ ماند، هر چه باشی باش اما ما را باش.

اگر تو دیوی ما دیو را فرشته کنیم
و گر تو گرگی ما گرگ را شبان کردیم

بسا یخی بفسرده کز آفتاب کرم
فسردگیش ببردیم و خوش روان کردیم

چرا شکفته نباشی؟! چو برگ می‏لرزی؟
چه ناامیدی از ما؟ که را زیان کردیم؟

بسا دلی که چو برگ درخت می‏لرزید
بآخرش بگزیدیم و باغبان کردیم

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

و دیگر آنکه به یاد داشته باشیم که او هر چیزی را تربیت می‏کند.

البته شاید بعضی بر این سخن من خرده بگیرند و بگویند:
رب ‏العالمین یعنی تربیت کننده موجوداتی چون انسان و جن
که برخوردار از درک و شعور می‏باشند،
از این‏رو تربیت شامل کلم و کرفس و کاهو نمی‏شود.

ولی من به جهت اطمینان خاطر بیشتر، از آیه ‏ای دیگر یاد کنم که می‏گوید:

هو رب کل شی

خداوند هر چیزی را تربیت می‏کند و از همین ‏جا می‏شود فهمید
که همه چیز تربیت پذیر است و ضمناً معلوم می‏شود که خداوند
کلاس نمی ‏گذارد یعنی همان کسی که عیسی مسیح(ع) را تربیت
می‏کند بذر ریحان و نعنا را هم تربیت می‏کند.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

مرغوبترین جنس خدا در بازار دنیا

تفسیر آیه شریفه:
الرّحمن الرّحیم

مغازه دارها جنسی را بیشتر میآورند که
حاجت و نیاز مشتریان به آن بیشتر باشد.

واینکه خداوند نیز بخشندگی و مهربانی خود را در این سوره
به تکرار یاد کرده و برای دومین بار می‏گوید:
الرّحمن الرّحیم
ازهمین روست، زیرا بندگان خود را خوب می‏شناسد
که تشنه بخشندگی و مهربانی ‏اند.

از سویی خوب می‏داند که آنچه بشر را گم و گمراه کرده
و به بندگی دیگران دعوت می‏کند همین دو اصل
یعنی بخشندگی و مهربانی است.

ما اگر خدا را بخشنده و مهربان می ‏یافتیم پا به پای او رفته
و بنده و فرمانبردار او می‏شدیم.

یادش به خیر!
روزگار جبهه بود،
جمعی حلقه وار بر سفره‏ای نشسته بودیم
و شاید از آن جمع پاره‏ای هم اکنون در جوار رحمت حق باشند،
گوارایشان باد، بگذریم، بزرگی هم نشسته بود
و کار زیبایی کرد، او یک لقمه گرفت به بغل دست خود داد
و از او خواست تا به بغل دست خود بدهد و از او نیز همین را
خواست تا رسید به من که در آن آخر نشسته بودم
و با لبخند زیبا و نگاه عمیق خود به من فهماند که:
مال شماست بخور و من بجای اینکه از بغل دستی خود تشکر کنم
از او سپاس‏گزاری کردم، و کار درست هم همین بود،
حال فکر می ‏کنم اگر نابینا بودم سپاس من رنگ دیگری
می‏ یافت و از کسی مثل بغل دستی خود
ممنون و سپاسگزار می‏شدم
که هیچ‏کاره بود!

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

حال داستان ما و نعمت‏هایی که به
چنگ می‏آوریم از همین دست است.

بخشنده اوست، ولی نه مستقیم بلکه دست به دست
می ‏چرخد تا به ما برسد ولی بیچاره ما که نابیناییم
و بخشنده حقیقی را نمی ‏بینیم و از این‏رو دستان
بغل دستی خود را می ‏فشریم.

و قرآن آمد تا آدم‏ها را بینا کند و به سوی
بخشنده و مهربان خود هدایت کند.

آمد بگوید:

ید الله فوق ایدیهم

آمد بگوید:
ای شما که بر سفره دنیا نشسته ‏اید و تنها دست‏های دیگر
را می‏ بینید یادتان باشد بالای این دست‏ها دست دیگری است که او
خداست و اوست که به اینها بخشیده است پس بخشنده
را دریابید و بفهمید و درست هم بفهمید.

مردم اندر حسرت فهم درست و البته اگر بشر بخشنده و بخشاینده را
یعنی رحمان و رحیم خود را می‏شناخت و می‏فهمید که بخشنده و مهربان او کیست،
دیگر راه خود را مثل آب پیدا می‏کرد و از این گمراهی
و سرگشتگی فارغ و رها می‏شد.

خیلی‏ ها می‏خواهند بگویند بخشنده ‏اند حال آنکه به قول یکی از بزرگان
ستاننده ‏اند و مثل هوای گرم که از آب می‏ کاهد از انسان می‏ کاهند.

و خیلی ‏ها هم می‏ خواهند بگویند اگر چیزی می ‏بخشند از
سر مهر و محبت است و تنها به خاطر گل روی شماست حال آنکه کم
می‏ دهند تا بسیار برداشت کنند و به قول معروف آب
می‏‏دهند تا گلاب بگیرند.

پس به قول آن بزرگ:
دیگران یا رحمان و بخشنده نیستند و یا اگر هستند
رحیم نیستند، یعنی از سر مهر و مهربانی نمی‏ بخشند.