سلسله مباحث استاد قرآئتی: روزی 10 دقیقه همنشینی با قرآن (تفسیر قرآن)

[یوسف رضا]

سلسله مباحث استاد قرآئتی: روزی 10 دقیقه همنشینی با قرآن (تفسیر قرآن)

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم الحمدللّه ربّ العالمین و صلّی اللّه علی سیدنا محمّد واهل بیته المعصومین
سلام و ادب بر شما دوست عزیز...
تاپیک همنشینی با قران که به تفسیر قران تو سط استاد قرآئتی میپردازد روزانه به تفسیر یک آیه از قران اختصاص دارد و نهایت وقتی که از شما میگیرد 10 دقیقه است و ان شاالله با همین 10 دقیقه ها در یکسال تفسیر یک سوم قران را مطالعه کردید
در صورتی که وقت کافی برای مطالعه را ندارید فایل صوتی بصورت تفسیر تک ایه ایی با حجم کم در تاپیک موجود است که میتوانید دانلود کرده و گوش بدید.
التماس دعا


سوره حمد

سوره ی حمد كه نام دیگرش «فاتحة الكتاب» است، هفت آیه دارد [1]وتنها سوره ای است كه بر هر مسلمانی واجب است روزانه ده بار آن را در نمازهای شبانه روزی بخواند و در صورت ترك عمدی نماز او باطل است. «لاصلاة الاّ بفاتحة الكتاب» [2] بنا به روایت جابربن عبداللّه انصاری از رسول اكرم صلی الله علیه و آله: این سوره بهترین سوره های قرآن است. و به نقل ابن عباس؛ سوره ی حمد اساس قرآن است. در حدیث نیز آمده است: اگر هفتاد مرتبه این سوره را بر مرده خواندید و زنده شد، تعجّب نكنید. [3] از نامگذاری این سوره به «فاتحة الكتاب» توسط پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله، [4]معلوم می شود كه تمام آیات قرآن در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله جمع آوری شده و به صورت كتاب در آمده است و به امر ایشان این سوره در آغاز و شروع كتاب (قرآن) قرار گرفته است. همچنین در حدیث ثقلین می خوانیم كه پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «انّی تارك فیكم الثقلَین تفسیر نور(10جلدی) ، ج 1 ، ص : 20


كتاب اللّه و عترتی» [5] من دو چیز گرانبها در میان شما می گذارم، كتاب خدا و خاندانم. از این حدیث نیز معلوم می شود كه آیات الهی در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله به صورت «كتاب اللّه» جمع آوری شده و به همین نام در میان مسلمانان معروف و مشهور بوده است. آیات سوره ی مباركه فاتحه، اشاراتی در باره ی خداوند و صفات او، مسأله معاد، شناخت و درخواست رهروی در راه حقّ و قبول حاكمیت و ربوبیّت خداوند دارد. همچنین به ادامه ی راه اولیای خدا، ابراز علاقه واز گمراهان و غضب شدگان اعلام بیزاری و انزجار شده است. سوره ی حمد- همانند خود قرآن- مایه ی شفاست، هم شفای دردهای جسمانی و هم شفای بیماری های روحی. [6]
تفسیر نور(10جلدی) ، ج 1 ، ص : 21

[یوسف رضا]

درسهای تربیتی سوره ی حمد قبل از تفسیر سوره حمد سیمایی از درسهای این سوره را ترسیم نموده و در صفحات بعد به شرح آن می پردازیم؛
1- انسان در تلاوت سوره ی حمد با «بِسْمِ اَللّهِ» از غیر خدا قطع امید می كند.
2- با «رَبِّ اَلْعالَمِینَ» و «مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ» احساس می كند كه مربوب و مملوك است و خودخواهی و غرور را كنار می گذارد.
3- با كلمه «عالمین» میان خود و تمام هستی ارتباط برقرار می كند.
4- با «اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ» خود را در سایه لطف او می داند.
5- با «مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ» غفلتش از آینده زدوده می شود.
6- با گفتن «إِیّاكَ نَعْبُدُ» ریا و شهرت طلبی را زایل می كند.
7- با «إِیّاكَ نَسْتَعِینُ» از ابرقدرت ها نمی هراسد.
8- از «أَنْعَمْتَ» می فهمد كه نعمت ها به دست اوست.
9- با «اِهْدِنَا» رهسپاری در راه حقّ و طریق مستقیم را درخواست می كند.
10- در «صِراطَ اَلَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» همبستگی خود را با پیروان حقّ اعلام می كند.
11- با «غَیْرِ اَلْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ» و «لاَ اَلضّالِّینَ» بیزاری و برائت از باطل و اهل باطل را ابراز می دارد
. تفسیر نور(10جلدی) ، ج 1 ، ص : 22

[یوسف رضا]

سوره الفاتحة, آیه 1

1\1 «1» بِسْمِ اَللّهِ اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ
به نام خداوند بخشنده ی مهربان.

در میان اقوام و ملل مختلف، رسم است كه كارهاى مهم و با ارزش را به نام بزرگى از بزرگان خویش كه مورد احترام و علاقه‏ى آنهاست، شروع مى‏كنند تا آن كار میمون و مبارك گردد و به انجام رسد. البتّه آنان بر اساس اعتقادات صحیح یا فاسد خویش عمل مى ‏كنند
«بسم‏ اللَّه الرّحمن الرّحیم» سر آغاز كتاب الهى است. «بسم ‏اللَّه» نه تنها در ابتداى قرآن، بلكه در آغاز تمام كتاب‏هاى آسمانى بوده است. در سر لوحه‏ى كار و عمل همه‏ى انبیا «بسم ‏اللَّه» قرار داشت. وقتى كشتى حضرت نوح در میان امواج طوفان به راه افتاد، نوح علیه السلام به یاران خود گفت: سوار شوید كه «بسم‏ اللَّه مجراها و مرساها»(8) یعنى حركت و توقّف این كشتى با نام خداست. حضرت سلیمان ‏علیه السلام نیز وقتى ملكه سبا را به ایمان فراخواند، دعوتنامه خود را با جمله‏ى «بسم‏ اللَّه الرّحمن الرّحیم»(9) آغاز نمود.
حضرت على علیه السلام فرمود: «بسم ‏اللَّه»، مایه بركت كارها و ترك آن موجب نافرجامى است. همچنین آن حضرت به شخصى كه جمله‏ى «بسم‏ اللَّه» را مى‏ نوشت، فرمود: «جَوِّدها» آنرا نیكو بنویس.(10)

امامان معصوم‏ علیهم السلام اصرار داشتند كه در نماز، بسم‏ اللَّه را بلند بگویند. امام باقرعلیه السلام در مورد كسانى كه «بسم‏ اللَّه» را در نماز نمى‏ خواندند و یا جزء سوره نمى‏ شمردند، مى ‏فرمود: «سَرقوا اكرم آیة»(14) بهترین آیه قرآن را به سرقت بردند. در سنن بیهقى در ضمن حدیثى آمده است: چرا بعضى «بسم‏ اللَّه» را جزء سوره قرار نداده‏اند!(15)
شهید مطهّرى‏ قدس سره در تفسیر سوره حمد، ابن عباس، عاصم، كسایى، ابن‏عمر، ابن‏زبیر، عطاء، ابن‏طاووس، فخررازى وسیوطى را از جمله كسانى معرّفى مى‏كند كه بسم اللَّه را جزء سوره مى‏دانستند.
در تفسیر قرطبى از امام صادق‏ علیه السلام نقل شده است: «بسم‏ اللَّه» تاج سوره‏هاست. تنها در آغاز سوره برائت (سوره توبه) «بسم ‏اللَّه» نیامده و این به فرموده حضرت على علیه السلام به خاطر آن است كه «بسم‏اللَّه» كلمه امان و رحمت است، واعلام برائت از كفّار و مشركان، با اظهار محبّت ورحمت سازگار نیست.(16)

[یوسف رضا]

سیماى «بسم اللّه»
1. «بسم ‏اللَّه» نشانگر رنگ وصبغه‏ ى الهى وبیانگر جهت‏ گیرى توحیدى ماست.(17)
2. «بسم ‏اللَّه» رمز توحید است وذكر نام دیگران به جاى آن رمز كفر، و قرین كردن نام خدا بانام دیگران، نشانه‏ى شرك. نه در كنار نام خدا، نام دیگرى را ببریم ونه به جاى نام او.(18)
3. «بسم‏ اللَّه» رمز بقا ودوام است. زیرا هرچه رنگ خدایى نداشته باشد، فانى است.(19)
4. «بسم ‏اللَّه» رمز عشق به خدا وتوكّل به اوست. به كسى‏كه رحمان و رحیم است عشق مى ‏ورزیم و كارمان را با توكّل به او آغاز مى‏كنیم، كه بردن نام او سبب جلب رحمت است.
5. «بسم ‏اللَّه» رمز خروج از تكبّر و اظهار عجز به درگاه الهى است.
6. «بسم ‏اللَّه» گام اوّل در مسیر بندگى و عبودیّت است.
7. «بسم ‏اللَّه» مایه فرار شیطان است. كسى كه خدا را همراه داشت، شیطان در او مؤثّر نمى‏افتد.
8. «بسم ‏اللَّه» عامل قداست یافتن كارها و بیمه كردن آنهاست.
9. «بسم‏ اللَّه» ذكر خداست، یعنى خدایا! من تو را فراموش نكرده‏ام.
10. «بسم ‏اللَّه» بیانگر انگیزه ماست، یعنى خدایا هدفم تو هستى نه مردم، نه طاغوت‏ها ونه جلوه‏ها و نه هوس‏ها.
11. امام رضاعلیه السلام فرمود: «بسم ‏اللَّه» به اسم اعظم الهى، از سیاهى چشم به سفیدى آن نزدیك‏تر است.(20)

[یوسف رضا]

فایل صوتی تفسیر بسم الله الرحمن الرحیم

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

سوره الفاتحة, آیه 2

1\2 «2» اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ اَلْعالَمِینَ سپاس و ستایش مخصوص خداوندی است كه پروردگار جهانیان است.

نكته ها:

«ربّ» به كسی گفته می شود كه هم مالك وصاحب چیزی است و هم در رشد و پرورش آن نقش دارد. خداوند هم صاحب حقیقی عالم است و هم مدبّر و پروردگار آن. پس همه هستی حركت تكاملی دارد و در مسیری كه خداوند معیّن كرده، هدایت می شود. علاوه بر سوره حمد، چهار سوره ی انعام، كهف، سبأ وفاطر نیز با جمله «اَلْحَمْدُ لِلّهِ» آغاز گردیده، ولی فقط در سوره حمد بعد از آن «رَبِّ اَلْعالَمِینَ» آمده است. مفهوم حمد، تركیبی از مفهوم مدح و شكر است. انسان در برابر جمال و كمال و زیبایی، زبان به ستایش و در برابر نعمت و خدمت واحسان دیگران، زبان به تشكّر می گشاید. خداوند متعال به خاطر كمال و جمالش، شایسته ی ستایش وبه خاطر احسان ها و نعمت هایش، لایق شكرگزاری است. «الحمد لله» ، بهترین نوع تشكّر از خداوند است. هر كس در هرجا، با هر زبانی، هرگونه ستایشی از هر كمال و زیبایی دارد، در حقیقت سرچشمه ی آن را ستایش می كند. البتّه حمد خداوند منافاتی با سپاسگزاری از مخلوق ندارد، به شرط آنكه به امر خداوند و در خط و مسیر او باشد. خداوند، پروردگار همه ی آفریده هاست. «وَ هُوَ رَبُّ كُلِّ شَیْ ءٍ» [1]آنچه در آسمان ها و زمین و میان آنهاست، پروردگارشان اوست.«رَبُّ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ ما بَیْنَهُمَا» [2]حضرت علی علیه السلام می فرماید: «من الجمادات والحیوانات» ؛ او پروردگار جاندار و بی جان است. «له الخلق والامر تبارك الله رب العالمین» هم آفرینش از اوست و هم اداره ی آن، و او مربی و پرورش دهنده ی همه است.

[3] مراد از «عالمین» یا فقط انسان ها هستند، مانند آیه 70 سوره حجر كه قوم لوط به حضرت لوط گفتند: «أَ وَ لَمْ نَنْهَكَ عَنِ اَلْعالَمِینَ» آیا ما تو را از ملاقات با مردم نهی نكردیم؟ و یا مراد همه ی عوالم هستی است. «عالَم» به معنای مخلوقات و «عالَمین» به معنای تمام مخلوقات نیز استعمال شده است. از این آیه فهمیده می شود كه تمام هستی یك پروردگار دارد و آنچه در جاهلیت و در میان بعضی از ملّت ها اعتقاد داشتند كه برای هر نوع از پدیده ها خدایی است و آن را مدبّر و ربّ النّوع آن می پنداشتند، باطل است.

---

[1] . انعام، 164.

[2] . شعراء، 24.
[3] . تفسیر نورالثقلین.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

پیام ها:

1- همه ستایش ها برای اوست. «اَلْحَمْدُ لِلّهِ» [1]
2- خداوند در تربیت و رشد هستی اجباری ندارد. زیرا حمد برای كارهای غیر اجباری است. «اَلْحَمْدُ لِلّهِ»
3- همه هستی زیباست و تدبیر همه هستی نیكوست. زیرا حمد برای زیبایی و نیكویی است. «اَلْحَمْدُ لِلّهِ»
4- دلیل ستایش ما، پروردگاری اوست. «اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ اَلْعالَمِینَ»
5- رابطه ی خداوند با مخلوقات، رابطه ی دائمی و تنگاتنگ است. «رَبِّ اَلْعالَمِینَ» (نقاش و بنّا هنر خود را عرضه می كند و می رود، ولی مربّی باید هر لحظه نظارت داشته باشد. )
6- همه ی هستی، تحت تربیت خداوند یكتاست. «رَبِّ اَلْعالَمِینَ»
7- امكان رشد و تربیت، در همه ی موجودات وجود دارد. «رَبِّ اَلْعالَمِینَ»
8- خداوند هم انسان ها را با راهنمایی انبیا تربیت می كند، (تربیت تشریعی) و هم جمادات ونباتات وحیوانات را رشد وپرورش می دهد. (تربیت تكوینی)«رَبِّ اَلْعالَمِینَ»
9- مؤمنان در آغاز كتاب (قرآن) با نیایش به درگاه خداوند متعال، «اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِ اَلْعالَمِینَ» می گویند و در پایان كار در بهشت نیز، همان شعار را می دهند كه «آخر دعواهم أن الحمدللّه ربّ العالمین» [2]

---

[1] . الف ولام در «اَلْحَمْدُ» به معنای تمام حمد و جنس ستایش است.
[2] . یونس، 10.

[یوسف رضا]

فایل صوتی تفسیر آیه دوم سوره فاتحه

[یوسف رضا]

سوره الفاتحة, آیه 3
«3» اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ
(خدایی كه) بخشنده و مهربان است.

نكته ها:
خداوند رحمت را برخود واجب كرده است، «كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلی نَفْسِهِ اَلرَّحْمَةَ» [1]
و رحمت او بر همه چیز سایه گسترده است.
«و رحمتی وسعت كلّ شی ء» [2]
همچنین پیامبر و كتاب او مایه رحمتند،«رَحْمَةً لِلْعالَمِینَ» [3]
آفرینش وپرورش او براساس رحمت است و اگر عقوبت نیز می دهد از روی لطف است.
بخشیدن گناهان و قبول توبه ی بندگان و عیب پوشی از آنان
و دادن فرصت برای جبران اشتباهات، همه مظاهر رحمت و مهربانی اوست.

[یوسف رضا]

پیام ها:

1- تدبیر وتربیت الهی، همراه محبّت و رحمت است.
(در كنار كلمه «ربّ» ، كلمه «رحمن» آمده است. )
«رَبِّ اَلْعالَمِینَ `اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ»

2- همچنان كه تعلیم نیازمند رحم و مهربانی است،
«اَلرَّحْمنُ `عَلَّمَ اَلْقُرْآنَ» [1]
تربیت و تزكیه نیز باید بر اساس رحم و مهربانی باشد.
«رَبِّ اَلْعالَمِینَ `اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ»

3- رحمانیّت خداوند، دلیل بر ستایش اوست.
«الحمدللّه. . . الرّحمن الرّحیم»

   

تفسیر نور(10جلدی) ، ج 1 ، ص : 29

[1] . الرحمن، 1- 2.