شامگاه دلفین‌ها

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

يادي از جان بركفان نيروي دريايي:
شامگاه دلفین‌ها
بزرگترین درگیری دریایی پس از جنگ جهانی دوم و اولین درگیری موشک با موشک بین ناوها جنگی در جهان مابین نیروی دریایی ایران و امریکا


مصادف با عملیات رمضان یکی از مهمترین و سرنوشت سازترین در‌گیری جنگ تحمیلی علیه منافع نفتی دو کشور آغاز گردید این در‌گیری‌ها بعدها تحت عنوان جنگ نفت‌کش‌ها شهرت یافت. تا سال ۶۲ حملات عراق برعلیه نقاط حساس نفتی ایران به صورت کم و بیش برقرار بود اما از سال ۶۳ به بعد و ادامه یافتن بخشی از ناکامی‌های عراق دکترین هجومی عراق در خلیج فارس تغییر کرد بر این اساس نیروی هوایی عراق باآغاز عملیات گسترده‌ای اقدام به حمله به نفت کشهایی که مقصد یا مبداشان ایران بود با قصد کاهش یا قطع صادرات نفتی ایران (که مهمترین درآمد کشور محسوب می‌شد)نمود.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

در این سال فرانسه جنگنده های میراژ اف ۱ مدلEQ5 مجهز به رادار‌های سیرانو ۴ به عراق تحویل شد که قابلیت حمل موشک‌های ضد کشتی مشهور اگزوسه را داشت همچنین به صورت موقت ۵ فروند از جنگنده‌های سوپر اتاندارد نیروی دریایی فرانسه در اختیار نیروی هوایی عراق قرار گرفت و به صورت گسترده برعلیه اهداف دریایی بکار گرفته شد بصورتی که تنها در سال ۶۳ تعداد ۷۱ کشتی هدف حملات نیروی هوایی عراق قرار گرفت در این دوران نیروی دریایی با وجودی که حریف مستقیمی نداشت وظیفه ویژه‌ای با همراهی نیروی هوایی برای اسکورت نفت کشها یافت البته سرانجام با فشار حملات هوایی عراق دکترین عدم پاسخ گویی ایران به اینگونه حملات تغییرکرد و نسبت به ادامه یافتن حملات عراق به نفت‌کش‌ها واکنش داد.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

در ابتدا نسبت حملات متقابل ایران درمقابل حملات عراق ناچیز و ناکارا بود (به طوری که در یک بازه زمانی در مقابل ۳۳ نفتکش تنها به ۱۴ نفت کش حمله شد) در نتیجه به مرور بر میزان حملات متقابل ایران بر ضد کشتی های عراقی افزایش یافت این روند به خصوص با ورود سپاه در سال ۶۵ افزایش بیشتری یافت به شکلی که در سال ۶۵ دست کم به ۱۰۷ هدف دریایی حمله شد. در طول جنگ نفت کشها بیشترین سهم اهداف نصیب جنگنده‌های F-4E فانتوم مجهز به موشک‌های ماوریک گردید اما در کنار آن ناوچه‌های کلاس کمان به خصوص در ابتدای جنگ مهمترین سهم را در در گیری با شناور‌های دریایی و بازرسی یا اسکورت آنها داشتند ‌در طول این دوره ناوچه‌های کلاس کمان عمدتا در مناطق مرکزی و غربی خلیج فارس دیده می‌شدند و کشتی‌های پهن پیکر نیروی دریایی همچون ناوهای محافظ الوند وظیفه اسکورت و بازرسی را در شرق خلیج فارس برعهده داشتند (چرا که با توجه به توان بالای ضد کشتی عراق و حضور ناوچه‌های اوزا، اولا ناوچه‌های کمان با توجه به توان مانور پذیری و پاسخ گویی بهتر نسبت به کشتی‌های جنگی‌ بزرگ داشتند ثانیا به خطر انداختن شناورهای بزرگی مانند ناوهای کلاس الوند که حداقل ۱۳۵ نفر پرسنل داشتند در این نواحی پر خطر درست نبود).

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

نیروی دریایی ایران تا دوسال آخر جنگ تقریبا هیچ حریف جدی نداشت. اما در اواخر جنگ حریف جدیدی وارد میدان شد که نیروی دریایی ایران با توجه به وضعیت جنگی و مشکلات ناشی از تحریم ها که در آن زمان وجود داشت به هیچ عنوان در شرایط مقابله با این حریف نبود. در سال ۱۳۶۴ در پی عملیات والفجر هشت و تصرف فاو، کویت به شدت نسبت به این موضوع نگران شد به خصوص که این کشور یکی از حامیان مالی عراق در جنگ با ایران به حساب می‌آمد در نتیجه نسبت به واکنش احتمالی ایران نسبت به این موضوع نگران بود در نتیجه از امریکا برای اسکورت نفتکشهای خود درخواست کمک نمود این موضوع ابتدا چندان مورد توجه امریکا قرار نگرفت‌ اما با ارائه در خواست مشابه از سوی کویت برای شوروی، امریکا سریعا واکنش نشان داد و با درخواست کویت موافقت کرد. مصادف با ۲۱ جولای ۱۹۸۷ اولین پرچم امریکا بر فراز اولین نفتکش کویتی برافراشته شد. برخورد نفتکش بریجتون در۲۴ جولای با یکی از مینهای ایرانی موجب آغاز یک سلسله درگیری ما بین نیروی دریایی امریکا و نیروی دریایی ایران گردید درپی برخورد نفت کش بریجتون امریکا عملیات محرمانه‌ای تحت عنوان فرصت برجسته به مرحله اجرا گذاشته شد در پی آن در۲۱ سپتامبر بالگردهای ناو محافظ جرت موفق به رهگیری کشتی ایران ارج گردید که درآن زمان در حال مین گذاری در منطقه بود. در نتیجه دستور حمله به کشتی ایران ارج داده شد که منجر به شهادت ۵ نفر و اسارت ۲۶ نفر گردید. این سلسله درگیریها با گذشت زمان روبه فزونی گذاشت به خصوص پس از برخورد ناومحافظ ساموئل بی رابرتز با یک مین دریایی در ۱۴ آوریل سال بعد به اوج خود رسید. نیروی دریایی امریکا با عنوان واکنش به این موضوع به دوسکوی نفتی ایران حمله نمود و سکوها رابه آتش کشید این موضوع با واکنش نیروی دریایی ایران مواجه شد قایق‌های گشتی کلاس بوقمارسریعا وارد درگیری با شناورهای امریکایی و کشتی‌های تحت اسکورت انها شدند که به تبادل آتش میان قایق‌های ایرانی و بالگردهای سی کبرای امریکایی انجامید (که منجر به غرق سه قایق گشتی ایرانی و ساقط شدن یکی از بالگردهای کبرای امریکایی گردید) درگیری با ورود ناوچه جوشن به منطقه ادامه یافت.
جوشن پس از ورود به منطقه با موشکهای هارپون رزم ناو رایت را هدف حمله خود قرار داد که وین رایت با پشتیبانی ناو محافظ سپمسون با مجموعا شش موشک استاندارد به حمله پاسخ گفت که در نتیجه جوشن آسیب دید اما با شهامت پرسنل جان برکف خود همچنان به مقاومت ادامه داد حال آنکه ناومحافظ بگلی نیز وارد درگیری با جوشن شده بود. سرانجام پس از اصابت‌۳۰۰ گلوله رهسپار اعماق خلیج نیلگون فارس گردید. در این بین دو فروند فانتوم نیروی هوایی ایران برای پشتیبانی به منطقه درگیری وارد شدند که با واکنش وین رایت مواجه شد و جنگنده‌ها ناچار به بازگشت شدند. درگیری با رهگیری ناو محافظ سهند توسط جنگنده‌های امریکایی ادامه یافت در این زمان سهند وارد درگیری با جنگنده‌های A-6E وینگ دوم شکاری ناوهواپیما بر اینترپرایز گردید جنگنده‌های امریکایی اقدام به شلیک دو موشک هارپون به سوی سهند نمودند و رزم ناو ژوزف استرس نیز یک فروند هارپون به سوی سهند شلیک کرد که موجب شد سهند در ۱۰ مایلی جنوب غربی جزیره لارک جاویدان گردد همچنین ناو محافظ سبلان (دومین ناومحافظ کلاس الوند) نیز با شلیک موشکهای پدافند هوایی وارد درگیری شد که با حمله جنگنده‌های ناواینتر پرایز از ناحیه موتور شدیدا آسیب دید (سبلان تا سال ۱۳۶۹ کاملا تعمیر گشت) سرانجام این درگیری به پایان رسید اما نکاتی را متوجه نیروی دریایی ایران نمود اول ناکارآمدی موشک‌های پدافند هوایی قدیمی سی کت ناوهای محافظ الوند در برابر جنگنده‌ها (این موضوع با توجه به شلیک بی فایده چندین موشک پدافند هوایی سی کت بخوبی دیده شد) و دیگر ناکارآمدی تکنیکهای دفاعی قدیمی که از آن پس موجب تغییر دکترین دفاعی ایران در برابر اهداف دریایی گردید.

بسیاری‌، این درگیریها را یکی از اهرم‌های فشار امریکا برای پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از سوی ایران می دانند‌. نیروی دریایی ایران پس از جنگ نسبت به بازسازی ناوگان و بازیابی توان خود به صورت جدی اقدام نمود درپی سالهای بعدی این نیرو در ساخت قطعات یدکی و تعمیر شناور و توربین‌های گازی آنها به خودکفایی دست یافت همچنین در سالهای اخیر نیز اقدام به تولید انواع ناوچه‌های موشک انداز و ناوهای محافظ نمود.

در سالهای پایانی دهه ۸۰ و سالهای ابتدایی دهه۹۰ تمامی ناوشکن‌های نیروی دریایی با توجه به عمر زیاد و فرسودگی آنها از خدمت بازنشسته شدند و از ان پس ناوهای محافظ کلاس الوند بزرگترین ناوهای رزمی نیروی دریایی شناخته می‌شدند. در‌۱۹۹۱ اولین زیر دریایی‌های روسی کلاس کیلو (با نان طارق) وارد خدمت نیروی دریایی گردیدند به دنبال آن تا سال ۹۵ دو فروند دیگر نیز به ناوگان دریایی ایران پیوستند. در این سالها نیروی دریایی سپاه به همراه نیروی دریایی ارتش توجه ویژه‌ای به شناورهای سریع موشک انداز و زیر‌دریایی‌های سبک داشته‌اند که در نتیجه ان را می‌توان در مینی‌زیر‌دریایی‌های کلاس نهنگ و قدیر یا شناور‌های موشک‌انداز پیکاپ و تیر مشاهده کرد در کنار این طرح‌ها نیروی دریایی (سپاه وارتش) بیشترین توجه را نسبت به ارتقا سییستم‌های موشکی ضد کشتی خود داشته است. در سال ۲۰۰۶ ایران برای اولین بار اژدر حوت را درخلیج فارس آزمایش کرد و اعلام نمود این اژدر از سریعترین اژدرهای دریایی جهان است. درحال حاضر نیروی دریایی ایران استعدادی بالغ بر‌۱۳۴۰۰ نفر ( به اضافه ۲۶۰۰ تفنگدار دریایی و۲۰۰۰‌نفر پرسنل هوادریا) را دارا می‌باشد. این نیرو از لحاظ نیروی آموزش دیده مجرب‌ترین نیروی دریایی در خلیج فارس به شمار می‌رود به صورتی که درحال حاضر بیشتر قطعات یدکی شناورها در خود نیروی دریایی طراحی وتولید می‌شود