مراقبات ماه مبارک رمضان

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

عالم عامل، فقیه کامل، اخلاقی مهذب، استاد باتقوا، مرحوم آیت الله حاج میرزا
جواد آقا ملکی تبریزی تحصیلات خود را در نجف اشرف نزد علمای برجسته
عصر خود به پایان رسانید.
مراتب سلوک و اخلاق را از مظهر انوار هدایت، انسان ملکوتی،
استاد بزرگ، مشهور به مولی حسینقلی همدانی اخذ کرده
و فضایل نفسانی را نزد او تکمیل نمود.

در فقه و اصول شاگرد علامه شیخ آقا رضا همدانی و سایر علما بود.
سپس به ایران بازگشته، در سرای ایمان قم مشرفه ساکن
و مشغول به وظایف علمی و عملی خود گردید.

او مصداق بارزی از آنچه درباره علامات ایمان و آثار یقین می گویند بود.
آتش محبت خدای متعال و جانشینان او علیهم السلام چنان در دل
شریفه زبانه می کشید که گویی قلب او پاره ای از آتش بود.

نوشتار حاضر فصل دهم از کتاب "المراقبات"
ایشان بوده که در باب ماه مبارک رمضان می باشد.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

فصل دهم: مراقبات ماه مبارک رمضان

از امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت شده است:
نگویید رمضان؛ زیرا نمی دانید رمضان چیست؛
و اگر کسی گفت، باید صدقه داده و روزه بگیرد.

بلکه همانطور که خداوند فرموده است بگویید ماه رمضان.

از اعمال مهم سالک در این ماه بزرگ شناخت حقیقت این ماه - در این ماه خداوند
رهروان این ماه را با دعوت به میهمانی این ماه گرامی داشته و این ماه
ماه میهمانی خداست - و سپس فهمیدن معنی روزه و
مناسبت آن با میهمانی خداست.

آنگاه تلاش و کوشش برای بدست آوردن اخلاص در کردار
و رفتارهایی است که مطابق با رضایت صاحبخانه است.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

فواید گرسنگی

گرسنگی فواید بیشماری در جهت تکمیل نفس و شناخت خداوند برای سالک دارد.
روایات زیادی در فضایل گرسنگی وارد شده است که بد نیست در اینجا
اشاره ای به آنها و سپس به فلسفه و حکمت گرسنگی داشته باشیم.

از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده است:
با تشنگی و گرسنگی با نفسهایتان مبارزه کنید همانا پاداش
این کار همانند پاداش مبارزه در راه خداست.

و عملی دوست داشتنی تر از گرسنگی و تشنگی در نزد خدا کسی است
که گرسنگی بیشتری کشیده باشد و در خداوند متعال تفکر بیشتری نموده باشد.

و به اسامه فرمودند: اگر می توانی در حال گرسنگی و تشنگی ملک الموت
را ملاقات کن تا به بالاترین مقامها و جاها رسیده و با پیامبران هم منزل شوی
و ملائکه از دیدن روحت شادمان شوند و خداوند بر تو درود فرستد.

نیز فرمودند: گرسنگی بکشید و بر بدنهایتان سخت بگیرید
شاید دلهایتان خداوند متعال را ببیند.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

در حدیث معراج خداوند پرسید:

ای احمد! آیا آثار روزه را می دانی؟
پاسخ داد: خیر. خداوند فرمودند: نتیجه روزه کم خوری و کم گویی است.
و آن حکمت را به ارمغان می آورد و حکمت معرفت را در پی دارد
و معرفت یقین را.

و وقتی که بنده ای به یقین رسید باکی ندارد
که چگونه روزگار را سپری کند. در سختی یا آسانی و این مقام خوشنودهاست.
و هر کس طبق خوشنودی من رفتار کند، سه خصلت را به او می دهم:
شکری که نادانی همراه آن نباشد،
یادی که فراموشی نداشته باشد
و دوستیی که دوستی من را بر دوستی آفریدگانم ترجیح ندهد.

هنگامی که او من را دوست داشت، من هم او را دوست خواهم داشت؛
دوستی او را در دل بندگانم انداخته و چشم قلب او را
به عظمت جلالم می گشایم و علم آفریدگانم را از او پنهان نمی دارم؛
در تاریکی شب و روشنایی روز با او مناجات می کنم
تا آنجا که سخن گفتن و همنشینی او با بندگانم قطع شود و کلام خود
و فرشتگانم را به گوش او می رسانم و اسراری را که از بندگانم پنهان کرده ام
برای او آشکار می کنم...؛ عقل او را غرق در شناخت خود کرده
و درک او را بالا می برم؛ مرگ را بر او آسان می کنم
تا وارد بهشت شود و وقتی که ملک الموت او را ملاقات کند، به او می گوید:
آفرین بر تو و خوشا به حالت! خوشا به حالت!
خداوند مشتاق تو است...

خداوند می گوید: این بهشت من است،
در آن بخرام و خوش باش و در همسایگیم ساکن شو.
روح انسان می گوید: خدا یا خود را به من شناساندی
و با این شناخت از جمیع آفریدگانت بی نیاز شدم.
قسم به عزت و جلالت اگر خوشنودی تو در این است که قطعه قطعه شده
یا هفتاد بار به بدترین شکل کشته شوم خوشنودی تو
برای من دوست داشتنی تر است... آنگاه خدای متعال می فرماید:
به عزت و جلالم سوگند، هیچگاه مانعی بین خود و تو قرار نمی دهم؛
تا هر وقت خواسته باشی بر من وارد شوی؛
که با دوستان خود چنین کنم.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

در این روایت به فلسفه و فضیلت گرسنگی اشاره شده است.
برای توضیح بیشتر می توان به سخنان علمای اخلاق که
برگرفته از روایات می باشد، مراجعه نمود.

آنان برای گرسنگی فواید زیادی گفته اند از قبیل:

(الف -) صفای قلب:

زیرا سیری باعث ازدیاد بخار در مغز شده و مغز حالتی شبیه
مستی پیدا می کند و نمی تواند خوب فکر کند؛
سرعت انتقال او کم شده و قلب او کور می شود.
برخلاف گرسنگی که باعث رقت و صفای قلب می شود.
و قلب را آماده تفکری که باعث شناخت می شود، می کند.
و نوری آشکار پیدا می کند.

از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده است:
کسی که شکم خود را گرسنه نگه دارد اندیشه اش تربیت می شود.
و قبلاً نیز ثمرات شناخت و معرفت را شنیدی.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

(ب -) تواضع و از بین رفتن سرمستی و
ناسپاسی که منشأ سرکشی است؛
وقتی نفس خوار شد، در مقابل پروردگارش
خاضع شده و از سرکشی دست بر می دارد.

(ج -) شکستن شدت شهوات و نیروهایی است که باعث انجام
گناهان کبیره شده و سبب هلاکت انسان می شوند.

چون بیشتر گناهان کبیره از شهوت سخن گفتن و شهوت جنسی
بوجود می آید و کم کردن این دو شهوت باعث
مصون ماندن از خطرها می شود.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

(د -) آمادگی برای انجام تمام عبادتها از چند جهت است؛
که کمترین آنها کم احتیاجی به تخلی و بدست آوردن غذا
و کمتر بیمار شدن به بیماریهای گوناگون است -
زیرا معده خانه بیماری و پرهیز سرِ هر دارویی است.
و نیز مانع بوجود آمدن مشکلاتی که از غذا خوردن بوجود آمده
و انسان را محتاج مال و مقام دنیا می کند می گردد؛
مال و مقامی که عده بسیاری را هلاک کرده است.

(ه -) توانایی برای دادن مال، میهمانی دادن،
هدیه دادن، احسان و نیکی، رفتن به حج و زیارت
و بالاخره انجام تمام عبادتهای مالی است.

انسان نمی تواند این فایده ها را بروشنی درک کند
مخصوصاً فایده اول را.
تفکر در عمل مانند نتیجه است و غیر آن مانند
مقدمات است چون فکر حرکت است و غیر فکر
مقدمه و آمادگی برای حرکت.
بهمین جهت درباره تفکر روایت شده است:
یک ساعت تفکر بهتر از هفتاد سال عبادت است.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

با این مقدمات می توانیم به نتایج بزرگی برسیم که بعضی از آنها عبارتند از:

(الف -) می فهمیم که چرا خداوند برای میهمانش گرسنگی را انتخاب کرده است.
نعمتی بالاتر و بهتر از نعمت شناخت، نزدیکی و دیدار خداوند نیست
و گرسنگی از راههای نزدیک رسیدن به آن است.

پس می بینی که روزه تکلیف نیست بلکه خداوند به وسیله آن
تو را بزرگ داشته و به خاطر واجب نمودن آن بر ما منت دارد.
و بهمین جهت شکر آن واجب است.
و ارزش دعوت خداوند به روزه را در کتابش،
در آیه روزه، می فهمی و اگر بدانی که این خطاب،
دعوت تو به سرای پیوستن به خداست، از آن لذت برده؛
و می فهمی که علت واجب کردن آن کم خوردن و ضعیف کردن نیروهاست.
بهمین جهت حیف می آید که حتی در شب نیز غذا بخوری.
و ممکن است علت های دیگر تشریع روزه را نیز درک کنی.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

(ب -) وقتی ارزش کاری را که از تو خواسته شده، فهمیدی،
برای رسیدن به نتیجه خوب، در جهت انجام درست
و اخلاص در آن، تلاش می کنی.

(ج -) هنگامی که هدف از واجب شدن روزه را دانستی،
می فهمی که چه چیزی باعث صفا و روشنی یا تیرگی آن می شود؛
و معنی این حدیث را می فهمی که روزه فقط خودداری از خوردنی
و آشامیدنی نیست؛ و هنگامی که روزه گرفتی، گوش، چشم و زبانت
نیز باید روزه بگیرد. حتی در بعضی روایات
پوست و مو نیز گفته شده.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

(د -) می فهمی که شایسته نیست نیت و هدف روزه،
فقط مجازات نشدن یا بدست آوردن پاداش و بهشت و ناز و نعمت باشد؛
گرچه با روزه این دو نیز بدست می آید بلکه سزاوار است
هدف و نیت روزه نزدیکی انسان به خداوند
و همسایگی و خوشنودی او باشد.

و حتی از این حد نیز بالاتر آمده و خود این عمل را بخاطر این که
انسان را از صفات حیوانی خارج و به صفات روحانی نزدیک می گرداند،
نزدیک شدن به خدا بداند، نه وسیله ای برای نزدیک شدن به او.