چگونه ظرفیت دل خود را برای درک معارف بالا ببریم

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

آیینه شــو جمــال پری طلعتان طلب


جاروب کن خانه سپس میهمان طلب

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

آیات قرآن و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) همانند چشمه‌هایی جوشان
معارف و آموزه‌های اخلاقی و دینی را به‌مردم آموزش می‌دهند
و تشنگان معرفت را سیراب می‌کنند.

اما شرط بهره‌مندی از آب گوارای چشمه، داشتن ظرف است.
هرچه ظرف بزرگتر، سالمتر و تمیزتری داشته باشیم
آب بیشتر و پاکیزه‌تری از این چشمه به‌همراه خود می‌بریم.

میزان بهره‌مندی افراد از این آموزه‌ها بستگی به‌ظرفیت، قابلیت
و استعداد آنها دارد و اینکه آیا شرایط پذیرش معارف
را در خود ایجاد کرده‌اند یا خیر؟

بنابراین جهت بهره‌مندی از معارف باید به ظرف
وجودی خودمان رجوع کنیم

آیا ظرف وجودی ما پاکیزه است؟
چقدر گنجایش دارد؟
سالم است یا شکسته و سوراخ شده؟

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

حضرت علی(ع) خطاب به محرم اسرار خود کمیل ابن زیاد فرمودند:

« يَا كُمَيْلَ بْنَ زِيَادٍ إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ أَوْعِيَةٌ
فَخَيْرُهَا أَوْعَاهَا فَاحْفَظْ عَنِّي مَا أَقُولُ لَكَ »


اى كميل بن زياد اين دلها ظرفهايى هستند و بهترين آنها
دلهايى است كه علم و معرفت را بهتر و بيشتر در خود نگاه دارد،
پس آنچه را به تو مى‏‌گويم از من بگير و آن را حفظ كن.(1)

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

چگونه ظرف دل را پاک کنیم؟


اما هر ظرفی ممکن است آلوده شده و زنگار بگیرد.
چه کنیم تا این زنگار برطرف شود و ظرف دل پاکیزه باشد؟


پیامبر رحمت و مهربانی دو عامل را
پاکیزه کننده ظرف دلها می دانند.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

1-خواندن قرآن


پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند:


« اِنَّ هذِهِ القُلوبَ لَتَصدَاُ کَما یَصدَاُ الحَدیدُ وَ اِنَّ جِلاءَها قِراءَةُ القُرآنِ »


به‌راستی این قلبها زنگار می‌گیرد، همان طور که آهن زنگار می‌گیرد،
جلای قلب‌ها قرائت قرآن است. (2)

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

2- ولایت امیرالمؤمنین(ع)


یکی از اصحاب پیامبر(ص) به نام سليم از مقداد پرسيد:
خدا تو را رحمت كند، بهترين مطلبى كه در باره على بن ابى طالب عليه السّلام
از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله شنيده‏‌اى برايم نقل كن؛
گفت: از پيامبر(ص) شنيدم كه مى‌‏فرمود:

«خداوند در پادشاهى خود يگانه است.
او خود را به انوارش(چهارده معصوم(ع)) شناسانيد،
و سپس دستورات خود را به‌آنان سپرد و بهشتش را بر ايشان مباح نمود.
هر كس از جن و انس كه خدا بخواهد قلب او را پاك گرداند
ولايت على بن ابى طالب(ع) را به او مى‏‌شناساند،
و هر كس كه خدا بخواهد بر قلب او پرده بكشد
معرفت على بن ابى طالب را درباره او امساك مى‏‌كند.»(3)

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

چگونه ظرفیت دل را بالا ببریم؟

پس از رعایت عوامل پاکیزگی، نکات ذیل جهت
زیاد شدن ظرفیت قلبها باید رعایت شود:

شرایط استفاده از معارف اکتسابی است و خود انسان
باید برای فراهم شدن زمینه درک معارف در وجود خود تلاش کند.

به‌طور کلی رعایت آموزه‌های اخلاقی مانند گناه نکردن،
ظلم نکردن، لقمه حلال، اهمیت ندادن به‌هوای نفس و...

اما سه نکته اصلی برای بالارفتن ظرفیت پذیرش
و فهم معارف وجود دارد:

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

1-شکرگزاری:

به‌واسطۀ شكر حقیقی نعمات، میزان شعور و فهم
انسان بالا می‌رود.
خداوند متعال می‌فرماید:

« لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ »

اگر شكرگزاري كنيد (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود
و اگر كفران كنيد مجازاتم شديد است. (4)

امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید:

« إِذَا وَصَلَتْ إِلَيْكُمْ أَطْرَافُ النِّعَمِ فَلَا تُنَفِّرُوا أَقْصَاهَا بِقِلَّةِ الشُّكْرِ»

هنگامى كه مقدمات نعمتها به‌شما مى‌‏رسد، دنباله آن را
به‌واسطه كمى شكرگزارى از خود دور نسازيد.(5)

بر اساس آیه و حدیث فوق، شکرگزاری به خاطرنعمت علم و معرفت
مانند سایر نعمتها موجب افزایش موقعیت‌ها و ظرفیت
افراد برای کسب معارف می‌شود.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

2-سربلندی در امتحان ایمان و تقوا:


حضرت علی(ع) می‌فرماید:

إِنَّ أَمْرَنَا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لَا يَحْمِلُهُ إِلَّا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ امْتَحَنَ اللَّهُ

قَلْبَهُ لِلْإِيمَانِ وَ لَا يَعِي حَدِيثَنَا إِلَّا صُدُورٌ أَمِينَةٌ وَ أَحْلَامٌ رَزِينَةٌ

آگاهى به‌كار ما دشوار و فهم آن براى ديگران سخت است و جز بنده مؤمن
همان كه خداوند تبارك و تعالى دلش را به‌ايمان امتحان كرده، شخص
ديگرى قدرت حمل آن را ندارد، و جز سينه‌‏هاى امين و عقلهاى
محكم،قادر به‌درك و نگهدارى احاديث ما نيستند. (6)

تحقق اين امور براى كسى ميسّر نمى‏‌شود جز پيامبران
و جانشينان بر حق ايشان و نيز درك اين مقام ويژه، از انديشه محدود
انسانهاى عادى خارج است و كسى نمى‌‏تواند آن را بپذيرد و
تحمل كند مگر روحيه انسانهايى كه خداوند به‌سبب ايمان،
آن را آزمايش و امتحان فرموده باشد.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

3-کسب علوم و معارف الهی:

درست است که هدف از بالابردن ظرفیت پذیرش قلب،
کسب هرچه بیشتر علوم و معارف الهی است
اما خود تحصیل علم باعث بالارفتن ظرفیت افراد می‌شود.

امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید:

« كُلُّ وِعَاءٍ يَضِيقُ بِمَا جُعِلَ فِيهِ إِلَّا وِعَاءَ الْعِلْمِ فَإِنَّهُ يَتَّسِعُ بِهِ »

گنجایش هر ظرفى به‌آنچه در او جاى دهند تنگ شود
جز ظرف علم كه هر چه در او قرار دهند وسيع‏تر مى‌‏گردد.(7)