کاسپین یا خزر؟ مساله این است!
دریای گیلان، مازندران، قزوین، خزر، هیركان، بحرالسكون، باب الابواب، خوارزمی، آبسکون،
كاسپین... شما کدام اسم را برای نامیدن دریای شمال کشور ترجیح می دهید؟ بزرگترین
دریاچه دنیا به اندازه گستردگی اش اسم و لقب و شناسه دارد! 35 اسم متفاوتی که البته
هیچ کدام به اندازه خزر، مازندران و کاسپین به گوش امروزی ها آشنا نیستند. این روزها اما
کشمکش بر سر نام دریای خزر، تبدیل به موضوع مشترک پژوهشگران تاریخی، مجلس،
فرهنگستان زبان و ادب فارسی و البته سازمان میراث فرهنگی شده است. کشمکش برای
درست نامیدن دریایی ده ها هزار ساله!
چند سال قبل وقتی حیدر علی‌اف ـرئیس‌جمهور پیشین جمهوری آذربایجان ـ از محل قرار داشتن
دریای مازندران اظهار بی‌اطلاعی کرد، اولین زمزمه های تغییر رسمی نام این دریا بر سر زبان ها افتاد
زمزمه هایی که اتفاقا به مهم ترین بهانه تاریخ پژوهی درباره نام این دریا هم تبدیل شد. تا جایی که
دکتر عنایت‌الله رضا مشاور مركز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی شروع به پژوهش کرد و نتایج این پژوهش ها
را در کتاب «دریای شمال ایران» منتشر کرد.
دکتر عنایت الله رضا درباره اسامی امروز دریای شمال کشور می گوید: «من در بررسی مآخذ مربوط
به اوایل دوره اسلامی مانند خدای‌نامه‌ها، شاهنامه فردوسی و كتاب‌های دیگری كه به زبان پهلوی
بود به این نتیجه رسیدم كه اصلا سرزمین شمال ایران، در طول تاریخ مازندران نام نداشته، بلكه ابتدا
تپوران و بعد‌ها در دوره اسلامی طبرستان نامیده شده است. درحالی‌كه مازندران نام ناحیه‌ای در شرق
سیستان در شمال هند و در نزدیك ناحیه رود سند بوده است. بنابراین نام «دریای مازندران» عملا برای
دریای شمال ایران منتفی است.»
اما نتایج بررسی های دکتر رضا نشان می داد که نام خزر هم برای دریای شمال ایران نام مناسبی
نیست. بر اساس این بررسی ها خزرها قومی بودند که در بخش میانی و جنوبی رود ولگا زندگی می کردند
و در دوران انوشیروان خسرو عده ای از آنها به شمال قفقاز مهاجرت کرده و در این منطقه ساکن شدند؛
منطقه ای که اتفاقا فاصله زیادی هم با دریای شمالی ایران داشته است! این قوم که اوایل زندگی شبانی
و كوچی داشت، بعد از مدتی دین یهود را پذیرفت اما آشنایی با این دین هم مانع از ادامه خوی نامتمدن و
وحشی‌گر آنها نشد. آنها مرتب به غارت‌گری و چپاول اقوام مجاور می پرداختند و خسارت‌های فراوانی به
ساسانیان وارد آوردند.
نقل قول
