بایدها و نبایدهای اجتماعی نگاه از دیدگاه اسلام

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

نکات در این آیه

1.در این آیه خطاب به مردان بتنهایی تذکر داده نشده است.
2.فعل امر در ابتدای ایه آمده است که دلالت بر وجوب می‌کند.

3. کلمه" غض" به معنای روی هم نهادن پلک‌های چشم است،
4.و کلمه" ابصار"جمع بصر است که همان عضو بیننده باشد .

5.کلمه" من" در جمله" مِنْ أَبْصارِهِمْ" برای ابتدای غایت است، و یا برای بیان جنس، و یا تبعیض باشد که هر یک را مفسری(9) گفته، و معنایش این است که مؤمنین چشم پوشی را از خود چشم شروع کنند....

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

پس در جمله” قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ” از آنجایی که کلمه” یغضوا” مترتب بر” قل- بگو” می‌باشد نظیر ترتبی که جواب شرط بر شرط دارد قهرا دلالت می‌کند بر اینکه قول در اینجا به معنای امر است، و معنای جمله این است که به مؤمنین امر کن که چشم خود را بپوشند، و تقدیر آن این است که:” ایشان را امر به غض و چشم پوشی کن که اگر امر بکنی چشم خود را می‌پوشند”، و این آیه به جای اینکه نهی از چشم چرانی کند، امر به پوشیدن چشم کرده و فرقی ندارد، آن امر این نهی را هم افاده می‌کند و چون مطلق است نگاه به زن اجنبی را بر مردان، و نگاه به مرد اجنبی را بر زنان تحریم فرموده.

۷٫آن گاه به مصلحت این حکم اشاره نموده، و با بیان آن مردم را تحریک می‌کند که مراقب این حکم باشند و آن اشاره این است که می‌فرماید:” این بهتر شما را پاک می‌کند، علاوه بر این خدا به آنچه می‌کنید با خبر است”.

۸٫” وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ …”
۹٫مطالبی که در جمله” وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ …” همان است که در جمله” قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ …” گفته شد.(۱۰)

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

پیام‌ها

۱) لازمه‌ی ایمان حفظ نگاه از حرام است. «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ … یَغُضُّوا» …
۲) جاذبه‌های غریزی را باید کنترل کرد. «یَغُضُّوا»

۳ )گناه را از سر چشمه جلوگیری کنیم و تقوا را از چشم شروع کنیم. «مِنْ أَبْصارِهِمْ»
۴) چشم پاک مقدّمه‌ی پاکدامنی است. «یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ»

۵ )پوشش، برای مردان نیز واجب است. «یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ»
۶) چشم چرانی و بی عفّتی مانع رشد معنوی انسان است. «یَغُضُّوا یَحْفَظُوا- أَزْکی»

۷) چشم چرانی، در محضر خداست. (در محضر خدا معصیت نکنیم) «یَغُضُّوا … إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ »
۸)در لزوم عفّت و پاکدامنی و ترک نگاه حرام بین زن و مرد، فرقی نیست.

۹)«یَغُضُّوا یَغْضُضْنَ یَحْفَظُوا یَحْفَظْنَ» ۲ جلوه‌گری زنان، در جامعه ممنوع است.(۱۱)

روایت :

در روایات نیز به مراتب بیشتر و صریح‌تر از آیات قرآن، دستور بر نگاه داری از چشم و نگاه داشتن این عضو آمده است. تا آنجا که نگاه حرام را به عنوان اولین و خطرناک‌ترین تیر شیطان رانده شده از درگاه خدا می‌داند: النَّظَرُ سَهْمٌ مِنْ سِهَامِ إِبْلِیسَ مَسْمُومٌ وَ کَمْ مِنْ نَظْرَهٍ أَوْرَثَتْ حَسْرَهً طَوِیلَهً (۱۲)

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

روایاتی درباره‌ی نگاه:

حضرت علی (علیه السلام) فرمود: «لکم اول نظره الی المرأه فلا تتبعوها بنظره اخری و احذروا الفتنه» نگاه اوّل مانعی ندارد ولی ادامه‌ی نگاه اشکال دارد، زیرا سبب فتنه می‌شود.(۱۳) در حدیثی می‌خوانیم: تمام چشم‌ها در قیامت گریان است مگر سه چشم: چشمی که از ترس خدا بگرید و چشمی که از گناه بسته شود و چشمی که در راه خدا بیدار بماند. در « صحیح بخاری » می‌خوانیم که پیامبر اکرم (صلوات اللَّه علیه) فرمودند: جلو راه مردم ننشینید. مردم گفتند: ما ناچاریم از نشستن. فرمود: پس حقّ آن را ادا کنید. پرسیدند حقّ آن چیست؟ فرمود: «غض البصر و کف الاذی و رد السلام و الامر بالمعروف و النهی عن المنکر» ترک چشم چرانی و مردم آزاری، جواب دادن به سلام دیگران، امر به معروف و نهی از منکر.(۱۴) حضرت عیسی (علیه السلام) فرمود: از نگاه به نامحرم بپرهیزید که بذر شهوت را در دل می‌نشاند و همین برای دچار شدن انسان به فتنه کافی است.(۱۵) حضرت علی (علیه السلام) فرمود: «العین رائد القلب» چشم، دل را بدنبال خود می‌کشد. (۱۶) « العیون مصائد الشیطان» چشم، قلّاب شیطان است. و چشم پوشی بهترین راه دوری از شهوات است. (۱۷)پیامبر اکرم (صلوات اللَّه علیه) فرمود: «النظر سهم مسموم من سهام ابلیس فمن ترک‌ها خوفا من الله اعطاه الله ایمانا یجد حلاوه فی قلبه» نگاه بد تیری از تیرهای مسموم شیطان است که هر کس از ترس خدا چشم خود را فرو بندد خداوند به اوایمانی می‌دهد که از درون خویش شیرینی و مزه‌ی آن را احساس می‌کند.(۱۸) البته با توجه به تمام مطالب بالا ان نکته قابل یاد آوری است که تمام این محدودیت‌ها برای راحتی خود فرد می‌باشد چرا که گاهی از اوقات یک نگاه می‌تواند انسان را از زندگی ساقط کند. البته دیدگاه های افراطی نیز در رابطه با این عضو وجود دارد اعم از اینکه: این عضو را کور کنیم یا اصلا از محل زندگی بیرون نیائیم تا چشم ما به موارد خلاف شرع برخورد نداشته باشد اما اگر چه مثلا این موارد بتواند لحظه ای ما را کمک کند اما درمان نیست و به عنوان مسکِّن قلمداد می‌شود.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

فقه(رساله های عملیه):

احکام نگاه کردن به عنوان یکی از مهم‌ترین مباحث فقه است که مخصوصا در باب نکاح تمامی فقها از آن صحبت کرده و حتی نگاهی که تا لحظاتی پیش حرام بود الان له نحوی واجب می‌شود و باید به کسی که قرار است به عنوان همسر آینده فرد در زندگی با او شراکت داشته باشد به خوبی بنگرد تا چهره او را ببیند و اگر از لحاظ چهره او را نپسندید او را به عنوان همسر اختیار نکند البته هر چند زیبایی شرط نیست اما به عنوان ملاک می‌تواند مطرح باشد.

​

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

​

در اینجا فتوای امام خمینی را به عنوان شاهد برای بحث خود می‌آوریم.

مسأله 2433- نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم چه با قصد لذت و چه بدون آن حرام است. و نگاه کردن به صورت و دست‌ها اگر به قصد لذت باشد حرام است، ولی اگر بدون قصد لذت باشد مانعی ندارد و نیز نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم حرام می‌باشد و نگاه کردن به صورت و بدن و موی دختر نابالغ اگر به قصد لذت نباشد و به واسطه نگاه کردن هم انسان نترسد که به حرام بیفتد اشکال ندارد، ولی بنابر احتیاط باید جاهایی را که مثل ران و شکم معمولًا می‌پوشانند نگاه نکند.

مسأله 2434- اگر انسان بدون قصد لذت به صورت و دستهای زنهای اهل کتاب مثل زنهای یهود و نصارا نگاه کند در صورتی که نترسد که به حرام بیفتد اشکال ندارد.

مسأله 2435- زن باید بدن و موی خود را از مرد نامحرم بپوشاند بلکه احتیاط واجب آن است که بدن و موی خود را از پسری هم که بالغ نشده ولی خوب و بد را می‌فهمد و به حدّی رسیده که مورد نظر شهوانی است بپوشاند.