سخن آغازین
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله علی ما عرفنا من نفسه و الهمنا من شکره و فتح لنا من ابواب العلم بروبیته و دلنا علیه من الاخلاص له فی توحیده و اغلق عنا باب الحاجه الا الیه، حمداً یکون و صله الی طاعته و عفوه و سبباً الی رضوانه، والصلوه و السلام علی نبی الرحمه و مفتاح الخیر و البرکه، سیدنا محمد و آله الطاهرین سیما بقیه الله فی الارضین و اللعن علی اعدائهم اجمعین.
در روزگار و عصری که ذات اقدس حضرت احدیت بر امت اسلامی منت نهاد و به رهبری فقیهی عارف که سراسر وجودش را با خدا معامله کرده و فانی در حضرت حق جل جلاله شده بود، نظامی بر پایه اصول الهی شکل گرفت و هدایتهای آن پیر روشن ضمیر مسیحادم، آتش عشق به معارف توحیدی را در ضمیر پاک و آماده جوانان عزیز این مرز و بوم شعله ور ساخت و زبانه های آن، عالمیان را مات و مبهوت کرد، همواره این خطر احساس می شد و می شود که مبادا در اثر اندک غفلتی، امر تربیتشان به دست ظاهر فریبانی بیفتد که در لحظه هوشیاری، جز حسرت و ندامت و پشیمانی از خسرانی که دیده اند نصیبشان نگردد و سرمایه نقد عمرشان را به جای سلوک در صراط مستقیم، در دوری از خدا به باد دهند؛
و در طول تاریخ همواره چنین بوده است که هر قدر کالایی نفیس تر و ارزشمندتر و گران بهاتر باشد، غل و غش و تقلب در آن فراوان تر و بیشتر است و به راستی چه چیزی برای آدمی که گل سر سبد عالم خلقت است؛ و به راستی چه چیزی برای آدمی که گل سرسبد عالم خلقت است؛ گران بهاتر از گوهر عرفان و معرفت الهی که ارزشش به مقیاس و میزان در نیاید و در کریمه مبارکه به عنوان هدف غایی عالم خلقت معرفی شده که و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون(1)
و بر همین اساس، عارف کامل تیزبین، حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) مشتاقان سیر و سلوک الی الله را هدایت نموده و به چنین خطری توجه داده و مطالعه و انس با کلمات جمال العارفین مرحوم آیه الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (رحمه الله علیه) را سفارش فرموده است، به این بیان که: ای عزیز! با کلمات ائمه هدی (علیه السلام) و کلمات بزرگان علماء، انس بگیر که در آن برکاتی است؛ فرضاً که از عرفا کسی را به بزرگی نمی شناسی، از علماء بزرگ معرفت و اخلاق، آنها را که پیش همه علماء مسلم اند پیروی کن و از علمای معاصر، کتب شیخ جلیل القدر، عارف القدر، عارف بالله، حاج میرزا جواد [آقا ملکی ] تبریزی (قدس سره) را مطالعه کن.(2)
جمال العارفین، آیه الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (قدس سره) سالک مستقیم مجذوبی است که حجاب های بین خود و خدایش را خرق کرده و تحت تربیت پرچمدار عرفان و توحید، حضرت جمال الاولیاء و العرفاء، آیه الله آخوند مولی حسینقلی همدانی (قدس سره) آن چنان استقامت و جدیتی از خود نشان داد که به مقام شهود معشوق ازلی و ابدی بار یافت.
آن بزرگ مرد در مدت شاگردی چهارده ساله اش در محضر مرحوم آخوند، آن چنان پیشرفتی کرد که خود خضر راه شد و مقام استادی و راهبریش، مورد تصدیق و امضای بار یافتگان به مقام شهود و وصل قرار گرفت و با بیان و بنان خود هدهدوار، طالبان مقام قرب و سالکان طریق توحید را به سیمرغ حقیقی راهبری می نماید.
او پیر راه پرخطری است که آئین دلبری را می داند و خبر از دامهای شیاطین جنی و انسی دارد و با راهنمایی های خود، قدم به قدم سالک را به پیش می برد و منزل به منزل او را قافله سالاری می کند تا کشتی طوفان زده اش را در بحر عمیق دنیا از گرداب دامها و موانع، به ساحل امن محبوب حقیقی برساند.
طریقت میرزا بر مبنای شریعت است و در مکتب تربیتی او رسیدن به حقیقت، بدون التزام عملی به ظواهر احکام که آداب عبودیت است نه تنها ناممکن می باشد، بلکه چیزی جز بعد عن الله را در پی نخواهد داشت.
دستورات او چون مشایخ و رفیقان سلوکیش از هرگونه اعوجاج و انحرافی که آدمی را از سلوک در صراط مستقیم منحرف کند، مبرا می باشد.
در مکتب سلوکی آن استوانه معرفت و توحید، بر قطب گرایی و مرید پروری و شهرت طلبی و دعوت به خود و ادعاهای صوفی مآبانه و فریفته کرامات شدن، خط بطلان کشیده شده است.
آن آیت عظیم الهی، سر تا پای وجودش دستور العمل بود و شب که می شد، دیوانه وار در صحن خانه قدم می زد و به این بیت مترنم بود که:
گر بشکافند سراپای من - جز تو نیابند در اعضای من آنچه بر زیان و قلم آن عارف و اصل جاری شده است، روشنگر آن است که مقصد و هدفی جز مقصد قرآن و حدیث که تصفیه عقول و تزکیه نفوس و ایجاد قابلیت برای حصول کمال عبودیت است ندارد.
میرزا از استادان برجسته اخلاقی است که هم راهنمای سالکان است هم راهبر آنها، همرا علاج را ارائه می کند و هم بیماری را درمان می نماید.
مطالعه و انس با کلماتی که در این کتاب از آن عارف مناجاتی آمده است، قلوب قاسی را نرم کرده و دلهای ظلمانی را نور می بخشد و انسانهای غیر مهذب را به وادی تهذیب می کشاند و دامن نیاز آدمی را پر از گوهر عشق و محبت می سازد.
کلمات میرزا برای انسانهای آماده خودسازی بسان استاد اخلاق و تهذیب بوه و برای تشنگان معرفت، جام حیات و جاودانگی می باشد.
امید است دل های پاک و مستعد از چشمه سار زلال و نورانی این کلمات جرعه ها نوشیده و در گلستان هستی شکوفا گردیده و جام جهان نما شوند و جهانیان را از درخشش معارف ناب توحیدی و الهی باخبر سازند.
آن اعجوبه روزگار نه تنها در حال حیات ظاهریش مشتاقان سلوک را تا ملکوت و قرب الهی پرواز می داد و سوختگان از درد فراق و هجران را به مقام وصل رهنمون بود، بلکه بعد از مرگ ظاهریش نیز چنین بوده و سالها است که مرقد پاک و منورش محل حوایج اهل الله و برطرف کردن مشکلات سلوک سالکان الهی می باشد و حضرت امام خمینی - نور الله مرقده - حاصل عمرش مرحوم علامه شهید آیه الله مطهری - عطرالله مضجعه - را به این نکته توجه داده و فرموده است: در قبرستان قم یک مرد خوابیده است و او حاج میرزا جواد آقای تبریزی (قدس سره) است(3).
این حقیر از زمانی که طریق انس با کلمات عرفای بالله را از شیخ عارف و اصل گمناممان، مرحوم آیه الله پهلوانی (سعادت پرور) - روحی فداه آموختم، بر آن شدم تا کلمات راه گشای عارف کامل مرحوم آیه الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی - اعلی الله مقامه - را از نوشته های گران سنگ اش تدوین نمایم، تا هم دل غبار گرفته ام را با آن تلطیف کنم و هم تذکری برای مشتاقان تهذیب نفس باشد.
از همان ابتدای امر که به تدوین کلمات میرزا - قدس سره العزیز - اشتغال پیدا کردم، نکاتی که مرحوم زاهد و اصل و عارف کامل، فخر الحکماء و العرفا حضرت آیه الله علامه طباطبایی (قدس سره) در تقریظشان بر کتاب المراقبات بیان فرموده اند، برایم بیشتر واضح و روشن می شد. آن عارف فرزانه می فرماید: کتاب [المراقباتش ] دریای لبریزی است که در سنگ و پیمانه نگنجد و نویسنده اش پیشوای بلند مرتبه ای است که [قدر و ارزشش ] با هیچ وجب و مقیاسی قابل اندازه گیری نیست.
در این کتاب، لطایفی که اهل ولایت الهی همیشه از آن مراقبت می کنند و ظرافت هایی که در دل و الهین در محبت الهی خطور می کند و تمام مطالبی که برای ریاضت کشان در عبادت الهی آشکار می شود، وجود دارد.(4)
شایسته است که طالبان کمال خصوصاً اهل علم، بر مطالعه و انس با این کلمات مواظبت نموده و آن را کتاب بالینی خود قرار داده و با قرائت آن در مجالس انس، دلهای خود را تلطیف نمایند. و باید توجه داشت که مطالعه این گونه کلمات، به گونه ای نیست که یک بار خوانده شود و سپس کنار گذاشته شود. این گونه کتب باید تا پایان عمر در کنار آدمی بوده و با مطالعه و به کارگیری آن، مرحله به مرحله پیش رفته و به نوسازی خویش پرداخته شود.
در پایان لازم به یادآوری است که کلمات میرزا - عطرالله تربته - از کتاب های لقاء الله(5) و المراقبات(6) و اسرار الصلوه(7) ایشان استخراج شده و عناوین و آنچه در ][ و پاورقی آمده از این حقیر می باشد و در تطبیق ترجمه ها با متن اصلی کتب در پاره ای موارد اصلاحاتی به عمل آمده است.
در پایان از حضرت احدیت عاجزانه خواهانم که مرقد نورانی صاحب این کلمات را از بارش رحمت خاصه اش سیراب نماید و ما را در عمل به این کلمات موفق بدارد و امیدوارم که این خدمت ناچیز، مورد قبول و امضای ریاضت قطب عالم امکان، حضرت بقیه الله الاعظم - روحی و ارواح من سواه فداه - قرار گیرد و از الطاف خاصه آن حضرت بهره مند گردیم.
9/4/1386
م - الف