نقش عفت و حیا در رضایتمندی زن و شوهر

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

عفت در خودنمایی که خویشتن داری از تبرّج و خود نمایی از بارزترین مصادیق آن است، عفت در نگاه ،عفت در راه رفتن و عفت در اختلاط با نامحرم ا ز عمده‌ترین مظاهر حیا است.

چکیده

بی‌شک آرامش یکی از ضروری‌ترین شاخص‌های زندگی سالم است که باید برای تحقق آن از همه عوامل و ظرفیت‌ها بهره جست. این مقاله به بررسی نقش عفت و حیا در پیدایش و بقای آرامش در زندگی زناشویی می‌پردازد. هدف این نوشتار معرفی انواع عفت و حیا، با توجه به پیامدها و آثاری که به دنبال دارد، و اینکه شاخص عفت و حیا، یکی از پراثرترین عوامل برای رسیدن به آرامش و سکون در زندگی زناشویی است.

در میان انواع عفت، به خصوص عفت در روابط جنسی نقشی بی بدیل بر آرامش در زندگی دارد. روش این پژوهش، روش تبیین و تحلیل با تکیه بر متون دینی است. اجمالاً، یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد که عفت و حیا در ایجاد و تثبیت آرامش در زندگی نقش عمده ای دارد. البته برای تحقق این ویژگی، باید از مهارت‌هایی بهره جست که توجه به آنها برای همگان ضروری است.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

مقدمه

آنچه در این تحقیق مورد بررسی و تحلیل است، آثار و پیامدهایی است که بر اساس عفت و حیا در زندگی پدید می‌آید. برای دستیابی به این هدف، لازم است افراد مهارت‌هایی، داشته باشند. این مسئله به قدری مهم است که در منابع اسلامی بر ازدواج با زنان عفیف تأکید فراوان شده است. خدای متعال در مقام تکلم با حضرت آدم†، پس از آنکه سعادت را در گرو تبعیّت از رسول خداˆ معرفی ، به آدم† سفارش می‏ کند که عهد مرا بپذیر و آن را جز در اصلاب مردان پاک و ارحام زنان طاهره، طیب و عفیف به ودیعت مگذار.

سؤالاتی که در این زمینه مطرح است و آن اینکه انواع حیا کدامند؟ کدامیک از آنها در سلامت زندگی نقش مثبت دارد. از میان عوامل مثبت، کدامیک از اهمیت بیشتری برخوردارند؟ آثار حیا چیست؟ چه مهارتی برای رسیدن به آرامش در زندگی لازم است؟در این زمینه، استاد مرتضی مطهری در کتاب مسئله «حجاب» به عفت و حیا اشاره کرده اند. همچنین کریس ال کلینکه در کتاب «مهارت‌های زندگی» به مهارت‌هایی برای رسیدن به آرامش اشاره کرده‌اند. این تحقیق، در صدد بررسی عفت و حیا، انواع و آثار آن و مهارت‌های لازم برای تحقق آن است. به طور طبیعی، ابتدا مفهوم آن را مورد بررسی قرار می‏دهیم:

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

مفهوم «عفت» و «حيا»

«عفت» در لغت به معناي حفظ نفس از تمايلات و شهوت نفساني آمده است(2)«حيا» نيز به حفظ نفس از ضعف، نقص و دوري از عيب و امور پست معنا شده است.(3) همان طور که «تمايلات نفساني» به اختلاف اشخاص و موارد متفاوت است، عفت و حفظ نفس از آنها نيز متفاوت خواهد بود. بنابراين، عفّت فقير به اين معناست که او به آنچه به دست مي آورد، قانع باشد و نفس خود را از تمايلات و شهوات باز دارد، به گونه اي که خلاف آن به فعليّت نرسد. «نفاق شما بايد براي نيازمنداني باشد که در راه خدا در تنگنا قرار گرفته اند و نمي توانند به مسافرت بروند و از شدت خويشتنداري، افراد ناآگاه آنان را بي نياز مي پندارند».(بقره: 273)؛ اما «عفاف در فرد غني و بي نياز، به حفظ نفس از شهواتي است که ممکن است از ثروت او ناشي شود: «هر کس که بي نياز است، خودداري کند و عفّت پيشه سازد.»(نساء: 6)

«تعفّف» در موردي که فرد از امکان ازدواج برخوردار نيست، به معناي خودداري از شهوت نفس با استفاده از راههاي گوناگون است.

«وَليَستعفِفِ الَّذينَ لا يَجِدونَ نِکاحاً...»؛ (نور: 33) تعفف در زنان سال خورده به حفظ نفس آنان از امور مورد علاقه ايشان همچون آرايش و ظاهر ساختن زينت ها است. اينان گر چه مجاز به کشف حجاب، البتّه بدون تبرّج و خود نمايي هستند، ولي باز اگر عفّت پيشه کنند بهتر است.(نور: 33)

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

در روايات حضرات معصومين (عليهم السلام) نيز علاوه بر تأکيد براهميت «عفت» به طور عام(4)، بر خصوص خودداري از شهوت شکم و غريزه جنسي تأکيد ويژه اي شده است. به عنوان نمونه، امام باقر (عليه السلام) فرمودند: «ما من عبادة افضل عندالله من عفة بطن و فرج»(5) اين امر نشانگر آن است که بيشترين آسيب پذيري انسان از ناحيه خواسته هاي اقتصادي و جنسي او است. چنان که رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمودند: «بيشترين لغزش به سوي آتش، از طريق دو ميان تهي است: يکي شکم و ديگري دامن».(6)

عفت و حيا نقش بسيار مهمي در نيل انسان به رشد و کمال دارد. اميرالمؤمنين (عليه السلام) در وصيّت به فرزندش محمد بن حنفيه مي فرمايد: «من لم يعط نفسه شهوتها اصاب رشده؛ کسي که به خواسته نفسش تن ندهد، موجب رشد آن شده است».(7)

به همين دليل، عفت و حيا در سازگاري همسران مؤثر است، به طوري که رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) يکي از ويژگي هاي بهترين زنان را عفت آنان برشمرده، فرموده اند: «بهترين زنان شما، زنان عفيفه اند»(8) اين معنا، به تعابير ديگري نيز از معصومان (عليهم السلام) روايت شده است(9) علاوه بر تأکيد عام روايات، که مرد و زن را در بر مي گيرد، تأکيد خاصي درباره عفت و حياي زنان وارد شده است. اينک اين سؤال به ذهن تبادر مي شود که دليل تأکيد ويژه اسلام در خصوص عفت و حياي زن چيست؟

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

اهميت عفت جنسي زن

در خصوص ريشه اخلاق جنسي زن، از قبيل حيا و عفاف و از آن جمله، تمايل به ستر و پوشش خود از مرد، نظرياتي ابراز شده که دقيق ترين آنها از ديدگاه شهيد مطهري اين است. از نظر وي، حيا، عفاف، ستر و پوشش تدبيري است که خود زن با يک نوع الهام براي گران بها کردن و حفظ موقعيت خود در برابر مرد به کار برده است. زن باهوش به صورت فطري و با يک حسّ مخصوص دريافته است که از لحاظ جسمي نمي تواند با مرد برابري کند. از سوي ديگر، نقطه اميد خود را در همان نيازي يافته است که خلقت الهي در وجود مرد نهاده است؛ او را مظهر عشق و طلب و زن را مظهر معشوقيت و مطلوبيت قرار داده است. وقتي که زن مقام و موقعيت خود را در برابر مرد يافت و نياز او را در برابر خود دانست، به دور نگه داشتن خود از دسترس مرد متوسل مي شود. استاد شهيد به نقل از ويل دورانت مي افزايد: