تفسیر آیة الکرسى

[ملکوت* گامی تارهایی *]

اللّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء وَسِعَ کُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ يَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ*
لاَ إِکْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ *
اللّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُواْ يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّوُرِ وَالَّذِينَ کَفَرُواْ أَوْلِيَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ*

خداى يکتا که جز او کسي شايسته ستايش نيست / او هميشه زندهء پا برجاي است /(پس) هيچ گاه خواب سبک و سنگين او را فرا نمي گيرد /آنچه در آسمان ها و آنچه در زمين است در سيطره مالکيّت و فرمانروايى اوست /مگر مي شود کسي شفاعت کند(مردم را) بدون اجازهء او / به پيدا و پنهان ايشان آگاه است / وايشان ذرّه اي از دانش او را احاطه ندارند / مگر به آنچه او بخواهد / دامنه تخت (سلطنت) او آسمانها و زمين است/ نگهداري اينها برايش کاري نيست / و او بلند مرتبه ترين و بزرگ مطلق است .
در دين اجباري نيست،فرق ميان پيشرفت و سقوط بيان شده است/ پس آن کس که طغيانگر بودامّا به خدا ايمان آورد به بهترين دستاويز نجات (از پرتگاه) رسيده است که پاره شدني نيست /و خدا شنوا و دانا است./ خدا پشتيبان افراد باايمان است آنها را از تاريکيها بيرون مي ‌آورد و به طرف نور ميبرد/ به همان صورت به کساني که طغيان کردند کمک ميکند چنان که که آنها را از نور بيرون آورده به درون تاريکيها ميبرد/.آنهايند اهل آتش جهنّم و هميشه در آن خواهند بود

[ملکوت* گامی تارهایی *]

آیه 255

در اهمیت و فضیلت این آیه همین بس که از پیامبرگرامى اسلام (ص ) نقل شده است که از ابى بن کـعـب سـؤال کـرد و فـرمود: کدام آیه برترین آیه کتاب اللّه است ؟عرض کرد: « اللّه لا اله الا هوالحى الـقیوم … » پیامبر(ص ) دست بر سینه او زد و فرمود:دانش بر تو گوارا باد, سوگند به کسى که جان مـحـمد(ص ) در دست اوست این آیه داراى دو زبان و دو لب است که در پایه عرش الهى تسبیح و تقدیس خدا مى گویند.
در حدیث دیگرى از امام باقر(ع ) آمده است : هر کس آیة الکرسى را یکباربخواند, خداوند هزار امر نـاخـوشـایـنـد از امـور نـاخوشایند دنیا, و هزار امر ناخوشاینداز آخرت را از او برطرف مى کند که آسانترین ناخوشایند دنیا, فقر, و آسانترین ناخوشایند آخرت , عذاب قبر است.
تفسیر: ابتدا از ذات اقدس الهى و مساله توحید و اسماحسنى و صفات اوشروع مى کند مى فرماید:
خداوند هیچ معبودى جز او نیست (اللّه لا اله الا هو).
(اللّه ) نـام مـخـصوص خداوند و به معنى ذاتى است که جامع همه صفات کمال و جلال و جمال است.
سپس مى افزاید: خداوندى که زنده و قائم به ذات خویش است وموجودات دیگر عالم , قائم به او هستند (الحى القیوم ).
بـدیهى است که حیات در خداوند حیات حقیقى است چرا که حیاتش عین ذات و مجموعه علم و قدرت اوست نه همچون موجودات زنده در عالم خلقت که حیات آنها عارضى است لذا پس از مدتى مى میرند!.
امـا در خداوند چنین نیست چنانکه در آیه ۵۸ سوره فرقان مى خوانیم : توکل بر ذات زنده اى کن که هرگز نمى میرد.
سپس در ادامه آیه مى افزاید: هیچ گاه خواب سبک و سنگین او را فرانمى گیرد. و لحظه اى از تدبیر جهان غافل نمى شود (لا تاخذه سنة ولا نوم ).
(سنة ) خوابى است که به چشم عارض مى شود, اما وقتى عمیقتر شد و به قلب عارض شد ( نوم ) گـفته مى شود این جمله اشاره به این حقیقت است که فیض و لطف تدبیر خداوند دائمى است , و لحظه اى قطع نمى گردد.
سـپـس بـه مالکیت مطلقه خداوند اشاره کرده مى فرماید: براى اوست آنچه در آسمانها و زمین است (له ما فى السموات وما فى الا رض ).
و این پنجمین وصف از اوصاف الهى است که در این آیه آمده , زیرا قبل از آن اشاره به توحید و حى و قیوم بودن , و عدم غلبه خواب بر ذات پاک او شده است .
نـاگفته پیداست توجه به این صفت که همه چیز مال خداست اثرتربیتى مهمى در انسانها دارد زیرا هـنـگـامـى کـه بـدانـنـد آنـچـه دارنـد از خـودشـان نـیـسـت وچـنـد روزى بـه عـنـوان عـاریـت یـاامانت به دست آنهاسپرده شده این عقیده بطور مسلم انسان رااز تجاوزبه حقوق دیگران و استثمار و استعمار و احتکار و حرص و بخل و طمع باز مى دارد.
در شـشـمین توصیف مى فرماید: کیست که در نزد او جز به فرمانش شفاعت کند (من ذاالذى یشفع عنده الا باذنه ).
در واقع با یک استفهام انکارى مى گوید هیچ کس بدون فرمان خدا نمى توانددر پیشگاه او شفاعت کند.
در باره (شفاعت ) در ذیل آیه ۴۸ سوره بقره بحث کردیم .
در هفتمین توصیف مى فرماید: آنچه را پیش روى آنها (بندگان ) و پشت سرآنهاست مى داند و از گذشته و آینده آنان آگاه است (یعلم ما بین ایدیهم وما خلفهم ).
و بـه این ترتیب پهنه زمان و مکان , همه در پیشگاه علم او روشن است پس هرکار ـحتى شفاعت ـ باید به اذن او باشد.
در هـشـتـمین توصیف , مى فرماید: آنها جز به مقدارى که او بخواهد احاطه به علم او ندارند. و تـنـها بخش کوچکى از علوم را که مصلحت دانسته در اختیاردیگران گذارده است (ولا یحیطون بشى من علمه الا بماشا).
و به این ترتیب علم و دانش محدود دیگران , پرتوى از علم بى پایان اوست .
از جمله فوق دو نکته دیگر نیز استفاده مى شود: نخست این که هیچ کس ازخود علمى ندارد و تمام علوم و دانشهاى بشرى از ناحیه خداست .
دیـگـر ایـن کـه خـداونـد مـمـکن است بعضى از علوم پنهان و اسرار غیب را دراختیار کسانى که مى خواهد قرار دهد.
در نـهـمین و دهمین توصیف مى فرماید: کرسى (حکومت ) او آسمانها وزمین را دربر گرفته و حفظ و نگاهدارى آسمان و زمین براى او گران نیست (وسـع کرسیه السموات والا رض ولا یؤده حفظهما).
به این ترتیب حکومت و قدرت پروردگار همه آسمانها و زمین را فراگرفته وکرسى علم و دانش او به همه این عوالم احاطه دارد و چیزى از قلمرو حکومت ونفوذ علم او بیرون نیست .
حـتـى از پـاره اى از روایـات استفاده مى شود که کرسى به مراتب از آسمانها وزمین وسیعتر است چـنـانـکـه از امـام صادق (ع ) نقل شده که فرمود: آسمانها و زمین دربرابر کرسى همچون حلقه انـگـشـتـرى است در وسط یک بیابان و کرسى در برابرعرش همچون حلقه اى است در وسط یک بیابان البته هنوز علم و دانش بشرنتوانسته است از این معنى پرده بر دارد.
و در یـازدهـمـین و دوازدهمین , توصیف مى گوید: و اوست بلندمقام وباعظمت (وهو العلى العظیم ).
و خداوندى که عظیم و بزرگ است و بى نهایت هیچ کارى براى او مشکل نیست و هیچ گاه از اداره و تدبیر جهان هستى خسته و ناتوان و غافل و بى خبرنمى گردد و علم او به همه چیز احاطه دارد.
قابل توجه این که آیة الکرسى برخلاف آنچه مشهور و معروف است همین یک آیه بیشتر نیست .

[ملکوت* گامی تارهایی *]

(آیـه ۲۵۶)


شـان نزول : مردى از اهل مدینه به نام (ابوحصین ) دو پسر داشت برخى از بازرگانانى که به مدینه کالا وارد مى کردند هنگام برخورد با این دو پسر آنان را به عقیده و آیین مسیح دعوت کردند, آنها هم سخت تحت تاثیر قرار گرفتند.
(ابـوحصین ) از این جریان سخت ناراحت شد و به پیامبر(ص ) اطلاع داد و ازحضرت خواست که آنـان را بـه مـذهـب خـود بـرگـردانـد و سـؤال کرد آیا مى تواند آنان رابا اجبار به مذهب خویش بـازگرداند؟ آیه نازل شد و این حقیقت را بیان داشت که : در گرایش به مذهب اجبار و اکراهى نیست.
تـفسیر:
آیة الکرسى در واقع مجموعه اى از توحید و صفات جمال و جلال خدا بود که اساس دین را تـشـکیل مى دهد, و چون در تمام مراحل با دلیل عقل قابل استدلال است و نیازى به اجبار و اکراه نـیـست دراین آیه مى فرماید: در قبول دین هیچ اکراهى نیست (زیرا) راه درست از بیراهه آشکار شده است (لا اکراه فى الدین قد تبین الرشد من الغى ).
ایـن آیـه پـاسـخ دنـدانـشکنى است به آنها که تصور مى کننداسلام دربعضى ازمواردجنبه تحمیلى و اجبارى داشته و با زور و شمشیر و قدرت نظامى پیش رفته است .
سـپـس به عنوان یک نتیجه گیرى از جمله گذشته مى افزاید: پس کسى که به طاغوت (بت و شیطان و انسانهاى طغیانگر) کافر شود و به خدا ایمان آورد, به دستگیره محکمى دست زده است که گسستن براى آن وجود ندارد (فمن یکفربالطاغوت ویؤمن باللّه فقداستمسک بالعروة الوثقى لا نفصام لها).
و در پایان مى فرماید: خداوند شنوا و داناست (واللّه سمیع علیم ).
اشاره به این که مساله کفر و ایمان چیزى نیست که با تظاهر انجام گیرد, زیراخداوند سخنان همه را اعم از آنچه آشکارا مى گویند یا در جلسات خصوصى ونهانى , همه را مى شنود.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

(آیـه ۲۵۷)
بـا اشـاره اى کـه در مـساله ایمان و کفر در آیه قبل آمده بود در اینجاوضع مؤمنان و کافران را از نظر راهنما و رهبر مشخص مى کند, مى فرماید: خداوندولى و سرپرست کسانى است که ایمان آورده اند (اللّه ولى الذین آمنوا).
و در پـرتـو ایـن ولایـت و رهـبـرى ؛ آنها را از ظلمتها به سوى نور خارج مى سازد (یخرجهم من الظلمات الى النور).
سـپـس مـى افـزایـد: امـا کـسانى که کافر شدند, اولیا آنها طاغوت (بت و شیطان و افراد جبار و منحرف ) هستند که آنها را از نور به سوى ظلمتها بیرون مى برند (والذین کفروا اولیاهم الطاغوت یخرجونهم من النور الى الظلمات ).
بـه هـمـین دلیل آنها اهل آتشند و براى همیشه در آن خواهند بود (اولئک اصحاب النارهم فیها خالدون ).

منبع : پایگاه دینی فرهنگی گل نرگس (عج)