مبدا و مراحل تكامل خلقت انسان در قرآن
بعد از این كه دو نظریه مطرح در بین صاحب نظران را اجمالا بیان كردیم وقت آن رسیده است كه
خود را در محضر قرآن قرار دهیم و ببینیم قرآن با كدام یك از دو نظریه هماهنگى و موافقت دارد یا این
كه نظر سومى را دارد. این كه انسان ابتداء به صورت مستقل خلق شده یا این كه تكامل یافته از
موجودات زنده دیگر مى باشد در قرآن كریم مى خوانیم :
«ان مثل عیسى عند الله كمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له كن فیكون».
«همانا مثل خلقت عیسى علیه السلام در خارق العاده بودن به امر خدا مانند خلقت آدم بوده است
كه خدا او را از خاك آفرید پس بدان خاك گفت بشرى به حد كمال باش همان دم چنان گردید».
جریان حضرت عیسى علیه السلام را در جنبه استقلال آن به حضرت آدم علیه السلام كه كاملا
مستقل به وجود آمده است مقایسه مى كند. یعنى تصریح دارد كه اصل آدم به صورت مستقل از
خاك گرفته شده است و قرآن نه پدر و مادرى براى آدم قایل مى باشد و نه آدم را تكامل یافته از
موجودات دیگر مى داند. و در آیه «بداء خلق الانسان من طین» (7) ابتداى خلقت انسان را از طین
مى داند نه از راه دیگر. پس قرآن انسان را نوعى مستقل فرض كرده است و فرضیه تكامل انواع كه
در نتیجه آن انسان از نوع دیگر به وجود آمده باشد مورد قبول قرآن نمى باشد. آنچه را كه قرآن از آن
حكایت مى كند مراحلى را خاك پشت سر گذاشته تا انسان به وجود آمده استحالا این كه این
مراحل چگونه گذشته است تصریحى در این زمینه ندارد. مثلا آیه
«و لقد خلقنا الانسان من سلالة من طین» (8)
یعنى بعد از مرحله تراب مرحله دیگرى كه مخلوط آب و خاك مى باشد كه همان گل مى باشد، آن
هم مى فرماید گل خالص در سیر تكاملى انسان به عنوان یكى از مراحل آمده است. و علامه طباطبایى
رحمه الله مى فرماید :«منظور از انسان نوع انسان است پس شامل آدم و مادون آن مى شود و مراد
از خلق ، خلق ابتدایى است كه همان حضرت آدم علیه السلام مى باشد» (9) بعد از مرحله گل شدن
قرآن حكایت از گل و لاى تغییر یافته مى كند:
«لقد خلقنا الانسان من صلصال من حماء مسنون». (10)
معلوم مى شود كه در آن گل هم فعل و انفعالاتى دیگر به وجود آمده است و صرفا گل تازه و جدید
به دست آمده نبوده است، بلكه حالت دیگرى بر آن دست داده است . مرحله دیگر كه قرآن كریم از
آن خبر مى دهد:
«خلق الانسان من صلصال كالفخار». (11)
صلصال را علامه طباطبایى رحمه الله به معنى گل خشك معنى كرده است. (12)
گل بعد از این كه مراحل چندگانه را پشت سر گذاشتبه صورت خشك شده در آمد و شكل خاصى به
خود گرفت و دیگر آن حالت نرم و شكل پذیرى قبلى را ندارد، از آن به صلصال تعبیر مى كنیم.