چهل نكته براي حافظان قرآن كريم

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

8. تشويق و آموزش قرآن:

تشويق در كارهاي نيك، براي انسان برآيند خوبي خواهد داشت، اگر انسان بتواند در حفظ قرآن، ديگران را تشويق كند بركات الهي زيادي براي او خواهد بود و علاوه مورد علاقه مترّبي قرار خواهد گرفت.

امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: بهترين شما كساني هستند كه خود قرآن بياموزند و به ديگران نيز بياموزند.[19]

رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: اگر زندگي سعادتمندانه مي‎خواهي، مرگ را شهادت گونه دوست داري، نجات از ترس قيامت را علاقه داري، نور در تاريكي قيامت مي‎خواهي، سيرابي، در روز عطش قيامت را خواهاني، برتري عمل در روز حساب را جويايي، پس قرآن تدريس كن زيرا كه وقت گذاري در راه قرآن ياد خدا و نجات از شيطان است و برتري عمل در حساب مي‎باشد.[20]

امضاء

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

9. دعاي ختم قرآن:

خوب است در پايان هر كار قرآني، اين دعا هم قرائت گردد. زيرا امام علي ـ عليه السّلام ـ توصيه فرموده‎اند:
اَللّهم اَشْرَحْ بالْقرآنِ صَدْري و اسْتَعْمَلْ بِالقُرانِ بَدَني وَ نَوِّرَ بِالقُرْانِ بَصَري وَ اَطْلِقْ بِالْقُرْانِ لِساني وَ اَعِنّي عَلَيْهِ ما اَيْقَيْتَني فَاِنَّهُ لا حَوْلَ و لا قُوَةَ اِلّا بِكَ.[21]
خدايا در پرتو قرآن سينه‎ام را گشاده گردان، (حوصله بده) اعضاء بدنم را بوسيله عمل به آن نوراني نما، ديدگانم را بخاطر قرآن نوراني كن، زبانم را گويا گردان و در راه رسيدن به يقين در پرتو قرآن ياريم نما، زيرا كه قدرت و توان بجز از مسير تو ممكن نباشد.

امضاء

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

10. انگيزه عالي:

حفظ و درك قرآن نبايد، براساس اهداف مادي،‌دنيوي و ظاهري باشد، بلكه فقط بايد با انگيزه كسب مقامات معنوي انجام گيرد، اگر چه اين هم، چندان عالي نيست. ولي از اهداف قبلي بهتر است.
آري اگر در ضمن حفظ قرآن، علاقه به تظاهر پيدا كرديد، بدانيد كار به پايان نخواهد رسيد و يا اگر هم به پايان برسد، زمينه ساز امور معنوي و اخروي نخواهد بود.
اگر از اين نعمت براي كسب معاش بهره جوئيد، يا براي فخر فروشي به بزرگان بكار ببريد، يا بخواهيد براي نزديك شدن به ملوك و سلاطين سود جوئيد، قطعاً تلاش خود را تباه كرده و روز قيامت با شرمندگي وارد محشر خواهيد شد.[22]
گرچه يكي از معاني حفظ، بياد سپردن كلمات و آيات قرآن است ولي بُعد ديگر حفظ، بكارگيري دستورالعمل‎هاي شفا بخش آن خواهد بود و انتقال آن معارف به ديگران مي‎باشد، كه بايد هدف عالي، در اين امور مدنظر قرار گيرد تا انسان به بركاتي ارزنده نائل آيد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

11. بهترين راه تداوم:

از آنجا كه حفظ قرآن يكي از نعم بزرگ الهي محسوب مي‎شود و كسي كه توفيق به اين كار را پيدا كند، زمينه جذب بركات زيادي از سوي خداي متعال خواهد بود، جا دارد كه براي رسيدن به نعمت حفظ قرآن انسان از خداي متعال و حضرات ائمه اطهار ـ عليه السّلام ـ مدد جويد و به عنوان يكي از خواسته‎هاي مهم و در واقع قابل توجه در نظر داشته باشد.
در اينجا براي درك اين توفيق علاوه بر نكاتي كه ذكر شد، يا ذكر خواهد گرديد، بجاست در آغاز و پايان هر كار قرآني از خداوند، توفيق تداوم آنرا داشته باشيم.
فكر نكنيم كه اين راه بطور طبيعي آغاز شده و پايان هم خواهد يافت، بلكه بايد گفت، يك لطف ويژه خداوند است و لطف ويژه هم در صورتي تداوم خواهد داشت كه ابعاد معنوي انسان هم، تداوم داشته، بلكه تقويت گردد.
تذكر: براي تأمين اين امر خوب است، كارهاي قرآني خود را هديه به روح مطهر حضرات انبياء و ائمه ـ عليهم السّلام ـ مادران ائمه ـ عليهم السّلام ـ شهداء، اولياي الهي و روح مؤمنين نماييد. يقين داشته باشيد از ثواب شما كم نخواهد شد، بلكه بر توفيق و پيشرفت شما افزوده خواهد شد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

12. قرآن انتخابي:

قرآني كه انتخاب مي‎شود، از ابتدائي‎ترين روزها، تا پايان حفظ و حتي براي مرور هم بايد يكي باشد، براي تأمين اين امر بهتر است، يك رسم الخط را انتخاب كرده و از آن قرآن در قطع‎هاي گوناگون و به تناسب جاهايي كه مي‎خواهيد قرآن را حفظ كنيد، تهيه نمائيد.
مثلاً در منزل، محل كار و... مي‎توانيد قرآني درشت خط و يك رسم خط انتخاب كنيد و براي مرورهاي بعدي از قرآن جيبي يا نيمه جيبي و بدون ترجمه همان رسم الخط استفاده نمائيد.
صفحات قرآني، هر چه كوچكتر و كم فاصله باشد در حفظ كمك بهتري خواهد داشت. خوب است قرآن نيم جيبي را همراه داشته باشيد تا در فرصتهاي كوتاهي كه پيش مي‎آيد و مي‎خواهيد مرور كنيد، از آن استفاده نمائيد و هر كجا بخاطرتان نيامد بعد از درنگ چند لحظه‎اي و تكرار كلمات قبل آن، به قرآن مراجعه نمائيد.
ضمناً مي‎شود در اوائل كار كه هنوز آيات زيادي حفظ نيستيد جزء يا حتي يك ورق را از قرآن مورد نظر جدا كرده و در جلدهاي پلاستيكي قرار دهيد تا حجم قرآن در جيب دچار مشكل نشود، يا خود قرآن پاره نگردد.
بعد مي‎توانيد هر مقدار كه حفظ كرديد، آنرا با وسائل سوراخ كن سوراخ رده و در گيره‎هاي پوشه قرار داده پس از اينكه آيات زيادي را حفظ كرديد، كل قرآن را همراه ببريد استفاده از قرآن‎هاي سي جزء بصورت مجزا چاپ شده است، اين مشكل را برطرف مي‎سازد. اگر چه در مرور هم بعداً خواهيم گرفت، بهتر است روي برنامه باشد.
سعي كنيد قرآن‎هايي انتخاب كنيد كه در بازار فراوان باشد، در غير اينصورت، يكي دو نسخه تهيه كنيد، زيرا ممكن است برنامه حفظ شما چند سال بطول بيانجامد و نياز به نسخه ديگري پيدا كنيد، و در آن زمان از آن نسخه پيدا نشود.
قرآن‎هايي كه براي حفظ در نظر مي‎گيريد، بايد خيلي ساده و بي‎غلط و بدون آلايش باشد و از قرآن‎هايي كه تذهيب شده و يا چند رنگ است و... جداً بپرهيزيد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

13. مكان:

اگر براي تقسيم آيات، حفظ و مرور، مكان خاصي را در نظر بگيريد، نقش مهمي در پذيرش حافظه شما خواهد داشت.
مكان برنامه‎هاي حفظ قرآن خوب است، آرام و از نظر ظواهري كه موجب جلب نظر مي‎شود خالي باشد، رفت و آمد، سر و صدا خورد و خوراك در آن انجام نشود، تا تمركز بيشتري بوجود آيد. اگر ممكن باشد جايي را برگزينيد كه در آن جا خاطره شاد و غمناكي بياد نداشته باشيد، بهتر است در آن مكان به هيچ كس وعده‎اي ندهيد، و در آن زمان به هيچ كار ديگري فكر نكنيد و آن مكان خاص را فقط براي آن كار خاص در نظر بگيريد.
از شروع به كار قرآني، سعي كنيد مقداري روي آيات قبل مرور كنيد،‌تكرار نمائيد و فكر كنيد تا ذهنتان آمادگي كافي را پيدا كند.
مكان مطالعه بهتر است زياد گرم نباشد، و اگر سرد باشد بايد قسمت بالاي بدن را گرم نگهداشته شود ولي اگر پاها و دستها در معرض هواي سردتر باشد خيلي خوب است. و خلاصه مكان مطالعه طوري انتخاب شود كه هواي آزاد در جريان باشد.
نور كافي و متعادل براي مطالعه لازم مي‎باشد.
مكان مطالعه بايد از نورهاي خيلي تند يا كم رنگ، دور باشد و تأمين يك نور متعادل براي جلوگيري از خستگي و نيز تداوم كار بسيار لازم است.
فضاي مطالعه، نوع لباس، فرش و... از رنگهاي تند نباشد كه موجب خستگي چشم مي‎گردد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

14. زمان:

حفظ قرآن اگر چه خيلي لذّت بخش است و در پرتو آن توفيقات فراواني خداي متعال، به انسان عنايت خواهد كرد، براي تداوم حفظ قرآن لازم است از تمام امكانات لازم براي اين توفيق الهي بهره برد. زمان مطالعه خوب است از بهترين اوقات روز باشد كه در آن زمان هم سيستم‎هاي بدن، آرامش كافي را داشته باشد و هم طبيعت از آرامش خاصي برخوردار باشد و آن زمان بعد از اذان صبح خواهد بود، در صورتي كه مقدور نباشد بعد از طلوع آفتاب و يا پس از يك استراحت كوتاه بين روز مناسب است.
اگر انسان بتواند برنامه زندگي خود را طوري تنظيم كند، كه شبها زودتر بخوابد و يكي دو ساعت قبل از اذان صبح بيدار شود و به مطالعه بپردازد (مخصوصاً براي برنامه قرآن) بركات والاتري را درك خواهد كرد.
تذكر: البتّه بعد از بيدار شدن، بلافاصله به مطالعه نپردازيد، بلكه بعد از بيدار شدن نرمش، تطهير، مسواك كردن، استنشاق، خروج خلط از فضاي سينه و آنگاه اندكي به نوشتن بپردازيد كه اين تنش‎ها موجب مي‎شود سيستم‎هاي داخلي بدن هم به فعاليت افتند و اعضاء بدن كاملاً بيدار شوند. زيرا انسان وقتي چشم خود را باز مي‎كند و بيدار مي‎شود، بسياري از سيستم‎هاي داخلي بدن هنوز فعاليت همه جانبه خود را آغاز نكرده‎اند، لذا گاه ديده مي‎شود طرف بيدار شده پس از مطالعه چند دقيقه دوباره به خواب مي‎رود.
براي طي مراحل حفظ قرآن، لازم است اوقات خاص را در نظر بگيريد و در زمان تعيين شده اقدام نمائيد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

15. ورزش:

براي مطالعه با نشاط، انسان نياز مبرم به تنوّع و ورزش دارد، كسي هم كه مشغول حفظ قرآن است، بايد به اين نكته توجه فراوان نمايد.
اگر چه ورزش‎هاي زيادي براي تمركز، چشم، اراده، گوش و... در كتاب حافظه و شيوه‎هاي موفقيّت در تحصيل نقل شده است ولي لازم است در اينجا نيز به برخي از آن‎ها اشاره شود، زيرا هر 20 دقيقه مطالعه عميق، به يك ورزش نياز است.
اوّل: ورزش چشم: 3 دقيقه كف دست را بصورت بسته روي چشم قرار داده، بطوري كه هيچ نوري وارد چشم نگردد.
دوّم: 5 بار در حالي كه به انگشت سبابه نگاه دقيق مي‎كنيد، آنرا از فاصله يك متري به مرور به نزديك‎ترين فاصله ممكن تا چشم بياوريد و اين كار را به عكس انجام دهيد.
سوّم: 3 بار بطور دقيق به آخرين زواياي پنج طرف (راست، چپ، پايين، بالا و جلو) نگاه كنيد و سعي نمائيد در ماهيچه‎ها و رباط‎هاي چشم كشش ايجاد شود.
چهارم: 5 مرتبه پلك‎ها را بصورت تند بهم بزنيد.[23]

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

16. روخواني:

يادگيري كامل قواعد روخواني، يكي ازعوامل مهم حفظ قرآن مي‎باشد. چون كسي كه به قواعد روخواني مسلط نباشد، حفظ كردنش ارزشي ندارد، زيرا حفظ غلط قرآن موجب گناه مي‎شود. مخصوصاً اگر انسان آگاهانه كلمه يا آيه‎اي را غلط بخواند بجاي ثواب، گناه خواهد كرد.[24]

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

17. تجويد:

آموزش قواعد خوب خواني (تجويد)[25] از اموري است كه حائز اهميت مي‎باشد، البته براي اين دانش مراحل گوناگوني مي‎باشد كه حافظ قرآن بايد به ضروريات آن اكتفا نمايد.