بخش اول
آیا بیماری سرطان را می توان با دارو معالجه کرد؟
بیماری سرطان یکی از بزرگ ترین آفات و بلایای اجتماعی عصر حاضر و یکی از خطرناک ترین امراض کنونی به شمار می رود و تجسسات و تحقیقات دربارۀ علل پیدایش این بیماری یکی از مهم ترین کارهای علمی امروز است. برای توجه به اهمیت آن، همین بس که دولت آمریکا سال گدشته مبلغ شصت و پنج میلیون دلار برای مطالعات و کشف داروهای معالج سرطان در بودجۀ سالاد خود منظور کرد (این مقاله در سال 1336، هـ ش. به چاپ رسیده است).
از زمان بسیار قدیم تاکنون، اطبا برای معالجه سرطان دو وسیله در دست داشتند یکی معالجات دارویی و دیگری عمل جراحی، ولی بدون استتثنا، کلیۀ اطبای قدیم و جدید تذکر داده اند که باید هر چه زودتر بیماری سرطان را تشخیص داد تا قابل معالجه باشد و اگر مدتی از شروع مرض بگذرد و تشخیص دیر انجام گیرد و سرطان در بدن منتشر شود(که آن را امروز متاستاز گویند) دیگر قابل علاج نخواهد بود.
ابن سینا در کتاب قانون می نویسد اگر سرطان را زود تشخیص دهند، معالجه پذیر است و یا حداقل از سیر آن می توان جلوگیری کرد و سپس اضافه می کند که متأسفانه علایم این بیماری در ابتدای بروز، واضح و مشخص نیست و به این جهت، اکثر اوقات سرطان، موقعی تشخیص داده می شود که معالجۀ آن یا بسیار مشکل یا غیر قابل علاج است.
اکنون پس از هزار سال، که از زمان ابن سینا می گذرد، به جرأت، می توان گفت با وجود کلیه وسایل آزمایشگاهی، رادیولوژیک و سایر وسایل تشخیصی که در دست داریم، با این همه، هنوز آن قدرها در این راه پیشرفت نکرده ایم و اگر کسی غیر از این فکر کند فقط گول تبلیغات دروغین را خورده و اغفال شده است. متأسفانه، مدت ها است از طرف مؤسسات بزرگ، دایماً تحت عناوین اکتشافات محیرالعقول پزشکی و کشفیات معجزه آسا، تبلیغات فریبنده ای با مقاصد خاص اجرا می شود که عموم مردم را فریب می دهند، به طوری که، در حال حاضر، تفکیک حق از باطل در بسیاری از امور مربوط به دانش پزشکی کار بسیار مشکلی شده است.
مشکلات تشخیص سرطان در مراحل اولیه
در اینجا قسمتی از مقاله دکتر لئوریگلر استاد بخش پرتوشناسی و فیزیک طبی دانشکدۀ پزشکی مینه سوتا که جزو هیأت اعزامی سازمان سازمان جهانی بهداشت در سال 1330 به ایران آمده و در دانشکده پزشکی ایران با عنوان «تشخیص امراض به وسیله پرتو رنتگن (اشعۀ ایکس) پیش از پیدایش علایم» سخنرانی کرده بود، نقل می کنیم:
با وجود کوشش های فراوانی که برای تشخیص و یا درمان جراحی سرطان به وسیلۀ راه های بهتر انجام گرفته است، باز هم نتایج به دست آمده رضایت بخش نیست. امروزه، سرطان معده بیش از تومورهای دیگر سبب مرگ و میر می شود و غالب کسانی که برای کسانی که برای درمان، به وسیله جراحی مراجعه می کنند مراحل سخت بیماری را طی می کنند و درمان جراحی در آن ها اکثراً بی حاصل است.
برای اینکه بتوان در این مورد نیز درمان جراحی را با نتیجۀ خوب اجرا کرد باید تشخیص بیماری در اولین مراحل بیماری داده می شود تا برداشتن تومور آسان شود؛ یعنی، زمانی که تومور هنوز به غده های لنفاوی سرایت نکرده و آسیب آن کوچک و در مرحلۀ اول رشد و نمو است، تشخیص داده شود.
نظر به اینکه شروع حمله مرض مخفی است و علایم آن خیلی دیر به ظهور می رسد، لذا معمولاً تومورهای معده، موقعی تشخیص داده می شود که بزرگ شده باشد، از طرف دیگر، با مطالعات زیادی که انجام شده است چنین نتیجه گرفته اند که هرگاه رشد تومور زیاد باشد، تشخیص باید پیش از پیدایش علایم بیماری داده شود.
برای تشخیص سرطان معده در مراحل اولیه، کوشش بسیار به عمل آمده است که به واسطۀ آزمایش های پوست و خون تشخیص انجام شود و متعاقب آن برای اطمینان بیش تر آزمایش های دیگری اجرا شود. البته اگر این وسایل فراهم شده بود به آسانی می توانستیم مبتلایان را پیدا کرده و بدین وسیله تشخیص بدهیم ولی متأسفانه آزمایش های فوق، فعلاً عملی نیست و با پیشرفت علم باید راه های دیگری برای آن پیدا کرد. تنها راهی که نسبتاً علمی تر است، همانا آزمایش معده به وسیلۀ پرتو رونتگن (اشعۀ ایکس) است. با این حال آزمایش ها به وسیلۀ رونتگن نیز غالباً مواجه با عدم موفقیت می شود و امتحان کننده را مأیوس می کند.
دکتر لئوریگلر، هم چنین در جلسۀ دیگری راجع به تشخیص به موقع سرطان ریه شرحی بیان کرده است که قسمتی از آن را عیناً نقل می کنیم:
تا سی سال پیش، سرطان ریه چندانقابل توجه نبود اما امروزه آن را یکی از بیماری هایی می دانند که غالباً پس از 40 سالگی سبب مرگ می شود و به طور تقریب، حساب کرده اند که ده درصد کلیۀ سرطان ها از انشعابات ریه شروع می شود.
در سال 1912 تنها مجموعه بین المللی که دارای 274 مورد سرطان ریه بود در دسترس ادلر قرار داشت ولی امروزه هزاران نمونه از همان موارد گزارش می شود، به طوری که، در ماه مارس سال پیش، 624 مورد سرطان ریه که در جریان سال های 1944-1948 دیده شده گزارش گردیده است، اورهولت پیش بینی می کند که پزشکانی که بر این بیماری به مطالعه و تمرین اشتغال دارند، شاید بتوانند 3500 مورد دیگر از این بیماری را به این ارقام بیفزایند و بر طبق گزارش جدیدی که انتشار یافته است، تلفات بیماری سرطان ریه در سال 1947، در انگلستان و ویلز، 15 برابر سال 1922 بوده است.
بنابراین، این سؤال خود به خود به ذهن می آید که دلایل افزایش روزافزون این بیماری و حتی وجود آن به چه عواملی مربوط است. برخی از کارشناسان معتقدند که افزایش نسبی توأم با پیر شدن افراد جامعه می تواند مؤثر باشد، البته این درست است که غالب این اشخاص به سنی رسیده اند که استعداد بیش تری به ابتلاء سرطان های احشایی دارند ولی با دلایل دیگر می توان ثابت کرد که افزایش تعداد موارد این بیماری در مردان رو به افزایش است و از هشتمین مرحله به مرحلۀ اول یا دوم شیوع رسیده است. جای تأسف است که در قرن اخیر، پزشکان بزرگ نتوانسته اند تومورهای سرطانی را بشناسند و هم چنین نباید قبول کنیم که امروزه هم باید مانند سابق تومورهای سرطانی را به وسیله پرتوشناسی و یا عمل جراحی تشخیص دهند و با در نظر گرفتن این نکات کثرت موارد سرطان درست به نظر می رسد.
خوانندگان عزیز، با مطالعه موارد بالا توجه فرمودید که هم اکنون با وسایل گوناگونی که در دست است، تشخیص سرطان های معده و ریه در مراحل اولیه بیماری تا چه اندازه مشکل است. در بخش دوم این مقاله خواهیم دید که تشخیص سرطان رحم و سایر سرطان های داخلی بدن نیز بسیار مشکل و سخت است.