اسرار موفقیت( جلد اول)

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

روزه اندیشه

در اسلام، روزه سکوت وجود ندارد؛ همان گونه که شبانگاه صوم و خودداری از خوردن و آشامیدن معنی ندارد. ولی آنان که در مقام دست یافتن به مراتب عالی معنوی هستند، به جای روزه سکوت به روزه اندیشه می‌پردازند و ذهن خود را به افکار زشت و ناپسند، آلوده نمی‌نمایند. این دستوری است که از خاندان وحی به ما رسیده است. حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
صِیامُ الْقَلْبِ عَنِ الْفِکْرِ فِی الْاثامِ اَفْضَلُ مِنْ صِیامِ الْبَطْنِ عَنِ الطَّعامِ.(17)
روزه قلب از فکر کردن درباره گناهان، برتر است از روزه داشتن و پرهیز نمودن از خوردن خوراکیها.
اگر خود را به افکار زشت آلوده نسازید، در برابر گناهان و اعمال ناپسند بیمه می‌شوید، در این هنگام فکر، همچون آئینه‌ای صاف و درخشان واقعیّت را برای شما روشن می‌کند و نشان می‌دهد. روزه اندیشه، می‌تواند بهترین و مؤثّرترین راه برای نجات را، در اختیار انسان گذاشته و آدمی را در سیر معنوی موفّق کند.
روزه اندیشه، می‌تواند روح انسان را به پرواز درآورده و بر فراز فضای بیکران عالم معنی، به اوج ترقی و پیشرفت برساند.
اگر به انجام روزه اندیشه موفّق شوید، شیطان را شکست می‌دهید. اگر چه شیطان برای مؤمنین، دشمنی ضعیف به شمار می‌آید و قدرت او برای گمراهی انسان کم و اندک است؛ ولی او از نفس انسانها که دشمنی پرقدرت و مقتدر، و همیشه همراه و همگام با انسانها است، استفاده می‌کند.
او با وسوسه در نفس افراد، می‌تواند نفس را با خود هم عقیده ساخته و با کمک نفس، هستی انسان را به تباهی کشیده و سعادت دو دنیا را از او بگیرد.
راه مقابله با وسوسه‌های شیطانی و حدیث نفس، نفیِ افکار دنیوی است. کسی که نفس خود را از اندیشه‌های دنیوی دور نماید، مرتکب گناه و اعمال زشت نمی‌شود و در این صورت سعادت جاویدان را بدست می‌آورد؛ زیرا اندیشه سالم و فکر صحیح، انسان را از غم و اندوه و افکار دنیوی - که ویرانگر خوشی و خوشبختی است - نجات داده و سرانجامی بسیار عالی برای او به ارمغان می‌آورد.

اندیشه، آئینه‌ای شفاف است.
در صورتی اندیشه همچون آئینه صاف و درخشان، واقعیّت را به شما نشان می‌دهد که از روزه اندیشه استفاده کنید.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

راه‌هایی برای سلامتی اندیشه

1- دقّت و تأمّل، فکر را سالم می‌کند
دقّت، تأمّل و بررسی افکار، نقش مهمّی در تصحیح افکار و زدودن اندیشه‌های فاسد دارد. در مناجاتی که ملک مقرّب خداوند جبرائیل، برای پیغمبر اکرم‌صلی الله علیه وآله وسلم آورده - تا مورد استفاده امّت قرار گیرد - می‌خوانید :
وَأَلْهَمْتَنی رُشْدی بِتَفَضُّلِکَ، وَاَجْلَیْتَ بِالرَّجاء لَکَ قَلْبی وَاَزَلْتَ خُدْعَةَ عَدُوّی عَنْ لُبّی وَصَحَّحْتَ بِالتَّأْمیلِ فِکْری...(18)
با تفضّل خویش، هدایت مرا به من الهام فرمودی و با امیدواری به تو، قلبم را جلا بخشیدی و نیرنگ دشمنم را از عقلم زدودی و با تأمّل، فکرم را سالم نمودی.
اگر فکر خود را به تکاپو و تأمّل وادار نمائید، اندیشه شما سالم می‌شود و اوج می‌گیرد؛ در این هنگام ناخودآگاه بهترین افکار به سراغ شما می‌آید. زیرا تأمّل، افکار غلط را از میان برده و اندیشه‌های سالم را جایگزین آن می‌کند. دیو چو بیرون رود، فرشته درآید.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

راه‌هایی برای سلامتی اندیشه

1- دقّت و تأمّل، فکر را سالم می‌کند
دقّت، تأمّل و بررسی افکار، نقش مهمّی در تصحیح افکار و زدودن اندیشه‌های فاسد دارد. در مناجاتی که ملک مقرّب خداوند جبرائیل، برای پیغمبر اکرم‌صلی الله علیه وآله وسلم آورده - تا مورد استفاده امّت قرار گیرد - می‌خوانید :
وَأَلْهَمْتَنی رُشْدی بِتَفَضُّلِکَ، وَاَجْلَیْتَ بِالرَّجاء لَکَ قَلْبی وَاَزَلْتَ خُدْعَةَ عَدُوّی عَنْ لُبّی وَصَحَّحْتَ بِالتَّأْمیلِ فِکْری...(18)
با تفضّل خویش، هدایت مرا به من الهام فرمودی و با امیدواری به تو، قلبم را جلا بخشیدی و نیرنگ دشمنم را از عقلم زدودی و با تأمّل، فکرم را سالم نمودی.
اگر فکر خود را به تکاپو و تأمّل وادا
2 - پرهیز از پرخوری
برای تصحیح فکر و قدرت بر تأمّل، خودداری از پرخوری ضروری است؛ زیرا خوردن و آشامیدن اگر از حدّ اعتدال خارج باشد، در فساد فکر و اندیشه، اثری مهم دارد. آسایش و آرامش فکری در ارتباط با آسایش جسمی است و در صورتی فکر راحت است که احساس پرخوری و سنگینی نشود. در این هنگام ذهن آرام و از طغیان افکار زشت، و هجوم اندیشه‌های شیطانی محفوظ خواهد بود.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
مَنِ اقْتَصَرَ فی اَکْلِهِ کَثُرَتْ صِحَّتُهُ وَصَلُحَتْ فِکْرَتَهُ.(19)
کسی که در خوردن به قدر لازم اکتفا کند، صحّت جسمی او بیشتر می‌شود و فکرش اصلاح می‌گردد.
بر اثر پرخوری، بخارات بدن بیشتر شده و به سوی مغز روان می‌شود و بر قدرت نفوذ شیاطین می‌افزاید؛ به این جهت افکار فاسد و وسوسه‌های شیطانی زیاد می‌شود. بر اثر پرهیز از پرخوری، بخارات بدن کمتر شده و راه برای نفوذ شیطان کمتر می‌شود و کیف نفسانی تقلیل می‌یابد. از این رو حدیث نفس و وسواس کمتر شده و فکر اصلاح می‌شود.
3 - پرهیز از کسانی که دارای اشتباهات فکری هستند
برای دارا بودن اندیشه سالم، کناره‌گیری از کسانی که دارای اشتباهات فکری هستند نیز ضروری است. کناره‌گیری از افراد زود باور، انسان را از اشتباهات فکری آنان محفوظ نگه می‌دارد. افراد ساده لوح، زود باور و کسانی که به آسانی فریب دیگران را می‌خورند، از نظر فکری ضعیفند.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
مَنْ ضَعُفَتْ فِکْرَتُهُ قَوِیَتْ غِرَّتُهُ.(20)
کسی که فکرش ضعیف باشد، فریب خوردن او قوی می‌باشد.
ضعف فکری، امکانات گول خوردن را مهیّا می‌کند؛ زیرا از آنجا که در این گونه افراد، قدرت فکر و اندیشه اندک است؛ وهم و خیال در آنان قوی است و بر همین اساس، اظهارات دیگران را به زودی قبول می‌کنند.
زیرا غلبه وهم و خیال، ایجاد حالت پذیرش می‌کند؛ ولی فکر و اندیشه به دنبال دلیل و برهان و حالت پذیرش در صورت وجود شرایط می‌باشد. به همین جهت، در فرمایشات اهل بیت‌علیهم السلام از مصاحبت با افرادی که از نظر فکری ضعیف هستند منع شده؛ تا بر اثر همنشینی، اشتباهات آنان به دیگران سرایت نر نمائید، اندیشه شما سالم می‌شود و اوج می‌گیرد؛ در این هنگام ناخودآگاه بهترین افکار به سراغ شما می‌آید. زیرا تأمّل، افکار غلط را از میان برده و اندیشه‌های سالم را جایگزین آن می‌کند. دیو چو بیرون رود، فرشته درآید.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

تمرکز فکر، بر قدرت اندیشه می‌افزاید

کسی که به فکر و اندیشه می‌پردازد، باید خاطری آسوده و ذهنی آرام داشته باشد؛ زیرا تشویش خاطر، مانع تمرکز است و آن گاه که اندیشه متمرکز نشود، از قدرت آن کاسته می‌شود.
برای ایجاد تمرکز فکر، باید در محیط آرام و با خاطر آسوده به تمرکز فکر بپردازید. محیطهائی که فکر را به این سو و آن سو متوجّه می‌کند و همچنین در مواقع هیجان و آشفتگی روحی، نمی‌توان فکر را کاملاً کنترل نموده و متمرکز ساخت.
اگر قدرت بر تمرکز فکر پیدا کنید، از اندیشه‌ای قوی و قدرتمند برخوردار می‌شوید؛ زیرا بدون شکّ تمرکز، قدرت فکر را چندین برابر می‌کند و به همین جهت از عظمت والائی برخوردار است. باید راه تمرکز فکری را آموخت و موانع آن را برطرف ساخت.
از آنجا که تمرکز فکر از حالات روحیِ انسان سرچشمه می‌گیرد، برای بدست آوردن آن و برای این که قدرت داشته باشیم با سرعت، به تمرکز فکری دست یابیم، باید به تمرین بپردازیم تا با مرور زمان، این قدرت در ما ایجاد شود.
در صورتی که قدرت به تمرکز فکر پیدا کنید و از آن استفاده نمائید، راه رسیدن به نبوغ برای شما باز می‌شود. بسیاری از دانشمندان و محصلین، به حال »نوابغ« غبطه می‌خورند و یا حسادت می‌ورزند و از این که خود را در حدّ نبوغ نمی‌بینند، ناراحتند و حال آن که برخی از نویسندگان معتقدند:
»تنها تفاوت بین اندیشه یک نابغه با اندیشه یک فرد عادی، در این است که فرد نابغه بخش بیشتری از ذهن خود را به طریقی خاص، مورد استفاده قرار می‌دهد. شما هم قادرید بخش بیشتری از ذهن خود را به طریقی خاص، مورد استفاده قرار دهید«.(21)
برخی گمان می‌کنند افراد نابغه از کودکی از هوشی سرشار، و حافظه‌ای غیر عادّی برخوردار بوده‌اند؛ ولی این پندار صحیح نیست؛ زیرا بسیاری از نوابغ تا بزرگسالی از نبوغ آنان خبری نبوده است. حتی برخی از آنها از نظر مربیان و یا به عقیده پدر و مادرشان، کودکانی ابله بوده‌اند. »اینشتین« که در جامعه خود به عنوان یک نابغه شناخته شده، یکی از آنان است.
اصولاً دسته‌ای از نوابغ، نبوغ خود را در سالهای آخر عمرشان هویدا می‌سازند.(22) گرچه عدّه‌ای از نوابغ، از کودکی علائم نبوغ در آنان جلوه‌گر است، ولی این دلیل بر آن نیست که در همه نوابغ نشانه نبوغ، از کودکی آشکار می‌باشد؛ زیرا همان گونه که گفتیم، ممکن است انسان با به کارگیری نیروهای مغزی، از ویژگیهای فوق‌العاده برخوردار شده و دارای شخصیتی جدید و استثنایی شود.
تمرکز فکر راهی مؤثّر برای به کارگیری نیروهای مغزی و استفاده بیشتر از قدرت فکر است. فکر و تمرکز آن، آن قدر اهمیت دارد که ما هنوز یکی از هزارها راز آن را بدست نیاورده‌ایم. تجسّم بخشیدن به افکار و ایجاد موجودات اندیشه‌ای! از مسائل ناشناخته فکر است.
همان گونه که حقیقت روح برای ما ناشناخته است، حقیقت فکر و اندیشه نیز برای ما مجهول است. زیرا روشن است که اندیشه، از روح انسان سرچشمه می‌گیرد؛ چون انسانی که روح خود را از دست داده، قادر به تفکّر و اندیشه نیست؛ پس این روح است که فکر از او تراوش می‌کند و مغز وسیله‌ای است که روح به وسیله آن، فکر و اندیشه انسان را ظاهر می‌کند. همان گونه که چشم وسیله‌ای است برای روح که انسان به وسیله تسلّط روح با چشم اشیاء را می‌بیند.
نتیجه بحث
به وسیله فکر و اندیشه می‌توانید عالی‌ترین، ارزنده‌ترین و گرانبهاترین گنجینه‌ها را از مغز خود استخراج کنید.
به وسیله تأمّل و دقّت، می‌توانید از ژرفای افکار خویش گوهرهای پرارزشی را بدست آورید که گنجهای پر بها در برابر آنها قیمتی ندارد.
فکر خود را متمرکز کنید و با استفاده از قدرت تمرکز فکر، نیروهای مغزی خویش را افزایش دهید.
با فکر و اندیشه نه تنها در ذهن و ضمیر آگاه خود تحوّل ایجاد می‌کنید، بلکه می‌توانید ضمیر ناخودآگاه خویش را تغییر دهید. فکر، مغناطیس روح و روان شما است ؛ زیرا درباره هر موضوعی بیندیشید، شما را به سوی آن جذب می‌کند.
با تفکّر در پیرامون فضائل و مناقب اهل بیت‌علیهم السلام روح خود را به پرواز درآورید تا مجذوب و دلباخته این خاندان شوید.
با تدبّر و تأمّل در پیرامون عظمت جهان هستی و ملکوت آسمان‌ها و زمین، آیات الهی آشکار می‌شود و تحوّلی عظیم در شما به وجود می‌آید.
از همنشینی با افرادی که دارای اشتباهات فکری هستند پرهیز کنید و با کسانی که دارای اندیشه عالی و بزرگ هستند، مجالست نمائید.
به یک تدبیر نیکو آن توان کرد
که نتوان با سپاه بیکران کرد
به رأیی لشکری را بشکنی پشت
به شمشیری یکی تا ده توان کشت
2لزوم مشورت
سعی و تلاش در صورتی مفید است که در مسیر صحیح قرار داشته باشد و نتیجه‌ای ارزنده از آن بدست آید. اگر فعالیت و کوشش انسان در شرایط صحیح انجام نگیرد، جز خستگی و اتلاف عمر حاصلی نخواهد داشت.
بنابراین قبل از پرداختن به هر کار و قبل از شروع به انجام هر برنامه، باید آن را مورد دقّت و بررسی قرار داده و شرایط موفقیّت و عدم موفقیّت را مورد بررسی و تحلیل قرار دهید و پس از آن که روشن شد با انجام برنامه‌ای که در نظر دارید، نتیجه‌ای عالی بدست خواهید آورد، آن را آغاز کنید.
اگر نتیجه آن برای شما روشن نشد، با کسانی که آگاه و مطّلع و دلسوز هستند، به مشورت پرداخته و با صلاح دید آنان، کار را آغاز کرده و دست به فعالیّت و کوشش بزنید.
حضرت رسول اکرم‌صلی الله علیه وآله وسلم در روایتی می‌فرمایند:
تَواضَعْ لِلَّهِ، یَرْفَعَکَ اللَّهُ وَلاتَقْضِیَنَّ اِلاَّ بِعِلْمٍ، فَاِنْ اَشْکَلَ عَلَیْکَ اَمْرٌ، فَسَلْ وَلاتَستَحْیِ، وَاسْتَشِرْ ثُمَّ اجْتَهِدْ فَاِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ اِنْ یَعْلَمْ مِنْکَ الصِدْقَ یُوَفِّقُکَ.(23)
برای خداوند تواضع کن، تا خدا تو را سربلند نماید، و قضاوت مکن مگر آن که به آن علم و آگاهی داشته باشی. پس اگر امری بر تو مشکل شد، سئوال کن و از پرسش نمودن حیا نکن. و مشورت نما، سپس در انجام آن کوشش کن؛ زیرا خداوند اگر بداند که تو صداقت داری، تو را موفّق می‌نماید.
همان گونه که ملاحظه نمودید، پیغمبر اکرم‌صلی الله علیه وآله وسلم سفارش می‌فرمایند در امور مشکل، باید سئوال کرد و مشورت نمود و پس از آن به تلاش و کوشش دست زد.
مشورت یا پشتوانه بزرگ پیشرفت
کسانی که جویای مقام معنوی و رسیدن به درجات عالی بندگی خداوند هستند و در جستجوی یافتن راه کمال و به دست آوردن تقرّب به اهل بیت عصمت‌علیهم السلام می‌باشند، باید بدانند: مشورت یکی از بهترین راههای ترّقی و پشتوانه بزرگ پیشرفت مردان بزرگ است. آنان که در ابتداء سیر معنوی هستند و با آیات و روایات و فرمایشات گهربار اهل بیت عصمت‌علیهم السلام که راه را برای مردم نشان داده‌اند، آشنایی ندارند، باید با مردان فهمیده، عاقل و متّقی، مشورت کنند و از تجربه‌ها و راهنمائیهای آنان استفاده نمایند.
باید با مردان بزرگی که از نعمت فهم و علم برخوردارند و راه را یافته و رفته‌اند - نه آنان که در نیمه راه نشسته و رهروان را نیز از راه رفتن باز می‌دارند! - به مشورت بنشینند.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام مشورت با مردان راه یافته را، بهترین پشتیبان انسان برای رسیدن به هدف می‌دانند و می‌فرمایند:
لا ظَهِیرَ کَالْمُشاوَرَة.(24)
برای انسان، پشتیبانی همچون مشورت وجود ندارد.
فتحی که جهان از او گشادند
در بازوی مشورت نهادند
گر عقل تو عقده می‌گشاید
با ناخن شور خوشتر آید
با چه کسانی مشورت می‌کنید؟!
امام صادق‌علیه السلام درباره شرایط کسانی که با آنان می‌توان مشورت نمود، می‌فرمایند:
اِسْتَشِرِ الْعاقِلَ مِنَ الرِّجالِ الْوَرِعِ، فَاِنَّهُ لایَأْمُرُ اِلاَّ بِخَیْرٍ...(25)
با مردان عاقلی که پرهیزگار هستند، مشورت کن؛ زیرا آنها راهنمایی نمی‌کنند تو را، مگر به کارهای نیک.
توجّه داشته باشید گاهی مشورت، زیان فراوانی را برای مشورت کننده به بار می‌آورد، به صورتی که در بعضی از موارد او را به گمراهی کشیده و از چاله در آورده و در چاه می‌اندازد! از این جهت خاندان وحی شرایطی را درباره مشورت ذکر نموده‌اند تا از وقوع این گونه اشتباهات جلوگیری شود.
شخصی که با او به مشورت می‌پردازید، باید از صلاحیت واقعی برای مشاوره برخوردار باشد و در موضوعی که مورد سئوال واقع می‌شود، آمادگی کامل برای پاسخ به آن را داشته باشد. از نظر روایات اهل بیت‌علیهم السلام، با کسی باید مشورت نمود که ویژگیهائی را دارا باشد.
امام صادق‌علیه السلام می‌فرمایند:
شاوِرْ فی اُمُورِکَ مِمَّا یَقْتَضِی الدّینُ مَنْ فیهِ خَمْسُ خِصالٍ، عَقْلٌ وَحِلْمٌ وَتَجْرِبَةٌ وَنُصْحٌ وَتَقْوی...(26)
در امور خود از آنچه را که دین اقتضاء می‌کند، با کسی مشورت کن که در او پنج خصلت وجود دارد:
1 - عقل
2 - حلم
3 - تجربه
4 - نصیحت‌گوئی
5 - تقوا
در مسائل مشکل، فقط با شخص فهمیده و صاحب تجربه‌ای که با تقوا و بردبار بوده و اهل نصیحت باشد، باید مشورت نمود و از افرادی که این صفات در آنان نیست، باید پرهیز کرد و گرنه ممکن است انسان به جای هدایت به ضلالت و گمراهی کشیده شود.
بنابراین باید با کسی مشورت نمود که آمادگی برای آن داشته باشد.
به هر کار با کاردان راز گوی
در چاره از رأی او بازجوی
زدن با خداوند فرهنگ رأی
به فرهنگ باشد تو را رهنمای
امام صادق‌علیه السلام در روایتی دیگر توضیحات بیشتری درباره شرایط کسانی که می‌توان با آنها مشورت نمود، بیان می‌فرمایند. آن حضرت می‌فرمایند:
إِنَّ الْمَشْوَرَةَ لاتَکوُنُ إِلّا بِحُدوُدِها، فَمَنْ عَرَفَها بِحُدوُدِها وَإِلّا کانَتْ مَضَرَّتُها عَلَی الْمُسْتَشیرِ أَکْثَرَ مِنْ مَنْفَعَتِها لَهُ، فَاَوَّلُها أَنْ یَکوُنَ الَّذی یُشاوِرُهُ عاقِلاً، والثَّانِیَةُ أَنْ یَکوُنَ حُرّاً مُتَدَیِّنَاً، وَالثَّالِثَةُ أَنْ یَکوُنَ صَدیقاً مُواخِیاً، وَالرَّابِعَةِ أَنْ تُطْلِعَهُ عَلی سِرِّکَ فَیَکوُنَ عِلْمُهُ بِهِ کِعِلْمِکَ بِنَفْسِکَ، ثُمَّ یَسْتُرُ ذلِکَ وَیَکْتُمُهُ، فَإِنَّهُ إِذا کانَ عاقِلاً اِنْتَفَعْتَ بِمَشْوَرَتِهِ، وَإِذا کانَ حُرّاً مُتَدَیِّنَاً جَهَدَ نَفْسَهُ فِی النَّصیحَةِ لَکَ، وِإِذا کانَ صَدیقاً مُواخِیاً، کَتَمَ سِرَّکَ إِذا اِطَّلَعْتَهُ عَلَیْهِ، وَإِذا اِطَّلَعْتَهُ عَلی سِرِّکَ فَکانَ عِلْمُهُ بِهِ کَعِلْمِکَ تَمَّتِ الْمَشْوَرَةُ وَکَمُلَتِ النَّصیحَةُ.(27)

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مشورت دارای حدود و شرایطی است که اگر کسی آنها را بداند خوب است و گرنه زیان آن بر مشورت کننده، بیش از سود آن خواهد بود:
1 - کسی که با او مشورت می‌کنید، فردی عاقل و فهمیده باشد.
2 - او فردی آزاد منش و متدیّن باشد.
3 - صداقتی برادر گونه داشته باشد.
4 - شما او را به اسرار خود آگاه کنید به گونه‌ای که در موضوع مورد مشورت، به همه جهات همچون خود شما، علم و آگاهی پیدا کند، و آنها را مخفی داشته و کتمان نماید.
در صورتی که مشورت کننده، فهمیده و خردمند باشد، از مشورت با او بهره‌مند خواهید شد، و اگر آزاد منش و متدیّن باشد، در نصیحت کردن شما سعی و تلاش می‌کند. و هر گاه او صداقتی برادر گونه داشته باشد، سرّ شما را کتمان می‌نماید. و هر گاه اسرار خود را به او به گونه‌ای اظهار کردید که همچون شما آگاه به جریان شما باشد، مشورت صحیح و تمام می‌باشد و نصیحت کامل می‌شود.
گویند که بی مشاورت کار مکن
الحق سخنی خوشست انکار مکن
لیکن به کسی که از غمت غم نخورد
گر دُر ز دهن بریزد اظهار مکن
بنابراین مشورت با افراد نا آگاه و ناشناخته و کسانی که دارای شرایط مشاوره نیستند، بسیار خطرناک است؛ زیرا انسان را به گمراهی و تباهی می‌کشاند.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
لاتُشاوِرْ مَنْ لایُصَدِّقُهُ عَقْلُکَ.(28)
با کسی که عقلت او را نمی‌پذیرد، مشورت نکن.
طبیبی که باشد و را زرد روی
از او داروی سرخ روئی مجوی

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

پس از مشورت، به آن رفتار کنید

باید هدف شما در مشورت با افراد شایسته، پذیرش رأی آنان باشد و در
صورت یافتن حقیقت، آن را پذیرفته و به آن عمل نمائید؛ نه آن که فقط وقت را به صحبت گذرانده و نصیحتهای افراد آگاه را نادیده گرفته و به دست فراموشی بسپارید. زیرا در این صورت، افسوس و پشیمانی به استقبال شما خواهد آمد.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ مَعْصِیَةَ النَّاصِحِ الشَّفیقِ العالِمِ الْمُجَرِّبِ توُرِثُ الْحَسْرَةَ وَتُعْقِبُ النَّدامَةَ.(29)
مخالفت با شخص نصیحت‌گری که مهربان و عالم و صاحب تجربه است، موجب حسرت می‌شود و پشیمانی را به دنبال دارد.(30)
بنابر این اگر با فرد آگاهی که دارای شایستگی است به مشورت نشستید، نصیحتهای او را گوش داده و برای عمل به گفته‌ها و نصیحتهای وی، کمر همّت ببندید؛ تا همای سعادت را بدست آورید و در آینده دچار پشیمانی، افسوس و ناراحتیهای فکری نشوید.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

سرانجامِ ترک مشورت

ترک مشورت در کارها یا از ناآگاهی سرچشمه می‌گیرد و یا دلیل بر دارا بودن استبداد رأی است. کسی که رفتار و کردار خود را صد در صد صحیح و بی‌اشکال می‌پندارد و در هیچ مورد حاضر به مشورت نیست، از استبداد رأی برخوردار است. این گونه افراد به جهت داشتن این صفت خود را به خطر می‌اندازند.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام در نهج‌البلاغه می‌فرمایند:
وَالْاِسْتِشارَةُ عَیْنُ الْهِدایَةِ وَقَدْ خاطَرَ مَنِ اسْتَغْنی بِرَأْیِهِ.(31)
مشورت نمودن، چشمه هدایت است و کسی که به خاطر رأی شخصی خود را مستغنی از دیگران بداند، خویشتن را به خطر می‌افکند.
غرور شخصی که نوعاً بسیاری از زمامداران جهان را فرا می‌گیرد، به صورت استبداد رأی ظاهر می‌شود و بر اثر آن، گاهی خود و یا کشور خود را نابود می‌سازند. از این رو اولین مقام شایسته امامت عالم هستی، حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام هشدار می‌دهند:
آن کس که خویش را از نظر رأی شخصی بی‌نیاز از دیگران می‌پندارد، خود را به مخاطره می‌اندازد.
بنابر این کسی که حاضر نیست با دیگران به مشورت بنشیند و در همه امور عقیده خود را برتر از دیگران می‌پندارد، دارای استبداد است و سرانجامِ استبداد، هلاکت و نابودی است. زیرا انسان مستبدّ، در مقام انجام کارها، جز اطاعت از خواسته‌ها و عقاید شخصی خویش - اگرچه اشتباه باشد - راهی را انتخاب نمی‌کند.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْیِهِ هَلَکَ وَمَنْ شاوَرَ الرِّجالَ شارَکَها فی عُقُولِها.(32)
کسی که در رأی خویش مستبدّ باشد، هلاک می‌شود و کسی که با مردان مشورت نماید، شریک در عقلهای آنان خواهد شد.
از این فرمایش استفاده می‌کنیم: آنان که در کارها مشورت نمی‌کنند و دارای استبداد رأی هستند، زیان فراوانی را متحمّل می‌شوند و آنان که با دیگران مشورت می‌نمایند، نه تنها از هلاکت رهایی می‌یابند، بلکه شریک عقل و اندیشه صاحبنظران می‌شوند.
بنای کار خود ار با مشاورت ننهی
نه حق شرع گذاری نه داد عدل دهی
مکن غرور و بکن مشورت به اهل خرد
که در مشاورت از سهو و از خلل برهی
ترک مشورت در مسائل مادّی نیز گاهی زیانهای جبران ناپذیری را به دنبال دارد. اینک نمونه‌ای از آن را ذکر می‌کنیم.
... در روزگاری که همه در اندیشه طلا بودند، یکی از عموهای »داربی« گرفتار »تب طلا« شد. او راهیِ غرب شد تا با حفاری زمین به ثروت برسد. او هرگز نشنیده بود که در مغز انسان طلایی، به مراتب بیش از آنچه در زمین هست، وجود دارد. او با اخذ اجازه نامه با بیل و کلنگ سرگرم کار شد.
بعد از هفته‌ها کار طاقت‌فرسا، به کلوخه‌های برّاق طلا رسید. اکنون به وسیله‌ای نیاز داشت که کلوخه‌ها را از دل خاک بیرون بکشد. بی‌آنکه کسی متوجّه شود، روی معدن را پوشاند و عازم شهر خود شد؛ تا موضوع را برای بستگان و برخی از همسایگان بازگو کند. آنها دور هم جمع شدند و پول خرید دستگاه حفاری را فراهم کردند، آن را خریدند و به محل معدن طلا بردند. »داربی« و عمویش سرگرم کار شدند و نخستین کامیون کلوخه‌ها را به کوره ذوب و استخراج طلا فرستادند. معلوم شد که یکی از غنی‌ترین معادن طلا را یافته‌اند!
حمل چند کامیون کلوخه طلا کافی بود تا همه بدهی‌های آنها را پاک کند و نوبت به سود کلان برسد. مته‌های حفاری، زمین را می‌شکافتند و امید »داربی« و عمویش بیشتر می‌شد، تا اینکه اتفاقی افتاد. رگه‌های طلایی ناپدید شد! آنها به پایان رنگین کمان رسیده بودند و از معدن طلا دیگر اثری نبود؛ ولی آنها به کار خود ادامه دادند و مأیوسانه می‌خواستند رگه طلا را از نو بیابند، اما موفق نشدند. سرانجام تصمیم گرفتند که دست از کار بکشند.
دستگاه حفاری را به چند صد دلار فروختند و با قطار به دیارشان برگشتند. کسی که دستگاه را خریده بود، از یک مهندس معدن خواست تا به معدن نگاهی بیندازد و برای او محاسبه کوچکی انجام دهد.مهندس مزبور نظر داد که پروژه حفاری معدن از آن جهت شکست خورده که صاحبان آن با کار معدن و اصول حاکم بر آن آگاه نبودند.
نظر مهندس بر این بود که رگه طلا در فاصله 90 سانتی متری، از محلّی که کار متوقّف شده، از نو پدیدار خواهد شد. نظریّه او دقیقاً حساب شده از کار درآمد. کسی که دستگاه حفاری را خریده بود، به حقیقت مهمّی توجّه نمود و آن این بود که قبل از تسلیم شدن و دست از کار کشیدن، باید با متخصّص به مشورت نشست.(33)

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

نتیجه بحث

مشورت با شخصیّتهای آگاه، فهمیده و پرهیزگار، پشتوانه بزرگ پیشرفت در امور مادّی و معنوی است.
بوسیله مشورت با این گونه افراد، می‌توانید از تجربه و افکار ارزشمند افراد باصلاحیّت و صاحب نظر بهره‌مند شوید. بنابر این با استفاده از راهنمائیهای آنان، خود را از سرگردانی و تحیّر نجات دهید و با کمک از نظرات خدا پسندانه آنان، با اهداف بزرگ آشنا شوید و برای رسیدن به عالی‌ترین هدف گام بردارید.
با مشورت با افراد دلسوخته و خودساخته از نتیجه ده‌ها سال زحمت و تلاش آنان خود را بهره‌مند کنید.
با استفاده از مشورت با افراد باصلاحیّت، از فکر آنان استفاده کنید و از ارزش اهداف عالی آگاه شوید و برای رسیدن به آن‌ها تلاش کنید تا در آینده دچار افسوس و پشیمانی نشوید.
ترک مشورت نه تنها در مسائل معنوی، بلکه در امور مادّی نیز شکستهای بزرگ و جبران ناپذیری را پیش می‌آورد. مشورت با مردان خودساخته و پرهیزکار و استفاده از افکار عالی آنان مانع شکست شماست.
هر که بی‌مشورت کند تدبیر
غالباً بر هدف نیاید تیر
بیخ بی مشورت چو بنشانی
بر نیارد به جز پشیمانی
3بهترین هدف را انتخاب کنید
با فرصت کوتاه و عمر محدودی که داریم، باید از پرداختن به اموری که ضایع کننده وقت است، خودداری نموده و به مسائل ضروری، مهمّ و حیاتی که تأمین کننده دنیا و جهان آخرت است، بپردازیم.
ما باید هدف خود را مهمترین و ضروری‌ترین مسائل، قرار داده و برای رسیدن به آن تلاش کنیم؛ زیرا با پرداختن به مسائل غیر مهمّ، امور اساسی و با ارزش را از دست می‌دهیم و از رسیدن به هدف عالیِ خلقت، باز خواهیم ماند.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
مَنِ اشْتَغَلَ بِغَیْرِ الْمُهِمِّ، ضَیَّعَ الْاَهَمَّ.(34)
کسی که به امور غیر مهمّ بپردازد، مسائل مهمّتر را ضایع می‌سازد.
با پرداختن به مسائل بی‌ارزش و غیر ضروری، از رسیدن به هدفهای بزرگ و عالی باز خواهید ماند. این حقیقتی است که حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام آن را در ضمن کلامی کوتاه بیان فرموده‌اند، تا برای جامعه بشریّت بالأخص جوانان و نوجوانان، درسی آموزنده باشد.
اگر جامعه بشریّت از این گفتار درس بیاموزد، تحوّلی عظیم در اجتماع کنونی به وجود خواهد آمد.
پس چون عمر ما محدود است و توانایی و قدرت احاطه بر همه امور را نداریم، باید آن را در بهترین، مهمّترین و با عظمت‌ترین امور صرف کنیم، و از پرداختن به امور بی‌ارزش - که جز تباهی و از دست دادن عمر گرانبها اثری ندارد - بپرهیزیم.
برای استفاده از عمر و پرداختن به امور پرارزش و با اهمیّت، نباید فکر و اندیشه ما به مسائل جزئی مشغول باشد، تا به خوبی بتوانیم بهترین اهداف عالی را بدست آوریم.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
إِنَّ رَأْیَکَ لایَتَّسِعُ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ فَفَرِّغْهُ لِلْمُهِمِّ.(35)
فکر تو وسعتی که همه امور را فرا بگیرد ندارد، پس آن را برای امور مهمّ فارغ بگذار.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

به نتیجه هدف توجّه کنید

برای انتخاب مهمّترین و بهترین هدف، باید سرانجام و نتیجه هدف کاملاً روشن باشد. از این رو باید برنامه و کاری را طرح ریزی کنیم و انجام آن را هدف خود قرار دهیم که نسبت به آن شناخت داشته باشیم و کاملاً آن را بررسی و تحقیق نموده، و سرانجامِ آن برای ما روشن باشد.
در صورتی که پایان آن را با موازینی که از فرمایشات خاندان وحی دریافت کرده‌ایم مطابق یافتیم، اراده و همّت خود را برای رسیدن به آن تقویت نمائیم و از غفلت و فراموشی دست برداریم.
پیغمبر اکرم‌صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:
إِذا هَمَمْتَ بِأَمْرٍ فَتَدَبّرْ عاقِبَتَهُ فَإِنْ کانَ خَیْراً فَأَسْرِعْ إِلَیْهِ وَاِنْ کانَ شَرّاً فَانْتَهِ عَنْهُ.(36)
هر گاه به کاری همّت گماشتی، در سرانجام آن بیندیش؛ اگر کار پسندیده‌ای بود، در انجام آن شتاب نما و اگر زشت و شرّ بود، خود را از انجام آن باز دار.
بنابر این هر گاه سرانجام کاری را که هدف خود قرار داده‌اید، بررسی و تحلیل نمودید و آینده آن را خوب تشخیص دادید، آن را شروع کنید و از امروز و فردا کردن دست برداشته و تا مانعی برایتان پیش نیامده، از فرصت استفاده کنید. این راهی است که بزرگان رفته‌اند. شما می‌توانید پای خود را جای پای آنان بگذارید و مسیر آنان را بپیمائید.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

هدف از خلقت انسانها چیست؟

همانگونه که گفتیم انسان در زندگی باید دارای هدف باشد. به این جهت باید عالیترین هدفها را بشناسد و بهترینِ آنها را انتخاب کند.
آشنائی با راز خلقت انسانها، می‌تواند راهنمای ما باشد و حقیقت را برای ما آشکار سازد.
خداوند در قرآن مجید می‌فرماید:
»وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونَ «.(37)
جنّ و انس را نیافریدم، مگر برای آن که عبادت کنند.
تفسیر نورالثقلین در ذیل آیه شریفه، روایتی را از امام صادق‌علیه السلام این گونه آورده است:
قالَ: خَرَجَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ عَلی أَصْحابِهِ فَقالَ: أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ ذِکْرُهُ، ما خَلَقَ الْعِبادَ إِلاَّ لِیَعْرِفُوهُ، فَإِذا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ، فَإِذا عَبَدُوُه اِسْتَغْنَوْا بِعِبادَتِهِ عَنْ عِبادَةِ مَنْ سِواهُ، فَقالَ لَهُ رَجُلٌ: یَابْنَ رَسوُلِ اللَّهِ بِأَبی أَنْتَ وَاُمّی فَما مَعْرِفَةُ اللَّهِ؟
قالَ: مَعْرِفَةُ أَهْلِ کُلِّ زَمانٍ إِمامَهُمْ الَّذی تَجِبُ عَلَیْهِمْ طاعَتُهُ(38)
امام صادق‌علیه السلام فرمودند: امام حسین‌علیه السلام بر اصحاب خود وارد شدند و فرمودند: ای مردم، خداوند بندگان را نیافریده است مگر برای این که او را بشناسند؛ تا آن گاه که او را شناختند، به عبادت او بپردازند؛ در این هنگام بوسیله عبادت او، از بندگی غیر او بی نیاز شوند. شخصی به آن حضرت عرض کرد: ای فرزند پیامبر، پدر و مادرم فدایت باد، مقصود از معرفت خداوند چیست؟
امام حسین‌علیه السلام فرمودند: مقصود از معرفت خداوند این است که اهل هر زمانی، امامی را که اطاعت از فرمان او بر آنان واجب است، بشناسند.
با توجّه به آیه شریفه و روایتی که آوردیم، روشن می‌شود که هدف از خلقت جنّ و انس، رسیدن به مقام عبودیّت است و این در صورتی تحقّق پذیر است که همراه با معرفت خدا باشد و کسی دارای معرفت و شناخت خداوند است که با مقام امام عصر عجلّ‌اللَّه تعالی فرجه آشنایی داشته باشد.
پس در این روزگار، وظیفه ما این است که نسبت به امام زمان ارواحنا فداه معرفت و شناخت داشته باشیم و خدمت به آن بزرگوار را در سرلوحه برنامه زندگی خویش قرار دهیم؛ زیرا امام صادق‌علیه السلام در کلامی شگفت آور وظیفه همگان را در این دوران به همه شیفتگان مقام ولایت، این گونه می‌آموزند و می‌فرمایند:
لَوْ أَدْرَکْتُهُ لَخَدَمْتُهُ أَیَّامَ حَیاتی.(39)
اگر امام عصرعلیه السلام را درک نمایم، تا زنده باشم به او خدمت می‌کنم!
با بهره گیری از مطالب گذشته، می‌توانید در صورت رسیدن به مقام عبودیّت و کسب معارف دینی، به امام زمان ارواحنا فداه بهتر خدمت کنید؛ تا از دریای بیکران الطاف آن وجود مقدّس بهره‌مند شوید و از خدمت کنندگانِ به آن بزرگوار باشید.
آری خدمت به دین و امام و حجّت زمان در هر دوران، راه کسانی است که به مقام عبودیّت راه یافته‌اند. سلمانها، ابوذرها و مقدادها و سایر اصحاب خاصّ خاندان وحی، بر اثر رسیدن به مقام بندگی و عبودیّت خداوند با تمام وجود در خدمت به اهل بیت‌علیهم السلام کوشیدند و بر موفقیّتهای خود افزودند.
این است راه آنانی که به هدفِ خلقت نائل شدند. شما نیز در راه آنان گام بردارید تا کامیاب شوید.
در زندگیت اگر هدف نداری
از گنج جهان به جز خزف نداری
راه‌هایی برای رسیدن به هدف
1- به هدف خود، امیدوار باشید
بسیاری از مردم، خواهانِ رسیدن به مقامات بزرگ، و خواستار پیشرفتهای ارزنده در علم و معارف هستند؛ تا از این راه همچون مردان بزرگ، بتوانند در سرنوشت افراد جامعه خود، مؤثّر بوده و مردم را به سوی معنویّت سوق داده و آنان را راهنمایی کنند.
این خواسته‌ای است که در نهاد بسیاری از افراد نهفته است. اما از آنجا که از راز موفقیّت مردان بزرگی که صفحات تاریخ را با نام خود روشن ساخته‌اند، اطلاعی ندارند؛ از رسیدن به این آرزوی بزرگ ناامید بوده و آن را خیالی خام بیش نمی‌پندارند!
با توجّه به درسهای انسان سازی که از مکتب اهل بیت‌علیهم السلام می‌آموزیم و با اشعّه تابناکی که از راهنمائیهای حیاتبخش آن بزرگواران بر قلوب ما می‌تابد، این حقیقت را می‌یابیم که آرمانهای بزرگ، اهداف و مقاصد عالی، از اموری است که خاندان وحی، همواره همه دوستان و شیفتگان خود را به سوی آن فرا خوانده‌اند و آنان را همیشه از یأس و ناامیدی بر حذر داشته‌اند.
آن بزرگواران نه تنها در گفتار خود، بلکه در دعاها نیز به ما درس امید و آرزو آموخته‌اند. از این رو به ما فرمان داده‌اند در روزهای جمعه بخوانیم:
... اَلّلهُمَّ اجْعَلْنا مِنْ أَقْرَبِ مَنْ تَقَرَّبَ إِلَیْکَ.(40)
خداوندا، مرا از نزدیکترین کسانی که به تو تقرّب یافته‌اند، قرار ده.
این گونه دعاها، درس امید برای همه کسانی است که در خود احساس حقارت می‌کنند و امید و آرزو را برای رسیدن به هدفهای عالی و ارزنده، در قلب همه شیفتگان مکتب اهل بیت‌علیهم السلام می‌پروراند.
تذکّر یک نکته :
با کسانی که ناامیدند و با تصمیمها و اهداف شما مخالفند، همنشینی نکنید. مجالست با آنان در ایجاد یأس و ناامیدی و شکست در تصمیم گیری‌ها و رسیدن به اهداف شما مؤثّر است. اگر مجبور به همنشینی با این گونه افراد هستید، آنان را از تصمیم و هدف خود، آگاه نکنید و آن را همچون راز، در دل خود پنهان کنید.
برخی از افراد می‌توانند با پوزخند و تمسخر، آینده دیگران را تغییر دهند و آنان را همچون خود، از رسیدن به اهداف بزرگ و عالی مأیوس کنند و در نتیجه از موفقیّت باز دارند. این گونه افراد مانع ترقّی شما هستند و می‌توانند با گفتن چند کلمه، موفقیّت را از شما سلب کنند. وظیفه شما این است که این گونه افراد را بشناسید؛ تا در صورت برخورد با آنان، با گفتار زهرآگین آنان مسموم نشوید.