اسرار موفقیت( جلد اول)

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

1- به هدف خود، امیدوار باشید

بسیاری از مردم، خواهانِ رسیدن به مقامات بزرگ، و خواستار پیشرفتهای ارزنده در علم و معارف هستند؛ تا از این راه همچون مردان بزرگ، بتوانند در سرنوشت افراد جامعه خود، مؤثّر بوده و مردم را به سوی معنویّت سوق داده و آنان را راهنمایی کنند.
این خواسته‌ای است که در نهاد بسیاری از افراد نهفته است. اما از آنجا که از راز موفقیّت مردان بزرگی که صفحات تاریخ را با نام خود روشن ساخته‌اند، اطلاعی ندارند؛ از رسیدن به این آرزوی بزرگ ناامید بوده و آن را خیالی خام بیش نمی‌پندارند!
با توجّه به درسهای انسان سازی که از مکتب اهل بیت‌علیهم السلام می‌آموزیم و با اشعّه تابناکی که از راهنمائیهای حیاتبخش آن بزرگواران بر قلوب ما می‌تابد، این حقیقت را می‌یابیم که آرمانهای بزرگ، اهداف و مقاصد عالی، از اموری است که خاندان وحی، همواره همه دوستان و شیفتگان خود را به سوی آن فرا خوانده‌اند و آنان را همیشه از یأس و ناامیدی بر حذر داشته‌اند.
آن بزرگواران نه تنها در گفتار خود، بلکه در دعاها نیز به ما درس امید و آرزو آموخته‌اند. از این رو به ما فرمان داده‌اند در روزهای جمعه بخوانیم:
... اَلّلهُمَّ اجْعَلْنا مِنْ أَقْرَبِ مَنْ تَقَرَّبَ إِلَیْکَ.(40)
خداوندا، مرا از نزدیکترین کسانی که به تو تقرّب یافته‌اند، قرار ده.
این گونه دعاها، درس امید برای همه کسانی است که در خود احساس حقارت می‌کنند و امید و آرزو را برای رسیدن به هدفهای عالی و ارزنده، در قلب همه شیفتگان مکتب اهل بیت‌علیهم السلام می‌پروراند.
تذکّر یک نکته :
با کسانی که ناامیدند و با تصمیمها و اهداف شما مخالفند، همنشینی نکنید. مجالست با آنان در ایجاد یأس و ناامیدی و شکست در تصمیم گیری‌ها و رسیدن به اهداف شما مؤثّر است. اگر مجبور به همنشینی با این گونه افراد هستید، آنان را از تصمیم و هدف خود، آگاه نکنید و آن را همچون راز، در دل خود پنهان کنید.
برخی از افراد می‌توانند با پوزخند و تمسخر، آینده دیگران را تغییر دهند و آنان را همچون خود، از رسیدن به اهداف بزرگ و عالی مأیوس کنند و در نتیجه از موفقیّت باز دارند. این گونه افراد مانع ترقّی شما هستند و می‌توانند با گفتن چند کلمه، موفقیّت را از شما سلب کنند. وظیفه شما این است که این گونه افراد را بشناسید؛ تا در صورت برخورد با آنان، با گفتار زهرآگین آنان مسموم نشوید.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

2 - نقش طلب و جستجو در دستیابی به هدف

از بزرگترین دامهای شیطان، سخت نشان دادن و محال جلوه دادن کسب مقامات عالیه است. شیطان با وسوسه‌ها و نیرنگهای خود این گونه القاء می‌کند: آیا رفتن به راهی با این همه دشواری امکان پذیر است؟ آیا ممکن است هدف و مقصدی را با همه عظمتی که دارد، به پایان رساند؟ آیا ...
گاهی نه تنها قبل از شروع به فعالیّت، به وسوسه و خطورات گمراه کننده و یأس آور می‌پردازد، بلکه گاهی افرادی را که در مسیر قرار گرفته‌اند، از راه خارج می‌سازد.
همه جویندگانِ اهداف بزرگ، باید توجّه داشته باشند که انسان به گونه‌ای خلق شده است که اگر مدّتی سختیها را تحمّل نماید، با گذشت زمان مشکلات و سختیها برای او به کارهای سهل و ساده تبدیل می‌شود و بر اثر تکرار - اگرچه برنامه در ابتداء مشکل باشد - به آن خو گرفته و عادت می‌نماید.
گذشته از اینها خداوند بزرگ بسیاری از مشکلات را برای جویندگان آن آسان می‌کند و برای دستگیری و کمک به دوستان اهل بیت عصمت‌علیهم السلام آنها را سبک می‌گرداند. چه بسیار است مسائل بزرگ و سنگینی که خداوند ثقل و سنگینی آنها را برای جویندگان آنها برطرف کرده است.
حقیقت، یکی از این گونه مسائل است؛ زیرا حق تلخ است و سنگین، مخصوصاً برای آن کس که غرق در آلودگیها و تابع هواهای نفسانی و وسوسه‌های شیطانی باشد. برای این گونه افراد حق سنگین‌تر است. زیرا با خواسته‌های آنان سازگار نیست؛ ولی برای گروه دیگری که جویای حقیقت و در طلب رسیدن به حقیقت هستند، حق سنگینی ندارد.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
وَالْحَقُّ کُلُّهُ ثَقیلٌ وَقَدْ یُخَفِّفُهُ اللَّهُ عَلی أَقْوامٍ طَلَبُوا الْعاقِبَةَ.(41)
حق همه‌اش سنگین است، ولی خداوند آن را بر افرادی که جویای عاقبت هستند، سبک می‌گرداند.
از این فرمایش به دست می‌آوریم که طلب، نقش بسیار مهمّ در آسان شدن مشکلات دارد. آنان که اهداف بزرگ را سخت می‌شمارند و دسترسی به آن را محال می‌دانند، کسانی‌هستند که در مقام طلب و رسیدن به آرزوهای بزرگ نیستند.
آنان که از صمیم قلب در مقام طلب و دست یافتن به خواسته‌های خود بوده‌اند، به مقصود خود رسیده‌اند؛ هر چند خواسته‌های آنان بزرگ و سنگین بوده است و از آنجا که کاملاً در مقام طلب و جویای رسیدن به اهداف خود بوده‌اند، سنگینی و سختی آن برایشان تبدیل به سهولت و آسانی شده و به گونه‌ای که خود تصور نمی‌کرده‌اند به اهداف خود نائل شده‌اند.
یقین داشته باشید طلب نمودن، در جستجو بودن، جویا بودن و در طلبِ یافتن گمشده‌ای بودن، سرانجامی رضایت بخش و مسرّت آفرین دارد.
بنابر این برای کامیابی و رسیدن به اهداف بزرگ، باید در مقام طلب برآمده و به جستجوی آن بپردازید؛ تا زمینه دستیابی به آن برای شما فراهم شود.
به گوشه‌ای نشستن، تنها به خیال و آرزو بسر بردن و دست از طلب کشیدن انسان را به مقصد نمی‌رساند. کسانی در راه رسیدن به آمال و آرزوهای قلبی خویش کامیاب می‌شوند که در طلب و جستجوی دستیابی به آنها باشند.
کسی که برای رسیدن به هدف خود به جستجو و طلب می‌پردازد، بی‌نصیب نخواهد بود و چنانچه به همه مقصود خویش دست نیابد، مقداری از آن را بدست می‌آورد. این خود اثر و نتیجه مهمّی است که در طلب نهفته است.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
مَنْ طَلَبَ شَیْئاً نالَهُ اَوْ بَعْضَهُ.(42)
هر کس چیزی را طلب کند، به همه آن یا مقداری از آن نائل می‌شود.
بنابر این باید بزرگترین و ارزشمندترین هدفها را انتخاب کرده و در راه رسیدن به آن، به تلاش و جستجو بپردازیم. در این صورت یا کاملاً به مقصود خود دسترسی پیدا می‌کنیم و به مقصد نهایی خود می‌رسیم، و یا به مقداری از آنچه را که هدف خود قرار داده‌ایم، دست می‌یابیم.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

3- در خدمت مردان بزرگ

در مکتب اهل بیت‌علیهم السلام رسیدن به مراحل عالیِ کمال، از عظمت بسیاری برخوردار است. به همین جهت در این باره راهنمائی‌های فراوانی در کلمات هدایت کننده ائمّه هدی‌علیهم السلام وارد شده است.
یکی از این فرمایشات که در صورت عمل به آن از آینده‌ای بهتر بهره‌مند می‌شوید، همراه بودن با مردان بزرگ و خود ساخته‌ای است که به اهداف بزرگ نائل شده‌اند. در ضمن شعری که از امام صادق‌علیه السلام نقل شده، آمده است:
عَلَیْکَ بِأَهْلِ الْعُلی.(43)
بر تو باد به شخصیّتهای والا مقام و بزرگوار.
زیرا دیدن این گونه افراد و بودن با آنان و همنشینی و مصاحبت با آنان در افکار و رفتار انسان تأثیر می‌گذارد و اراده آدمی را قوی ساخته و به سوی اهداف بلند سوق می‌دهد. همّت بلند آنان، افراد ضعیف الإراده را بلند همّت می‌کند و مقام عالی آنان، افراد بی‌هدف را بیدار می‌نماید.
آری در محضر مردان بزرگ با هدفهای ارزنده آشنا می‌شوید و شور و اشتیاق رسیدن به آنها در شما شعله‌ور می‌شود.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

4- مخالفت با نفس یا راه رسیدن به اهداف عالی

کسی که می‌خواهد به هدفهای بلند دست یابد، باید ضعف و سستی را کنار بگذارد و با هواهای نفس، مردانه به مبارزه برخیزد.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
مَنْ أَحَبَّ نَیْلَ الدَّرَجاتِ الْعُلی فَلْیَغْلِبِ الْهَوی.(44)
کسی که دوست دارد به درجات عالی برسد، باید بر هوای نفس خود غالب باشد.
این فرمانِ ملکوتی که از زبان صاحب ولایت ملک و ملکوت حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام صادر شده است، درسی آموزنده برای همه انسانهایی است که خواهان رسیدن به مقامات بزرگ دینی و معنوی هستند و برای دست یابی به اهداف عالی تلاش می‌کنند.
این فرمان آسمانی، پیامی است بزرگ برای همه انسانها بالاخصّ نوجوانان و جوانان عزیزی که در آرزوی آینده‌ای درخشان بسر می‌برند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

اخلاص قبل از تصمیم و اراده

نیروئی که قبل از انجام هر کار و برنامه‌ای شما را به سوی آن تحریک می‌کند، باید کاملاً برای شما شناخته شده باشد. آیا یک نیروی رحمانی شما را به سوی هدفی که دارید، دعوت می‌کند و یا انگیزه شما یک محرّک شیطانی است؟ و یا عامل نفسانی شما را به سوی راهی که در نظر دارید، می‌کشاند؟
برای این که دچار تحریک نفس و یا وسوسه شیطان قرار نگیرید و هیچ یک از این دو محرّک شما در عمل نباشد، باید قبل از اراده و تصمیم، قلب خود را از همه وسوسه‌ها و تحریکات غیر رحمانی خالی کنید، آن گاه به خاطر رضای خداوند درباره برنامه‌ای که در نظر گرفته‌اید، تصمیم گیری کنید.
حضرت امام صادق‌علیه السلام می‌فرمایند:
إذا اَرَدْتَ الْحَجَّ فَجَرِّدْ قَلْبَکَ لِلَّهِ مِنْ قَبْلِ عَزْمِکَ مِنْ کُلِّ شاغِلٍ وَحِجابِ کُلِّ حاجِبٍ.(46)
هر گاه اراده کردی به حجّ روی، قبل از تصمیم گیری قلب را از هر چه تو را به خود مشغول می‌کند و میان خداوند و تو مانع می‌شود، برای خدا خالی کن.
گرچه این فرمان در مورد حجّ صادر شده ، ولی یک راهنمایی کلّی است برای همه افرادی که خواهان رسیدن به اهداف بزرگ هستند.
قبل از شروع هر برنامه‌ای، اول دل را باید از اغراض دنیوی خالی نمائید و فقط خدا را در نظر بگیرید؛ آن گاه تصمیم خود را شروع نموده و هدف خود را عملی سازید.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

به اراده و تصمیم خود جهت دهید

زندگی ما را آنچه در سر می‌پرورانیم، تحت تأثیر قرار می‌دهد، نه آنچه که آن را به زبان می‌آوریم! آرزوهای عمیق قلبی و افکار و اعتقاداتی که داریم، در زندگی ما تحوّل ایجاد می‌کنند، نه آنچه را که به آن تظاهر می‌کنیم و اعتقاد و ایمان قلبی به آن نداریم.
بسیاری از انسانها هدفی را برای خود تعیین می‌کنند و همیشه از آن دم می‌زنند، ولی به دنبال آن نمی‌روند. از این رو هیچ گاه به آن دست نمی‌یابند و به وصف العیش اکتفا می‌کنند! در برابر اینها افرادی هستند که با مرور زمان به هدف خود می‌رسند و قیل و قال آنان واقعیّت پیدا می‌کند و به آرزوی دیرینه خود موفق می‌شوند.
چرا عدّه‌ای از مردم این گونه‌اند؟ وتعدادی دیگر تا آخر عمر به آرزوهای بی‌حاصل پرداخته و سرانجام، زندگی خود را بدون آنکه به مقصود خود نائل شوند به پایان می‌رسانند؟! با این که همه انسانها از نعمت اراده برخوردارند و می‌توانند بوسیله آن به اهداف خود دست یابند؛ حتّی افرادی که خود را بی‌بهره از نیروی اراده می‌پندارند و گمان می‌کنند اراده آنان نابود شده نیز دارای قدرت اراده هستند.
به عنوان مثال افراد معتاد که گمان می‌کنند در برابر استعمال مواد مخدّر اراده‌ای از خود ندارند و می‌پندارند که دیگر هر گونه قدرت تصمیم گیری را از دست داده‌اند، آن گاه که درباره به دست آوردن مواد مخدّر می‌اندیشند، اراده‌ای قوی دارند و با قاطعیّت تصمیم می‌گیرند که به هر صورت شده به مواد مخدّر دست یابند!
همین طور اگر افراد تن پرور را زندانی کنند و در زندان از آنان کار بکشند، حاضر هستند برای فرار از زندان و به تعبیر دیگر برای فرار از کار، به هر گونه برنامه مشقّت بار و به هر گونه نقشه خطرناک دست بزنند!
بنابراین حتّی این گونه افراد از نعمت اراده برخوردارند؛ ولی اراده آنان جهت ندارد. اینان نیز باید به اراده خود جهت داده و آن را به راه راست هدایت کنند و در مسیر صحیح از آن استفاده نمایند؛ نه در راه بدست آوردن مواد مخدّر یا فرار از کار و کوشش.
کسانی که به اراده خود جهت می‌دهند، زمینه پیشرفت خود را فراهم می‌کنند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

دارای همّت عالی باشید

اگر می‌خواهید به اهداف عالی خود دست یابید و در فضای وسیع معنویّت پرواز کنید، باید با همّت مردانه به پا خواسته و در فضای عالم معنی سیر کنید. همان گونه که پرندگان با بالهای خود به پرواز می‌آیند؛ مردان بزرگ نیز با نیروی همّت و اراده به سوی آسمان نورانیِ عالمِ معنی، پرواز می‌نمایند و از جهان مادّیت جدا می‌شوند.
بزرگان این واقعیّت را در مثالی کوتاه و پر معنی، این گونه بیان کرده‌اند:
اَلْمَرْءُ یَطیرُ بِهِمَّتِهِ.(47)
مرد به وسیله همّتِ خود، پرواز می‌کند.
هر قدر همّتِ انسان بلندتر باشد، در فضای معنوی اوج بیشتری می‌گیرد، و در صورتی که از همّت عالی برخوردار نباشد؛ نمی‌تواند آن گونه که باید، به پرواز درآید.
بنابراین اگر انسان هدفی بزرگ و ارجمند داشته باشد؛ ولی برای رسیدن به آن هدف، همّت نداشته باشد و بسوی آن گام برندارد، به هدف خود نائل نمی‌شود.
انسانی ارزشمند و پرارج است که گذشته از هدف عالی، اراده‌ای قوی و همّتی مردانه داشته باشد.
بزرگان اولیاء اللَّه در راه رسیدن به مقامات عالیه از اراده‌ای قوی و همّتی بلند برخوردار بوده‌اند و همیشه در مسیر معنوی خود استقامت ورزیده و از ضعف و سستی پرهیز نموده‌اند. هدف عالی، مقصد بزرگ و همّت مردانه از صفات بارز آنان بوده است.
همّت بلند دار که مردان روزگار
از همّت بلند به جایی رسیده‌اند
ارزش مردان بزرگ که با همّتی بلند بسوی اهداف عالی روان شده‌اند، به قدر همّت آنان است.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
قَدْرُ الرَّجُلِ عَلی قَدْرِ هِمَّتِهِ.(48)
ارزش هر مردی، به اندازه همّت اوست.
زیرا همّت بلند، ارزش فراوان برای انسان به ارمغان می‌آورد. بزرگان ما که صاحبان اسرار اهل بیت عصمت‌علیهم السلام بوده و در راه رضای آنان جانفشانی می‌نمودند، اگر از همّت بلند برخوردار نبودند؛ چگونه می‌توانستند به مقامات عالی دست یافته و از سرچشمه ظلال معنوی اهل بیت‌علیهم السلام سیراب شوند؟!
ظرفیّت این گونه افراد بطوری است که الطاف اهل بیت‌علیهم السلام به آنان، هیچ گونه خودبینی و تکبّر در آنان ایجاد نمی‌کند. زیرا به هر مقامی راه یابند؛ همّتِ عنایاتِ بیشتر را در سر می‌پرورانند.
ولی کسی که از دیدن یک خواب یا از اتّفاق یک سیر معنوی یا گرفتن یک حاجت مادّی از امامان‌علیهم السلام به خود می‌بالد! آیا از همّتی بلند برخوردار است؟ یا کسی که از شنیدن یک خواب یا از اتفاق یک سیر معنوی یا گرفتن یک حاجت مادّی تعجّب کرده و به انکار آن می‌پردازد! آیا از همّت عالی بهره‌ای دارد؟!
شکّی نیست که هیچ کدام از همّت بلند برخوردار نیستند و با انجام این گونه اعمال فضیلت خود را از دست می‌دهند.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
مَنْ صَغُرَتْ هِمَّتُهُ بَطَلَتْ فَضیلَتُهُ.(49)
هر که همّت او اندک باشد فضیلت او از دست می‌رود

.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

به تصمیم خود عمل کنید

در بسیاری از موارد، ممکن است انسان فرصتهای مناسب را از دست داده و به پشیمانی و افسوس گرفتار شود. برای جلوگیری از وقوع این گونه پیشامدها باید هر گاه امکانات خوب و پسندیده فراهم شد، از آنها استفاده کنیم و به تصمیم خود عمل کنیم.
در روایتی امام صادق‌علیه السلام فرمودند:
اِذا هَمَّ اَحَدُکُمْ بِخَیْرٍ فَلایُؤخِّرْهُ.(50)
هر گاه یکی از شما تصمیم به انجام کار نیکوئی گرفت، آن را نباید تأخیر بیندازد.
زیرا در صورت تأخیر، امکان پیدا شدن مانع و از دست دادن امکانات بسیار است، و شیطان و نفس، در ایجاد مشکلات و موانع حریص هستند.
در روایتی دیگر امام صادق‌علیه السلام می‌فرمایند:
اِذا هَمَمْتَ بِخَیْرٍ فَبادِرْ فَاِنَّکَ لاتَدْری ما یُحْدَثُ.(51)
هرگاه به کار خوبی تصمیم گرفتی، آن را شروع کن؛ زیرا نمی‌دانی که چه پیش می‌آید.
حوادثی که پیش می‌آید، بسیاری از امکانات گذشته را از دست ما می‌گیرد و در نتیجه موفّق به کارهای خوبی که اراده انجام آن را داشتیم، نمی‌شویم.
قدرت در تصمیم گیری، عامل پیروزیو ضعف در آن، عامل شکست است
همان گونه که همّت عالی به کارهای نیک و ارزشمند، گواه بر عظمت و بلندی مقام انسان است، ضعف در تصمیم گیری دلیلِ شکست و از دست دادن فضیلتهای موجود است.
مطالعه و بررسی درباره 25000 نفر که در کار خود شکست خورده و به هدفهای خود نرسیده بودند، نشان داد که از جمع 31 عامل شکست و ناکامی، ناتوانی در تصمیم گیری از جمله مهمترین دلایل شکست و ناکامی آنها بوده است. مسامحه و کار امروز را به فردا موکول نمودن، ضدّ تصمیم گیری است. و دشمنِ توانایی می‌باشد که همه باید بر آن غلبه کنند.
بررسی صدها نفر از کسانی که توانسته‌اند به هدف خود دست یابند، به این حقیقت اشاره دارد که همه آنها از ویژگی تصمیم گیری سریع برخوردار بوده‌اند. همه آنها در تصمیمات خود پافشاری کرده‌اند و به سادگی در مقام تغییر آنها برنیامده‌اند.
آنان که به هدف خود نمی‌رسند، کسانی هستند که نمی‌توانند تصمیم گیری کنند، کسانی هستند که تصمیمات خود را به سرعت تغییر می‌دهند.(52)
پس سعی کنید به قدرت خود در تصمیم گیری بیفزائید؛ زیرا قدرت شما در تصمیم گیری هر چه بیشتر باشد، آثار بیشتری را برای شما به ارمغان می‌آورد، و بهتر می‌توانید با همّت عالی به سر منزلِ مقصود برسید.
حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرمایند:
مَنْ کَبُرَتْ هِمَّتُهُ عَزَّ مَرامُهُ.(53)
هر که همّت او بلند باشد، مرام او عزیز و محترم است.
نه هر درخت تحمّل کند جفای خزان
غلام همّت سروم که این قدم دارد
بنابراین افرادی سزاوار احترام هستند که از همّت بلند برخوردار باشند و در سایه قدرت در تصمیم گیری به اهداف بزرگ نائل شده باشند. مردم این گونه شخصیّتها را با دیده عظمت نگاه می‌کنند و سزاوار مدح و تعریف می‌دانند.
رفتار، روش و مرام این گونه افراد از عزّت و عظمت برخوردار است و از دید دیگران، شخصیّتهایی ممتاز و کم نظیر به شمار می‌آیند.
این گونه افراد، اگر همّت عالی و تصمیم جدّی خود را در راه تقرّب به خدا و مسیر مسائل معنوی قرار دهند، در نزد پروردگار و خاندان رسالت از ارزش و تقرّبی که مورد غبطه دیگران خواهد بود، برخوردار می‌شوند.
همّت عالی زفلک بگذرد
مرد به همّت زملک بگذرد

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

با قدرت اراده، بر طبیعت خود غالب شوید

طبیعت انسان به گونه‌ای است که، رفتار و کردار او با مرور زمان جزء خلق و خوی او قرار می‌گیرد؛ به صورتی که به آنها معتاد می‌شود و قدرت جدایی از آنها را ندارد. امام صادق‌علیه السلام می‌فرمایند:
اَلْخُلْقُ خُلْقان اَحَدُهُما نِیَّةٌ وَالاخِرُ سَجِیَّةٌ، قیلَ: فَأَیُّهُما اَفْضَلٌ؟ قالَ‌علیه السلام: اَلْنِیَّةُ؛ لِاَنَّ صاحِبَ السَّجِیَّةِ مَجْبُولٌ عَلی اَمْرٍ لایَسْتَطیعُ غَیْرَهُ، وَصاحِبَ النِّیَّةِ یَتَصَبَّرُ عَلَی الطّاعَةِ تَصَبُّراً فَهذا اَفْضَلٌ(54)
خلق و خوی به دو دسته تقسیم می‌شود:
1- اخلاقی که انسان بوسیله تصمیم و نیّت دارای آن شده‌است.
2- اخلاقی که طبیعی و ذاتی انسان است. از امام صادق‌علیه السلام سئوال کردند: کدام یک از این دو گونه اخلاق، برتر است؟
امام صادق‌علیه السلام فرمودند: اخلاقی که به وسیله نیّت و تصمیم بدست آید ارزنده‌تر است؛ زیرا کسی که اخلاق وی از طبیعت او سرچشمه می‌گیرد، خلقت او به گونه‌ای است که بر انجام غیر آن قدرت ندارد؛ ولی کسی که با نیّت و تصمیم دارای اخلاق پسندیده می‌شود، خود را به صبر بر اطاعت خداوند وا می‌دارد؛ پس این شخص برتر است.
مردان بزرگ با تصمیمهای جدّی، اخلاق پسندیده و نیکو را جزء طبیعت خود قرار می‌دهند و با نیّتهای محکم، اخلاق ناپسندی که با طبیعت آنان آمیخته است، از خود دور می‌کنند.
ذوالقرنین شرق و غرب عالم را طی کرد و اقوام مختلف جهان را از نزدیک دید و رفتار و کردار آنان را مشاهده نمود. در میان تمام مردم، با گروهی از مردم روبرو شد که سبک زندگی آنان برای او سخت شگفت آور بود. آنان از عالی‌ترین نوع زندگی و زیباترین شیوه ارتباطات اجتماعی برخوردار بودند.
در میان آنها اثری از قتل و خونریزی، چپاولگری و خیانت دیده نمی‌شد و زورگویانِ زراندوز، به تزویر زیردستان نمی‌پرداختند!.
از این رو ذوالقرنین بسیار تعجّب کرد و از آنان سئوالات زیادی نمود و پاسخهای قانع کننده‌ای دریافت کرد. او از آنها پرسید:
فَما لَکُمْ لاتَسُبُّونَ وَلاتَقْتَتِلُونَ؟ قالوُا: مِنْ قِبَلِ اَنَّا غَلَبْنا طَبائِعَنا بِالْعَزْمِ وَسَنَّنا اَنْفُسَنا بِالْحِلْمِ.(55)
ذوالقرنین از آنان پرسید: چگونه و چرا فحش، دشنام، قتل و کشتار در اجتماع شما وجود ندارد؟! آنها در پاسخ گفتند: زیرا ما بوسیله تصمیم بر طبیعت خود غالب شده‌ایم و با اراده قوی، طبیعتهای زشت را از میان برداشته‌ایم و حلم و بردباری را روش نفسانی خود قرار داده‌ایم.
بنابراین اگر انسان طبیعتاً ظالم و جنایتکار، یا دروغگو و ریاکار، و یا سست و بیحال و یا دارای هر گونه صفت زشت دیگری باشد، می‌تواند با تصمیم و عزم مردانه، آنها را برطرف سازد و خود را با صفتهای نیک و پسندیده زینت دهد.
کوه نتوان شدن سدّ ره مقصود مرد
همّت مردان برآرد از نهاد کوه گرد
اگر خصلتهای زشت و ناپسند را در خود همچون کوه، ثابت و استوار می‌بینید؛ نه تنها می‌توانید با قدرت اراده و همّت مردانه، آنها را نابود کنید؛ بلکه قدرت دارید آنها را به صفات پسندیده تبدیل کنید.
ملّا صالح مازندرانی، مرد تصمیم و اراده
ملاّ صالح مازندرانی از افرادی است که با قدرت تصمیم و اراده، به مقابله با کمبودهای ذاتی خود برخواست و به مقصود خود نائل شد.
او داماد علاّمه مجلسیِ اوّل و از علمای نامی شیعه است. او از کسانی است که باید چگونگی حالاتش، مایه عبرت و پند برای همه کسانی باشد که جویای رسیدن به مقاصد بلند و اهداف عالی هستند.
او می‌گوید: من حجّت بر دانشجویان علوم دینی هستم؛ زیرا کسی از من فقیرتر نبود و ذهن و حافظه‌ام از همگان بدتر بود؛ بصورتی که گاهی راه خانه‌ام را گم می‌کردم و نام فرزندانم را فراموش می‌کردم. سی سال از عمرم گذشته بود که به آموختن »الف، با« پرداختم! آن قدر کوشش کردم تا خدا آنچه را دارم به من تفضّل فرمود.(56)
او با همه فقر و احتیاج و با کندی ذهن و حافظه، اراده‌ای مردانه داشت، تا سرانجام بر اثر تصمیم جدّی دست به تألیف کتابهای پرارزشی زد که هنوز مورد استفاده علماء بزرگ شیعه است.
معروف است او به قدری کم حافظه بود که خانه استاد را گم می‌کرد! و به قدری فقیر بود و لباسهایش به حدّی کهنه و مندرس بود که از خجالت وارد مجلس درس نمی‌شد. او خارج از محلّ درس می‌نشست و مطالب را بر استخوان و برگ چنار می‌نوشت.
یک بار مسئله‌ای مورد اشکال قرار گرفت و تا چند روز ادامه یافت، یکی از شاگردان مرحوم مجلسی دید آخوند ملّا محمّد صالح در برگهای چنار جواب آن اشکال را نوشته، او در مجلس درس، جواب مجلسی را گفت.
علاّمه مجلسی فهمید جواب از او نیست، به این جهت از او پرسید: این جواب از کیست و در این باره اصرار نمود تا او ابراز نمود جواب از کسی است که خارج از مجلس نشسته است. مجلسی نگاه کرد دید ملاّ صالح بیرونِ در نشسته است، به او لباس داد و در مجلس درس حاضر نمود و مقرّری برایش معیّن کرد. او به قدری مورد توجّه علاّمه مجلسی قرار گرفت که او را به خانه برد و دختر خود را به تزویجِ او در آورد و او را در کتابخانه خود منزل داد.(57)
به هر کاری که همّت بسته گردد
اگر خاری بود، گل دسته گردد
اراده و نیّت خود را تقویت کنید
ملاّ صالح مازندرانی با نیّت قوی و تصمیم جدّی، با تمام کمبودهایی که در
او وجود داشت، به مراحل عالی علمی دست یافت. اگر می‌خواهید خداوند به شما نیز عنایت کند و از شما دستگیری نماید، در تصمیم گیری و نیّت خود کوتاهی نورزید. حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام در یکی از نامه‌های خود می‌نویسند:
فَاِنَّ اللَّهَ یُعْطِی الْعَبْدَ بِقَدْرِ نِیَّتَهِ.(58)
بدرستی که خداوند هر بنده‌ای را به قدر نیّتش عطا می‌فرماید.
ارزش نیّت هر انسان هر قدر باشد، مزدی که خدا به او می‌دهد به همان میزان است. نیّت شما هر چه بهتر و خالصتر باشد، از اجر و ثوابی افزونتر برخوردار خواهید شد.
بنابراین باید به بها دادن به نیّت خود بیفزائید، نه به زینت دادن به اعمال خود!
مردان خدا برای رسیدن به اهداف بزرگ و ارزنده خود، نیاز کامل به توفیق و عنایات خداوند متعال دارند، و عنایت و کمک خداوند به میزان نیّت آنان است.
در روایتی که می‌آوریم، امام صادق‌علیه السلام پرده از این راز برمی‌دارند. آن حضرت می‌فرمایند:
اِنَّما قَدَّرَ اللَّهُ عَوْنَ الْعِبادِ عَلی قَدْرِ نِیَّاتِهِمْ، فَمَنْ صَحَّتْ نِیَّتُهُ تَمَّ عَوْنُ اللَّهِ لَهُ وَمَنْ قَصُرَتْ نِیَّتُهُ، قَصُرَ عَنْهُ الْعَوْنُ بِقَدْرِ الَّذی قَصُرَ.(59)
خداوند به قدر نیّت مردم، کمک به آنان را مقدّر می‌فرماید؛ هر کسی که از نیّت صحیح و کامل برخوردار باشد، کمک خداوند به او به صورت کامل انجام می‌گیرد و هر کس در نیّتش قصور داشته باشد، به همان مقدار کمک به او تقلیل می‌یابد.
در این گفتار امام صادق‌علیه السلام یکی از رازهای کامیابی مردان بزرگ و عدم موفقیت دیگران را بیان می‌فرمایند؛ زیرا رمز کمکهای الهی به مردم را، نیّت خود آنان معرفی می‌نمایند.
نیّت و تصمیم، آن قدر کارساز و پرقدرت است که اگر تصمیم خود را تقویت کنید، ضعف جسمی شما برطرف می‌شود و از لحاظ بدنی نیز آمادگی انجام برنامه‌های سنگین را خواهید داشت. زیرا قدرت نیّت و قصد، درهم شکننده ضعف بدنی شما خواهد بود.
حضرت امام صادق‌علیه السلام می‌فرمایند:
ما ضَعُفَ بَدَنٌ عَمَّا قَوِیَتْ عَلَیْهِ النِّیَّةُ.(60)
هیچ بدنی دارای ضعف از چیزی که نیّت نسبت به آن قوی گشته نشده است.
بسیاری از ورزشکاران و آنان که تمرینات رزمی را انجام می‌دهند، از تقویت نیروهای روحی، بیش از تمرین‌های جسمی استفاده می‌کنند؛ زیرا دریافته‌اند که کاربرد تقویت فکر و اراده و قدرت در تصمیم گیری و نیّت، بیشتر در قوی ساختن اندام اثر دارد.
اکنون بسیاری از افراد معتقدند، جوانی و قدرت، یا پیری و ضعف، از یک منشاء غیر جسمی سرچشمه می‌گیرد؛ آنان می‌گویند: هاله اثیری که اطراف بدن همه انسانها را فرا گرفته است، در قوّت و ضعف جسم انسان کاملاً مؤثّر است.
گرچه این موضوع مورد قبول همگان نیست؛ ولی بنابراین فرض، می‌توان گفت: فکر و اندیشه در هاله اثیری، و هاله در صحّت و سقم بدن و یا قدرت و ضعف آن و حتّی در حیات و مرگ بدن، مؤثّر است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

ملاّ صالح مازندرانی با نیّت قوی و تصمیم جدّی

با تمام کمبودهایی که دراو وجود داشت، به مراحل عالی علمی دست یافت. اگر می‌خواهید خداوند به شما نیز عنایت کند و از شما دستگیری نماید، در تصمیم گیری و نیّت خود کوتاهی نورزید. حضرت امیرالمؤمنین‌علیه السلام در یکی از نامه‌های خود می‌نویسند:
فَاِنَّ اللَّهَ یُعْطِی الْعَبْدَ بِقَدْرِ نِیَّتَهِ.(58)
بدرستی که خداوند هر بنده‌ای را به قدر نیّتش عطا می‌فرماید.
ارزش نیّت هر انسان هر قدر باشد، مزدی که خدا به او می‌دهد به همان میزان است. نیّت شما هر چه بهتر و خالصتر باشد، از اجر و ثوابی افزونتر برخوردار خواهید شد.
بنابراین باید به بها دادن به نیّت خود بیفزائید، نه به زینت دادن به اعمال خود!
مردان خدا برای رسیدن به اهداف بزرگ و ارزنده خود، نیاز کامل به توفیق و عنایات خداوند متعال دارند، و عنایت و کمک خداوند به میزان نیّت آنان است.
در روایتی که می‌آوریم، امام صادق‌علیه السلام پرده از این راز برمی‌دارند. آن حضرت می‌فرمایند:
اِنَّما قَدَّرَ اللَّهُ عَوْنَ الْعِبادِ عَلی قَدْرِ نِیَّاتِهِمْ، فَمَنْ صَحَّتْ نِیَّتُهُ تَمَّ عَوْنُ اللَّهِ لَهُ وَمَنْ قَصُرَتْ نِیَّتُهُ، قَصُرَ عَنْهُ الْعَوْنُ بِقَدْرِ الَّذی قَصُرَ.(59)
خداوند به قدر نیّت مردم، کمک به آنان را مقدّر می‌فرماید؛ هر کسی که از نیّت صحیح و کامل برخوردار باشد، کمک خداوند به او به صورت کامل انجام می‌گیرد و هر کس در نیّتش قصور داشته باشد، به همان مقدار کمک به او تقلیل می‌یابد.
در این گفتار امام صادق‌علیه السلام یکی از رازهای کامیابی مردان بزرگ و عدم موفقیت دیگران را بیان می‌فرمایند؛ زیرا رمز کمکهای الهی به مردم را، نیّت خود آنان معرفی می‌نمایند.
نیّت و تصمیم، آن قدر کارساز و پرقدرت است که اگر تصمیم خود را تقویت کنید، ضعف جسمی شما برطرف می‌شود و از لحاظ بدنی نیز آمادگی انجام برنامه‌های سنگین را خواهید داشت. زیرا قدرت نیّت و قصد، درهم شکننده ضعف بدنی شما خواهد بود.
حضرت امام صادق‌علیه السلام می‌فرمایند:
ما ضَعُفَ بَدَنٌ عَمَّا قَوِیَتْ عَلَیْهِ النِّیَّةُ.(60)
هیچ بدنی دارای ضعف از چیزی که نیّت نسبت به آن قوی گشته نشده است.
بسیاری از ورزشکاران و آنان که تمرینات رزمی را انجام می‌دهند، از تقویت نیروهای روحی، بیش از تمرین‌های جسمی استفاده می‌کنند؛ زیرا دریافته‌اند که کاربرد تقویت فکر و اراده و قدرت در تصمیم گیری و نیّت، بیشتر در قوی ساختن اندام اثر دارد.
اکنون بسیاری از افراد معتقدند، جوانی و قدرت، یا پیری و ضعف، از یک منشاء غیر جسمی سرچشمه می‌گیرد؛ آنان می‌گویند: هاله اثیری که اطراف بدن همه انسانها را فرا گرفته است، در قوّت و ضعف جسم انسان کاملاً مؤثّر است.
گرچه این موضوع مورد قبول همگان نیست؛ ولی بنابراین فرض، می‌توان گفت: فکر و اندیشه در هاله اثیری، و هاله در صحّت و سقم بدن و یا قدرت و ضعف آن و حتّی در حیات و مرگ بدن، مؤثّر است.