درس پنجم: حروف مدّی (صدا های کشیده)
سوالات ابتدایی درس:
1.تعریف هر یک از حروف مدّی (الف مدّی، واو مدّی و یاء مدّی) را بیان کنید.
2.صدای هر یک از حروف مدّی را بیان کنید؟
3.شکل نوشتاری هر یک از حروف مدّی به چه شکل می باشد؟
شروع درس
در این درس می خواهیم به بیان تفصیلی صداهای کشیده (حروف مدّی) بپردازیم.
صداهای کشیده عبارتند از: «1. الف مدّی (ـٰ ا) 2. یاء مدّی (ـٖی) 3. واو مدّی (ـُو)»؛
که به ترتیب ویژگی هر یک را بیان می کنیم:
الف مدّی شکلش: «ـٰ ا»؛ یعنی الفی که ماقبل آن فتحه باشد(1) (2).
نکته (1) {وجه تسمیه}: به این الف، الف مدّی گویند چرا که باعث دو برابر مدّ و
کشش(3) صدای فتحه می شود
.
صدایش: صدای الف مدّی همه جا به یک شکل نمی باشد. اگر الف مدّی بعد از
هشت حرف «خ، ص، ض، ط، ظ، غ، ق، ر» بیاید {مثل خَافَ، ضَاقَ، طَابَ} به صورت
درشت و پر حجم (شبیه صدای «آ» در فارسی) تلفّظ می گردد و اگر بعد از بیست
حرف دیگر بیاید، به صورت نازک و کم حجم (همان صدای فتحه منتها به همراه
کشش دو برابر(4)) ادا می گردد (5).
نکته: الف مدّی، گاهی به علّت التقاء ساکنین خوانده نمی شود. إن شاء الله در
درس های آینده این نکته را مفصّلاً توضیح خواهیم داد.
تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی(6) و ترکیبی بیان کنید:
رَانَ – مُقَامَ – غَالِبَ – ظَاهِرُ – اَصَابَ – عَصَاکَ – یُطَافُ – یُضَاعَفُ – ثَمَرَاتِ
دَحَاهَا – خَاتَمَ – حَارَبَ – اَرَادَا – عِظَامَ – صَالِحَاتِ – خِلَافَکَ – اَرَاذِلُنَا – بِضَاعَتُنَا –
مَغَارِبِهَا
یاء مدّی
شکلش: «ـٖی»؛ یعنی یائی که ماقبل آن کسره باشد(7).
نکته (1) {وجه تسمیه}: به این یاء، یاء مدّی گویند چرا که باعث دو برابر مدّ و کشش
صدای کسره می شود.
صدایش: صدای یاء مدّی همه جا به یک شکل می باشد. صدای آن همان صدای
کسره (همانند صدای «ای» در فارسی) می باشد منتها به همراه کشش دو برابر.
نکته: یاء مدّی، گاهی به علّت التقاء ساکنین خوانده نمی شود. إن شاء الله در
درس های آینده این نکته را مفصّلاً توضیح خواهیم داد.
تمرین: لطفاً کلمات زیر را به هر دو صورت تفکیکی (بخش بخش) و ترکیبی بیان کنید:
رُسُلِی – یُرِیدُ – اُنِیبُ – نُسُکِی – قَمِیصِی – سَبِیلِی – غَنَمِی – مَدِینِینَ –
سَیُصِیبُ