تعالی خانواده

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

تعالی خانواده یکی از دغدغه‌هایی است که در عرصه فرهنگی و اجتماعی کشور مد نظر است و تحقق آن بدون توجه به رهنمودهای قرآن کریم میسر نیست.

خداوند متعال در قرآن از خانواده به «بیت» نام برده و تعالی آن را منوط به وجود سکینه و آرامش، ذکر، محبت، امنیت، هدایت، تجلی نور الهی و... دانسته است.

اتکا به معنویت به منزله داربست وجودی، آدمی را در برابر روزمرگی و درون تهی شدن، محافظت نموده و معنای خاصی به زندگی می‌بخشد. هویت نیز در بستر معنویت رشد می‌یابد.

خانواده‌ای که به نیازهای همه جانبه اعضای خود درگستره حیات توجه داشته و سعی می‌کند به انتظارها و نیازهای زوجین، پدر و مادر و فرزندان به شیوه‌های درست پاسخ دهد، خانواده‌ای متعالی است. خانواده متعالی و سالم، خانواده‌ای است که در اندیشه پرورش انسان‌های رشید است و انسان‌های رشید، کسانی هستند که به رشد همه جانبه نایل شده‌اند. بدیهی است نایل شدن به رشد همه جانبه نیازمند آموختن برای زیستن و آموزش همه جانبه است.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

​

خانواده متعالی، نوعی خانواده مطلوب است که بر پایه ارزش‌ها، موازین و هنجارهای انسانی و دینی بنا نهاده شده است. برای برخوردار شدن از خانواده‌ای متعالی، زنان، شوهران، پدران و مادران در گستره حیات و در چرخه رشد، لازم است با نیازها و انتظارهای دیگران و فرزندان آشنا باشند.

تعریف تعالی در فرهنگ واژگان فارسی با مفاهیمی همچون بلند شدن، بر شدن، بلند گردیدن، بلندی و برتری آمده است.

شولتز و شولتز(Schultz) معتقدند که تعالی به نیاز فرارفتن از حالت منفعل حیوانی اشاره دارد، حالتی که به خاطر توانایی عقل، منطق و قدرت تخیل ما نمی‌تواند ارضا کننده باشد. ما نیاز داریم آدم‌های خلاق و ثمر بخش شویم. ما در جریان آفرینش، خواه آفرینش زندگی باشد (مانند بزرگ کردن فرزندان) یا اشیاء مادی، هنر یا عقاید، از حالت حیوانی فراتر رفته و به حالت آزادی هدفمند وارد می‌شویم.

خانواده متعالی، متکامل، بالنده و خود شکوفا همگی دارای یک معنی و مفهوم هستند. این الگو عالی‌ترین الگوی زندگی در میان سایر الگوهاست. از ویژگی‌های این نوع خانواده می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

- در این نوع خانواده، ضمن بررسی مشکلات و تلاش برای حل آن‌ها، ظرفیت‌ها و استعدادهای افراد تا مرز خودشکوفایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

- درخانواده متعالی، توجه افراد غالبا معطوف به آینده است و در آینده زندگی می‌کنند و به هدفی نیاز دارند که توجه آنان را به آینده معطوف سازد.

- در این نوع خانواده افراد از هویتی پر معنا، روشن و منسجم برخوردارند.

- افراد در خانواده متعالی نه تنها به رشد و پیشرفت خویش، بلکه به اعتلای جمعی اعضای خانواده می‌اندیشند و برای تحقق آن طرح و اندیشه‌ای جدی ارائه می‌دهند.

- در این خانواده کار و مسئولیت به زندگی معنی و دوام می‌بخشد.

- تعقیب هیچگاه پایان نمی‌یابد. اگر هدفی را باید کنار گذاشت، باید بی‌درنگ انگیزه نوینی آفرید.

- تلاش افراد در خانواده متعالی برای کسب و دستیابی به تجرد بالایی است. همکاری و اشتراک مساعی دیگران، تحقق این هدف را تسهیل می‌نماید.

- در این خانواده، تفسیر رویدادهای زندگی خوش‌بینانه است. هر شکست، یک تجربه و فرصتی برای ارزیابی موقعیت در نیل به پیروزی تلقی می‌شود.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

رشد و تعالی خانواده

زندگانی بدون رشد ملال آور و یک‌نواختی حاکم بر آن دردسر آفرین است. بندورا(Bandura) معتقد است که رفتار و شخصیت آدمی اکتسابی است یعنی بر اثر یادگیری شکل می‌گیرد. وی بر الگوی یادگیری مشاهده‌ای تأکید داشت و عنوان می‌کند که یادگیری‌های پیچیده انسان غالبا از طریق مشاهده مستقیم رفتار دیگران مانند والدین، همسالان، معلمان و صحنه‌های فیلم و کارتون شکل می‌گیرد. از نظر وی انسان موجودی اجتماعی است که اجتماعی شدن فرد از آنجا شروع می‌شود.

از جمله عواملی که موجب رشد و تعالی خانواده است، افزایش سطوح تحصیلی اعضای خانواده است، تحصیلات زوجین از اهمیت زیادی برخوردار است، لذا زن و شوهری که بعد از ازدواج به رشد علمی بیشتری دست یافته باشند، بر میزان رضایت آن‌ها از یکدیگر افزوده می‌شود. مطالعه کردن نیز بر میزان آگاهی‌های زوجین می‌افزاید و آن‌‌ها همواره با نوآوری و تحولات علمی و فناوری آشنا شده، پیوسته حیات نوینی را تجربه می‌کنند.

نتیجه اینکه خانواه به عنوان اولین کانون در تعامل با سایر عوامل چون محیط و خصوصیات فردی در شکل‌گیری شخصیت فرد نقش بسزایی دارد. خانواده سالم و رشد یافته با تربیت فرزندانی صالح ضامن سلامت و سعادت جامعه است. بنابراین برای رشد و تعالی جامعه باید به رشد و اعتلای خانواده اندیشید و برای آن برنامه داشت.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

از دیگر عواملی که موجب تحول در محیط خانواده می‌شود رفتن به خانه اقوام و بستگان است که از آن می‌توان به عنوان وسیله‌ای برای ایجاد تنوع در محیط خانه بهره جست. حسن دیگر صله رحم آن است که سلامت جسمانی و روانی را تأمین می‌کند.

اقوام و بستگان هنگامی که با هم می‌نشینند، شور و نشاط پیدا می‌کنند، چون غم دل را با یکدیگر باز می‌گویند، به پالایش روانی دست می‌یابند و به آرامش نایل می‌گردند، آن‌گاه که به یکدیگر امید می‌دهند، خوشبختی و سلامت روانی برای یکدیگر به ارمغان می‌آورند و چون سلامت روانی آنان تأمین می‌گردد، سلامت جسمی آن‌ها نیز تضمین می‌شود و احتمال بروز بیماری در آنان کاهش می‌یابد. همچنین وقتی به اختلاط می‌پردازند و تجربه‌های یکدیگر را بازگو می‌کنند، می‌توانند بر پیشرفت یکدیگر شریک باشند که خود بخشی از سلامت روانشان را تأمین خواهد کرد.

ستیر(Satir) یکی از عواملی را که خانواده آشفته را به خانواده بالنده تبدیل می‌کند، «پیوند با اجتماع» می‌نامد و معتقد است که خانواده‌های آشفته فاقد چنین ارتباط و پیوندی‌اند، اما خانواده بالنده دارای چنین پیوندهایی است. لذا درمانگران خانواده برای تبدیل خانواده آشفته به خانواده بالنده باید زمینه برقراری ارتباط خانواده را با اقوام و فامیل پدید آورند.

منبع: دکتر اکبری، ابوالقاسم (1393). دانش خانواده و جمعیت. انتشارات رشد و توسعه. ص 97-100.