تاریخچه کودتاهای نظامی در ترکیه

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

تاریخچه کودتاهای نظامی در ترکیه



1- کودتای ۲۷ می‌

در ۲۷ ماه می سال ۱۹۶۰ نیروهای مسلح ترکیه، دولت منتخب این کشور را برکنار کرده و کودتا کردند.


کودتا به وسیله افسران عمدتاً میان رتبه انجام شد. آن هم پس از آن که تنش بین حزب حاکم دموکرات و حزب جمهوری خلق که در جبهه مخالف قرار داشت، بالا گرفت.

رهبر کودتا، ژنرال جمال گورسل بود. به دنبال این کودتای نظامی در کشور، بیش از ۶۰۰ نفر از وزیران و مقامات دولتی محاکمه شدند.



در پایان محاکمه‌ها، ۱۵ نفر از متهمان به جرم جنایت علیه قانون اساسی با مجازات مرگ روبرو شدند.




عدنان مندرس، نخست وزیر ترکیه نیز که برنده سه انتخابات شده بود و به مدت ۱۰ سال رهبری دولت را به عهده داشت، با قرص خواب اقدام به یک خودکشی ناموفق کرد و دو روز بعد همراه با وزیر خارجه و وزیر دارایی ترکیه به دار آویخته شد.




محمود جلال بایار، رئیس جمهور ترکیه نیز به دلیل سالخوردگی از اعدام جان به در برد. او در آن هنگام ۷۸ سال داشت.




از نظر بسیاری از ترک‌ها، این کودتا مفید بود. بعد از ۱۸ ماه انتخابات دیگری برگزارشد و قانون اساسی جدیدی به تصویب رسید، قانونی که به گفته بسیاری از ترک‌های لیبرال، بهترین قانون اساسی بود که این کشور تا آن زمان داشت.



پس از ۵ سال حکومت به غیرنظامیان بازگشت.

https://www.uplooder.net/img/image/62/a0237fd02381b276c4631f289bbba78f/sayad_ahrazi.....hasanali_ebrahimi_said930120__10_ .jpg

حسنعلی ابراهیمی سعید

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

2- کودتای 12 مارچ 1971

12 مارچ 1971 و در زمان اوج تنش سیاسی بین ترکیه و یونان بر سر جزیره قبرس بار دیگر ارتش ترکیه، این بار علیه دولت راستگرای سلیمان دمیرل، دست به کودتا زد. بهانه این اقدام ارتش ترکیه بی‌توجهی دولت ترکیه به هشدارها و دستورات ارتش ترکیه به دولت درباره نقض اصول کمالیستی، تضعیف نهاد دولت، افزایش اعتراضات دانشجویی و مدنی، ضعف بوروکراسی دولتی و نیز واردات مواد غذایی مورد نیاز مردم ازجمله شکر و گندم بود.


این کودتا برخلاف کودتای اول هیچ تلفاتی نداشت، فقط چند تن از رهبران جنبش دانشجویی به اتهام نقض اصول قانون اساسی دستگیر شدند.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

3- کودتای 12 سپتامبر 1980

کودتای 1980 مداخله ای نظامی بود که در 12 سپتامبر آن سال به دستور فرمانده ارتش ترکیه به وقوع پیوست که بعد از کودتای 27 مه 1960 و کودتای سفید 12 مارس 1971 سومین مداخله آشکاری بود که باعث شد نظامیان مسلح در جمهوری ترکیه قدرت را در دست گیرند.




بی‌گمان تلخ‌ترین و خشن‌ترین کودتای تاریخ ترکیه، کودتای 12 سپتامبر 1980 بوده که از آن به‌عنوان آخرین کودتای کلاسیک در ترکیه نام می‌برند. این کودتا نیز به دلیل بهانه‌هایی چون ضعف‌های «سیاسی و اقتصادی» دولت ترکیه و نیز نقض اصول سکولار قانون اساسی انجام شد اما این کودتا در شرایطی صورت گرفت که اوضاع منطقه‌ای و بین‌المللی نیز دگرگون شده بود.



با انجام این کودتا حکومتی که سلیمان دمیرل نخست وزیرش بود از قدرت برکنار، مجلس کبیر ملی ترکیه منحل و قانون اساسی 1961 که پس از وقایع 1970 تغییر یافته بود به تمامت کنار گذاشته شده و یک دوره نظامی دیگر آغاز شد. این دوران نزدیک به 9 سال به طول انجامید.




پس از 12 سپتامبر 1980 احزاب منحل و رهبران آن بازداشت و محاکمه شدند. در این اوضاع ادامه فعالیت احزاب با مشکلی تاریخی مواجه شد و موانع عمده جدیدی در برابر دموکراتیزه شدن سیاست پدیدار گشته و نیز سنت های سیاسی- هر چند کوتاه مدت- زیر و رو گردید. این کودتا به اعدام 50 تن ،‌بازداشت 600 هزار تن و مرگ دهها تن دیگر زیر شکنجه منجر شده بود.





دلایل کودتا

ضعف سیاسی



از میان دلایل متعدد می توان به موارد زیر اشاره کرد:



- به توافق نرسیدن نمایندگان مجلس ملی ترکیه برای انتخاب نخست وزیر.



- تظاهرات قدس که در 6 سپتامبر به رهبری نجم الدین اربکان در قونیه برگزار شد و رهبران کودتا آن را به قیام مذهبی تعبیر کردند.




ضعف اقتصادی

با این جمله آخرین نخست وزیر آن زمان که گفته بود "به 70 سنت نیازمندیم" می توان تصویر روشنی از وضعیت نابسامان آن دوره به دست داد. علاوه بر این شکاف عمیقی که در تراز تجارت خارجی ایجاده شده بود. محدودیت ارزی، بیکاری، قحطی و درگیری روزانه کارگران و کارفرمایان از عوامل تشدید کننده کودتا بودند.




وقایع خشونت بار سیاسی و اجتماعی



اختلافات شخصی و گروهی، چپ و راست باعث به وقوع پیوستن قتل های سیاسی گردیده بود و حتی نهادهایی چون نیروی انتظامی به شاخه های مختلفی شقاق یافته بود.




نمایندگان اسم و رسم دار و بسیاری از اشخاص سرشناس در حرکت های سیاسی چپ و راست به توسط گروه های میلیشیایی گروه های چپ و راست به قتل رسیدند. روی هم رفته تعداد قتل های سیاسی قبل از کودتا روزانه به 30 نفر می رسید.





علل تاثیرگذار در سیاست خارجی



ضعف های سیاسی و اقتصادی ترکیه که مهم ترین عضو شاخه جنوبی ناتو بود به وسیله آمریکا رصد می شد. انقلاب اسلامی ایران که در سال 1979 به وقوع و نیز اشغال نظامی افغانستان به توسط ارتش سرخ شوروی در همان سال، باعث شد که رهبران نظامی ترک برای همسویی با سیاست های آمریکا تلاش جدی تری به خرج دهند.




نتایج کودتا



- در 210 هزار دادگاهی که برگزار شد 230 هزار نفر محاکمه شدند.




- برای هفت هزار نفر از متهمان درخواست اعدام شد.



- حکم اعدام 517 نفر تصویب و 50 نفر از آنها اعدام شدند.






- 16 هزار نفر از حقوق شهروندی محروم شدند.



- 171 نفر زیر شکنجه کشته شدند.



- 937 فیلم به بهانه مورد دار بودن توقیف شدند.




- برای 400 روزنامه نگار در مجموع چهار هزار سال زندان درخواست شد.




- 31 روزنامه نگار زندانی و 3 روزنامه نگار کشته شدند.



- روزنامه ها 300 روز به چاپ نرسیدند.



- 16 نفر به علت اعتصاب غذا، 16 نفر موقع فرار از زندان و 166 نفر نیز به طور مشکوک جان سپردند ضمن اینکه 63 نفر هم در زندان دست به خودکشی زدند.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

4- کودتای پست‌مدرن ترکیه، در سال 1997

28 فبروی 1997 کودتایی دیگر در ترکیه به وقوع پیوست که متفاوت از کودتاهای پیشین بود.


در اثر فشاری که گفته می‌شود از جانب ارتش ترکیه به دولت اسلامگرای نجم‌الدین اربکان نخست‌وزیر وقت ترکیه وارد آمد، وی مجبور به استعفا شد و انتخاباتی زودرس برگزار شد و حزب اسلامگرای رفاه از سوی دادگاه قانون اساسی ترکیه منحل شد.


از این کودتا در ترکیه به‌عنوان نخستین کودتای پست‌مدرن نام برده می‌شود و در سال‌های گذشته دولت اردوغان پرونده‌ای تحت عنوان پیگیری و محاکمه کودتاکنندگان 28 فبروری در دست بررسی دارد.

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

5- تلاش برای کودتای ترکیه (2016)



تلاش برای کودتای ترکیه اتفاقی در حال وقوع در ترکیه است که در آن بنابرگفته نخست‌وزیر ترکیه بن‌علی ییلدریم بخشی از ارتش در تلاش بودند تا کنترل حکومت را در دست بگیرند.


تمام شب شنبه 16 جولای جت‌های جنگی در حال پرواز بر فراز آنکارا بودند و ارتش پل‌های بسفر و سلطان محمد فاتح در استانبول را در آغازین دقایق کودتا بست.


حکومت ترکیه از پلیس و نیروهای گارد ملی درخواست کمک کرد تا کودتاچیان را سرکوب و بازداشت نمایند.

نیمه شب بیانیه‌ای با عنوان نیروهای مسلح ترکیه از تلویزیون دولتی ترکیه پخش شد که می گفت، ارتش برای حفظ دموکراسی و حقوق بشر، اداره امور را در دست گرفته است.


در این اطلاعیه ارتش تاکید کرد که روابط خارجی آنکارا با کشورهای دیگر به قوت خود باقی خواهد ماند و حاکمیت قانون در کشور در اولویت قرار دارد. برخی منابع داخلی ادعا دارند این کودتا توسط نیروهای وابسته به فتح‌الله گولن انجام گرفته، در حالی که وی در پیامی کودتا را محکوم کرده است.


ساعتی پس از آغاز کودتا ژنرال خلوسی آکار رئیس ستاد کل ارتش ترکیه نیز توسط کودتاچیان دستگیر شد.



رسانه های ترکیه می گویند آقای اردوغان در مکانی امن تحت محافظت است و با پایان کودتای ناموفق یک نطق تلویزیونی ایراد داشت. با آغاز کودتا خطوط تلفن در سه کلانشهر استانبول، آنکارا و ازمیر متقف شد و هلیکوپترهای کبری بر فراز ستاد فرماندهی ارتش در آنکارا درحال پرواز درآمدند.




نخست وزیر ییلدیریم گفته است به هیچ کس اجازه نمی‌دهد دموکراسی را زیر سئوال ببرد، و افرادی که دست به این اقدام غیرقانونی زده‌اند، هزینه سنگینی خواهند پرداخت. حزب عدالت و توسعه از هواداران خود خواست برای حمایت از دولت رجب طیب اردوغان به خیابان ها بریزند.

صبحدم 16 جولای، سرویس اطلاعاتی دولت ترکیه، در بیانیه‌ای مدعی‌شده که کودتای ارتش شکست خورده‌ است و ژنرال "هلوسی آکار" رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه در عملیات نظامی از یک پایگاه هوایی از اسارت کودتاچیان آزاد شد.


وزارت داخله ترکیه اعلام کرد، 34 افسر از جمله 5 ژنرال به اتهام دخالت در کودتا از کار برکنار و بازداشت شده اند. جنگنده های اف 16 به تانک‌هایی که توسط طراحان کودتا در برابر کاخ ریاست‌جمهوری در آنکارا مستقر شده بودند حمله کرد و آنها را از جلو کاخ ریاست جمهوری دور راند.



گلنور آیبت رئیس دپارتمان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه باغچه‌شهیر استانبول در مورد شکست کودتا این دلایل را در مصاحبه با بی‌بی‌سی مطرح کرده است:



- تعداد کمی از سربازان در این عملیات شرکت داشتند.


- فرماندهان ارتش به صراحت از آن انتقاد کردند.


- مردم برای مخالفت با آن به خیابان‌ها ریختند.





منبع::::http://blog.daneshnamah.net/539-turk...ary-coups.html