تجربه شیرین ندامت

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

استغفار ، بهترین دعا

آنچه بر اهمیّت این بحث می افزاید این است که پیامبر گرامی و دلسوز (صلی الله علیه وآله وسلم) ، استغفار را بهترین دعا شمرده و می فرمایند :
خَیْرُ الدُّعاءِ الإِسْتِغْفارُ . (1)
بهترین دعا استغفار است .
چرا که گناهان انسان یکی از موانع بزرگ استجابت تمام دعاها است و اجابت خواسته او رابه تأخیر می اندازد ; و حتّی از برخی روایات استفاده می شود : گاهی دعای انسان مستجاب می شود و مقدّر می گردد که خواسته او اجابت شود ، ولی قبل از آن که حاجتش روا گردد گناهی انجام می دهد که باعث محرومیّت او از عطای خداوند می شود .
امام باقر (علیه السلام) ، در این زمینه می فرمایند :
اِنَّ الْعَبْدَ لَیَسْئَلُ الحاجَهَ مِنْ حَوائِجِ الدُّنْیا فَیَکُونُ مِنْ شَأْنِ
اللهِ قَضائُها
اِلی اَجَل قَریب اَوْ وَقْت بَطِئ فَیُذْنِبُ الْعَبْدُ عِنْدَ ذلِکَ ذَنْباً فیقولُ اللهُ لِلْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِحاجَتِه : لاتُنْجِزُ لَهُ حاجَتَه وَاحْرِمْهُ ایّاها فَاِنَّهُ تَعَرَّضَ لِسَخَطی وَاسْتَوجَبَ الحِرمانَ مِنّی . (2)
بنده ای حاجتی از حاجت های دنیایی را از خداوند درخواست می کند ، خدا هم چنین مقدر می کند که در آینده نزدیک ( یا با تأخیر اندکی ) حاجتش روا گردد ، ولی این بنده در همان زمان ، گناهی مرتکب می گردد . خداوند به فرشته ای که مأموریت داده حاجتش را برآورَد می فرماید : حاجت او را روا مکن و از آن محرومش ساز ، چرا که او کاری کرد که در معرض غضب من قرار گرفت و مستحقّ محرومیّت از من شد .
پس اوّلین اثر گناه ، محرومیّت از استجابت دعا است ، در حالی که برای پیدایش کمالات مادی و معنوی در بنده مؤثرترین عامل ، دعا می باشد . به همین خاطر است که از استغفار به عنوان بهترین دعا یاد شده است . زیرا کمترین اثر استغفار و طلب آمرزش از خدا این است که موانع استجابت دعا را از پیش پای انسان برداشته و آثار مخرّب و نابود کننده گناه را از بین می برد . علاوه بر این ، قلب شخص گناهکار را نورانی کرده ، فکر و نیّت او را برای اقبال به دعا و پیدایش حال مناجات با خدا آماده و مهیا ساخته و راه ارتباط با مولایش امام زمان (علیه السلام) را برای او هموار می گرداند و او را با معدن خیرات مرتبط می سازد .
1 بحارالأنوار ،
ج 90 ، ص 190 ; کافی ، ج 2 ، ص 504 ; وسائل الشّیعه ، ج 7 ، ص 176 .
2 سفینه البحار ، ج 1 ، ص 489 .

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

انگیزه تألیف کتاب حاضر

ما در این مجموعه بر آن شدیم تا یکی از مهمترین عوامل غفران و آمرزش ، یعنی « استغفار » ، را در آیات و روایات بررسی و تحقیق کرده و آثار و برکات آن را جستجو کنیم ; تا آن دسته از جوانانی که طالب زندگی پربار و سعادتمندانه اند و عزّت دنیا و آخرت خویش را دنبال می کنند و در پی روزی هستند که مولایشان آغوش گرم و پر مهرش را به رویشان بگشاید و از خداوند روزی بیشتری را برایشان درخواست نماید و آنان را از شربت گوارای علم و معنویتش سیراب گرداند ; با آشنایی با این عامل بزرگ آمرزش ، به بزرگترین رمز موفقیت دست یابند ، و سرآمد امثال و اقران خویش در هر عصر و زمانی گشته ، باب وصال مولای مهربانشان به رویشان گشوده گشته و زندگی آسوده و پر سودی داشته باشند .
و بیشترین سعی ما در این کتاب بر این است که گوهرهای تابناکی که در لابلای سخنان پر بار و نورانی پیامبر و اهل بیت پاکش (علیهم السلام) ، درباره فضیلت استغفار ، معنا ، شرایط ، موانع ، رموز ، اسرار و برکات آن نهفته است استخراج نموده و در گنجینه دل های دوستان و شیعیانشان ذخیره کنیم ، تا بیش از پیش قدر امامان خویش را دانسته و با دستورات حیات بخش آنان آشنا شوند
. و به جای روی آوردن به شغل های کاذب ، تجارت های نامشروع و توسّل به دعاهای بی سَنَد و اذکار اختراعی و تعلیم و تعلّم علوم باطل و دانش های بیهوده برای دست یافتن به ثروت بیشتر و حل مشکلات مادّی و معنوی خویش ; به دعا ، استغفار و توجّه به خدا و امام زمان (علیه السلام) ، اهمیّت بیشتری دهند .
همچنین در بخشهای آخر کتاب ، به برترین اوقات استغفار و آمرزش خواهی ، اشاه ای کرده ; و چگونگی عذرخواهی از خدا و امام زمان (علیه السلام) را یادآور می شویم ، تا جوانان شیعه بدانند که خیر دنیا و آخرت و رمز موفقیّت و سعادت ، در لابلای فرمایشات حکمت بار اهل بیت پاک پیامبر (علیهم السلام) نهفته است . بلکه اگر کسی در این میدان استقامت ورزد و ارشادات آنان را در زندگی به کار گیرد ، تا آن جا به پیش خواهد رفت که از روزی بی شمار خداوند سیر گشته و از شربت گوارای علم اهل بیت (علیهم السلام)سیراب گردد . خدای مهربان در این باره می فرماید :
( وَ اَنْ لَوِاسْتَقامُوا عَلَی الطَّریقَهِ لاََسْقَیْناهُمْ مآءً غَدَقاً ) . (1)
اگر ( دوستان امیرالمؤمنین (علیه السلام) ) بر راه و روش ( توحید و ولایت ) استقامت ورزند ما آن ها را از آب غدق ( علمی که ائمه اطهار (علیهم السلام)به آنان بیاموزند ) سیراب می سازیم .
آری برکات زمین و آسمان ، در سایه ایمان به صاحبان ولایت و پذیرش فرمایشات آنان و به کار گرفتن سخنان دُرربارشان ; به انسان رو می
آورد . و از دیگر سو تکذیب آن انوار مقدّسه در بُعد اعتقادی یا عملی ، که معنایش خروج از دایره خورشید ایمان و دژ محکم تقوا است ; بزرگترین عامل گرفتاری بشر به انواع بلاها و ناروایی ها است .
بی خود نیست که خدای مهربان در قرآن کریم با کمال دلسوزی و خیرخواهی می فرماید :
( وَ لَوْ اَنَّ اَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَاتَّقَوا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکات مِنَ السَّمآءِ وَالاَْرْضِ وَلکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ ) . (2)
اگر اهل دیار و آبادی ها ، ایمان آورده و تقوای الهی را رعایت کنند ما برکات آسمان و زمین را به روی آنان می گشاییم ; ولی اینان ( آیات و پیامبران ما را ) تکذیب کردند ، ما هم آنان را به کیفر کردار زشتشان گرفتار ساختیم .
به امید آن که خداوند توفیق جبران گناهان گذشته ، و کمبودهای اعمال انجام شده را با استغفار و عذرخواهی از خداوند ، به ما عطا فرماید . تا به همه برکات ایمان و تقوا دست یابیم ، تمام باورهای دینی برایمان عینیّت پیدا کند ، ایمانمان به سخنان نورانی حق و کلمات پرنور پیامبر و اهل بیت پاکش (علیهم السلام) ، بیش از پیش گردد و نسبت به آینده خویش قدرت کنترل نفس و خواهش های نفسانی را پیدا کرده و نقایص اعمال نیکمان را برطرف سازیم .
مخصوصاً با توجّه به این که ، استغفار صبح و شام شیعیان ، مرهمی بر زخم دل امام زمان (علیه السلام) است ، و شادی دل غمگین آن مولای عزیز را فراهم می سازد ; بدین خاطر
صبح خویش را با استغفار شروع کرده و شام خویش را با عذرخواهی از خدا و ولیّش به پایان می بریم ، بلکه از این طریق ، ارتباطی با مولای مهربان خویش برقرار کرده و از دعای سحرگاه حضرتش بهره مند گردیم .
1 سوره جن ، آیه 16 .
2 سوره اعراف ، آیه 96 .

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

گفتار نخست

پی آمدهای گناه

قبل از از ورود به اصل بحث ، لازم است که اشاره اجمالی به آثار ویرانگر گناه ، و پی آمدهای انحرافات عقیدتی و عملی داشته باشیم ; تا ارزش والای استغفار و توبه ، و ضرورت بازگشت به سوی خدا و احکام نورانی اسلام و مکتب پربار اهل بیت (علیهم السلام) را بیشتر دریابیم . چرا که توبه و استغفار باعث ریزش گناه و در نتیجه دور ساختن تمام عقوبت ها با همه عظمتشان می گردد .
گفتنی است : این نوع عقوبت ها بیشتر در مورد گناهانی است که بی پروا و آشکارا در بلاد مسلمین ، مخصوصاً شیعیان امیرالمؤمنین (علیه السلام) ، انجام می شود . و امّا کفّار و مشرکین عقوبت کردار زشت خود را بیشتر در عالم آخرت و عوالم بعد از مرگ می بینند . چرا که خداوند ، دنیا را بهشت کافران و زندان مؤمنان قرار داده ; تا آنها بخاطر کفرشان به دنیا دل بسته ، به شهوات رو آورده و بر عقوبتشان افزوده گردد . و اینان به برکت ایمانشان با گرفتاریهایی که پیدا می کنند ، از دنیا و شهواتش دل برگرفته ، به خدا و احکام او رو آورده ، با خدا و امام
خویش آشتی نموده و به آمرزش خداوند دست یابند و بر درجه و مقامشان در بهشت افزوده گردد .
ابتلا به مصیبت ها و امراض و سختی ها
همان طور که در صفحات پیش اشاره گردید یکی از آثار شوم گناه برای دوستان و شیعیان امیرالمؤمنین (علیه السلام) در دنیا ، نزول انواع بلاها ، مبتلا گشتن به اقسام گرفتاری ها و دیدن اشکال مختلف امراض و ناروایی ها است .
امیرالمؤمنین (علیه السلام) در این زمینه می فرمایند :
تَوَقُّوا الذُّنُوبَ ، فَما مِنْ بَلِیَه وَلانَقْصِ رِزْق اِلاّ بِذَنْب حَتّی الخَدْشَ والکَبْوَهَ والمُصیبَه ، قالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ :
( وَ ما اَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَه فَبِما کَسَبْ اَیْدیکُمْ وَ یَعْفُو عَنْ کَثیر ) (1) . (2)
از گناهان بپرهیزید که هیچ بلاء و کمبود روزی ای نیست مگر به خاطر گناهی ( که انجام می دهید ) ، حتی خراشی که بر بدن وارد می شود ، لغزیدن و به زمین خوردن ( شما ) و مصیبتی که بر روح و پیکرتان وارد می گردد ( آثار گناهان شما است ) ! خداوند می فرماید :
« هر مصیبت و ناراحتی که به شما سرایت می کند به خاطر کردار زشتی است که به دست خود کسب کرده اید و خدا بسیاری از گناهان را می بخشد ! » .
گویا مقصود امیرالمؤمنین (علیه السلام) از استدلال به این آیه کریمه این است : بلاها و سختی هایی که مؤمن در این دنیا می بیند نتیجه غضب خدا بر بنده اش به خاطر اندکی از گناهان اوست . با این که خدا بسیاری از گناهان او را می بخشد ، باز این همه مصیبت و ناراحتی متوجّه
او می گردد ، وای از آن روزی که خدا بخواهد بندگانش را به تمام کردار ناشایستشان مؤاخذه کند .
امیرالمؤمنین (علیه السلام) در بیان نورانی دیگری عقوبت گناه شیعیانشان را چنین بیان می فرمایند :
ما مِنَ الشّیعَهِ عَبْدٌ یُقارِفُ اَمْراً نَهَیْناهُ عَنْه فَیَمُوتُ حَتّی یُبْتَلی بِبَلِیَّه تُمَحِّصُ بِها ذُنُوبَه ، اِمّا فی مال وَ اِمّا فی وَلَد وَ اِمّا فی نَفْسِهِ حَتّی یَلْقی اللهَ عَزَّوَجَلَّ وَ مالَهُ ذَنْبٌ ، وَ اِنَّهُ لَیَبْقی عَلَیْهِ الشَّیْءُ مِنْ ذُنُوبِه ، فَیُشَدَّدُ بِهِ عَلَیْهِ عِنْدَ مَوْتِه . (3)
هر بنده ای که شیعه ما باشد و مرتکب کاری گردد که ما او را از آن نهی کرده ایم و با آن حال بمیرد ، گرفتار بلایی می شود تا گناهان او را پاکیزه سازد و این گرفتاری یا در مال اوست یا در فرزند او ، یا در خود او ، تا آن که خدا را در حالی ملاقات کند که هیچ گناهی بر او نمانده باشد .
در مورد شخصی که مقداری از گناهانش باقی مانده باشد ( و با دیدن این گرفتاری ها پاک نشود ) هنگام مرگ ، کار بر او سخت می شود ( و با سکرات مرگ و سختی های جان کندن گناهش می ریزد ) .
از این کلام نورانیِ امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز استفاده می شود که خدا شیعیان آن حضرت را به همه گناهانشان مؤاخذه و عقاب نمی کند بلکه گرفتاری هایی که در این دنیا می بینند نتیجه بعضی از کردارهای زشت آنان است ، و بعضی از آنان ، آثار شوم گناهانشان را هنگام مرگ و در عوالم پس از
مرگ خواهند دید ; تا لحظه ای که در قیامت به شفاعت مولایشان می رسند ، پاک و پاکیزه شده باشند .
امام باقر (علیه السلام) در سخنی حکیمانه و تکان دهنده ، آثار بعضی از گناهان را چنین بیان می فرمایند :
وَجَدْنا فی کِتاب عَلِیّ (علیه السلام) قالَ : قالَ رَسُولُ الله (صلی الله علیه وآله وسلم) إِذا ظَهَر الزِّنا کَثُر مَوْتُ الْفُجْأَهُ ، وَ إِذا طُفِّفَ المِکْیالُ أَخَذَهُم اللهُ بِالسِّنینَ وَالنَّقْصِ ، وَ إِذا مَنَعُوا الزَّکاهَ مَنَعتِ الاَْرْضُ بَرَکَتَها مِنَ الزَّرْعِ والثِّمارِ وَ المَعادِنَ کُلِّها ، وَ إِذا جارُوا فی الأَحْکامِ تَعاوَنُوا عَلَی الظُّلْمِ وَالْعُدْوانِ ، وَ إِذانَقَضُوا الْعَهْدَ سَلَّطَ اللهُ عَلَیْهِمْ عَدُوَّهُمْ ، وَ إِذا قَطَعُوا الأَرْحامَ جُعِلَتِ الأَمْوالُ فی أَیْدِی الأَشْرارِ ، وَ إِذا لَمْ یأْمُرُوا بِمَعْرُوف وَ لَمْ یَنْهَوا عَنْ مُنْکَر وَ لَمْ یَتَبَّعُوا الأَخْیارَ مِنْ أَهْلِ بَیْتی سَلَّطَ اللهُ عَلَیْهِمْ شِرارَهُمْ فَیَدْعُوا عِنْد ذلِکَ خِیارُهُمْ فَلا یُسْتَجابُ لَهُمْ . (4)
در کتاب امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) چنین یافتیم که فرمودند : رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)فرموده اند :
زمانی که زِنا در میان مردم آشکار گردد ، مرگ ناگهانی زیاد می شود ; و هر زمان کم فروشی کنند ، خدا آنان را به خشک سالی و کمبود روزی مؤاخذه و عقاب می کند ; و هرگاه از دادن زکات و حقوق واجب مالی خویش خودداری کنند ، زمین برکات خود را از آن ها می گیرد ( و برکات زمین عبارت از : زراعت خوب ، میوه های شاداب و معدن های پربار ) ; و هر وقت ( فرمانروایان آنان ) در حکم کردن به ستم حکم
کنند ، یکدیگر را بر ظلم و تجاوز یاری می کنند ; و هر زمان عهد و پیمانشان را بشکنند ، خدا دشمنشان را بر آن ها مسلط می گرداند ; و هر گاه ارتباط خویشاوندی را قطع نمایند ، اموال در اختیار انسان های شرور جامعه قرار می گیرد ; و زمانی که امر به معروف و نهی از منکر نکرده و از خوبان اهل بیت من پیروی نکنند ، خدا بدترین آنان را بر آن ها مسلط می کند ; آن گاه خوبان ایشان ( برای رفع این بلاها و سختی ها ) دعا می کنند و اجابتی نمی یابند .
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نیز ، در سخن پر باری آثار غضب خدا را به خاطر کردار ناشایست جمعی که گناه کرده اند این گونه بیان می فرمایند :
إِذا غَضَبَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ عَلی اُمَّه وَ لَمْ یَنْزِلْ بِها الْعَذابَ غَلَتْ اَسْعارُها ، وَ قَصُرَتْ اَعْمارُها ، وَ لَمْ تَرْبَحْ تُجّارُها ، وَ لَمْ تُزَکَّ ثِمارُها ، وَ لَمْ تَعْزُزْ اَنْهارُها ، وَ حُبِسَ عَنها اَمْطارُها وَ سُلِّطَ عَلَیْها شِرارُها . (5)
هر گاه خداوند بر امّتی غضب کند و عذابش را بر آن ها نازل نکند ، قیمت اجناس آن ها بالا خواهد رفت ، عمرشان کوتاه می شود ، تجّارشان سودی نمی برند ، میوه های آنان پاکیزه و خوشگوار نمی شود ، نهرهای آنان نجوشیده و روان نمی گردد ، باران از آن ها قطع شده و بدترین ایشان بر آنان مسلّط می شود .
امام صادق (علیه السلام) نیز پی آمد گناهان را چنین بیان می فرمایند
:
اَما اِنَّهُ لَیْسَ مِنْ عِرْق یَضْرِبُ ، وَلانِکْبَه ، وَلاصُداع ، وَلامَرَض اِلاّ بِذَنْب وَ ذلِکَ قَوْلُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ فی کِتابِهِ : ( وَ ما اَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَه فَبِما کَسَبْ اَیْدیکُمْ وَ یَعْفُو عَنْ کَثیر ) . (6)
آگاه باشید اگر رگی از رگ های انسان به ضربان افتد ، یا پایش به سنگ خورد ، یا سرش درد بگیرد ، یا مریض شود ; به خاطر گناهی است که مرتکب شده است . و این است معنای گفتار خداوند در قرآنش که می فرماید : « هر مصیبتی که شما را می رسد به خاطر گناهانی است که به دست خود انجام داده اید و او از بسیاری از گناهان می گذرد » .
در ادامه امام صادق (علیه السلام) می افزایند :
آنچه خدا می بخشد به مراتب بیشتر از آنی است که بندگانش را بدان مؤاخذه می کند . (7)
ناگفته نماند : این حدیث و امثال آن در مورد کسانی است که اوّلاً : دارای عقل و شعور باشند و به سر حدّ بلوغ و تکلیف رسیده باشند . ثانیاً : همچون انبیاء و اوصیاء (علیهم السلام) دارای مقام عصمت نباشند .
بنابر این ، مصائب و سختی هایی که به افراد غیر بالغ و غیر عاقل ، همچون دیوانگان و کودکان می رسد ; از این قانون مستثنی است و حکم دیگری بر آن مرتّب می گردد :
اولاً : باعث ریزش گناهان پدران و مادران آن ها ، و یا کسانی که مسؤولیّت تربیت و پرورش آن ها را به عهده دارند می شود .
ثانیاً : باعث ترفیع مقام و
درجه خود آنان در عوالم پس از مرگ می گردد .
همچنین مصائبی که به انبیا و اوصیای آنان می رسد باعث ترفیع مقام و بالا رفتن درجات آنان در بهشت و زیاد شدن قُرب آنها به پروردگار می گردد . چرا که صبر بر بلا و تحمّل مصیبت ، یکی از کمالات بزرگ مردان خداست که حاکی از ایمان محکم آنان و باعث افزایش مقامشان در نزد خداوند است .
1 سوره شوری ، آیه 30 .
2 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 350 .
3 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 35 .
4 کافی ، ج 2 ، ص 374 ; بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 369 .
5 سفینه البحار ، ج 1 ، ص 489 ; کافی ، ج 5 ، ص 317 . و با اندک اختلافی در وسائل الشّیعه ، ج 8 ، ص 13 ; من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 524 ; التهذیب ، ج 3 ، ص 148 .
6 سوره شوری ، آیه 30 .
7 کافی ، ج 2 ، ص 269 ; وسائل الشّیعه ، ج 15 ، ص 299 ; بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 315

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

قحطی و خشک سالی

یکی دیگر از عقوبت های گناهان ، قحطی و خشک سالی است که در روایات به صراحت از آن یاد شده است . حتّی از روایاتی استفاده می شود که هیچ سالی کمتر از سال های گذشته باران نمی بارد . بلکه معصیت اهل شهرها و آبادی ها باعث می شود که در آن مناطق باران نبارد و
در مناطقی فرود آید که معصیت خدا نشده باشد .
ابی حمزه ثُمالی گوید : از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که فرمودند :
ما مِنْ سَنَه اَقَلُّ مَطَراً مِنْ سَنَه ، وَ لکِنَّ اللهَ یَضَعُه حَیْثُ یَشاءُ ; اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ اِذا عَمِلَ قَوْمٌ بِالمَعاصی صَرَفَ عَنْهُم ما کانَ قَدَّرَ لَهْم مِنَ المَطَر فی تِلْکَ السَّنَهِ اِلی غَیْرِهِمْ ، والَی الْفَیافی و البِحارِ وَ الْجِبالِ ; وَ اِنَّ الله لَیُعَذِّبُ الجُعَلَ فی جُحْرِها فَیَحْبِسُ المَطَرَ عَنِ الأَرْضِ الَّتی هِیَ بِمَحَلِّها بِخَطایا مَنْ بِحِضْرَتِها ، وَ قَدْ جَعَلَ اللهُ لَها السَّبیلَ فی مَسْلک سِوی مَحَلَّهِ اَهْلِ المَعاصی .
قالَ : ثُمَّ قالَ ابُوجَعْفَر (علیه السلام) : فَاعْتَبِرُوا یا اُولِی الأَبْصارِ . (1)
هیچ سال کمتر از سال گذشته باران نمی بارد ، هر جا خداوند اراده کند ، قطرات باران را فرود می آورد .
زمانی که گروهی معصیت خدا را انجام دهند ، خداوند بارانی را که برای آن ها در آن سال مقدّر کرده است ، به سوی گروهی دیگر و سرزمین دیگری برگردانده و در بیابان ها ، دریاها و کوه ها سرازیر می کند .
به راستی خداوند جُعَل(2) را در لانه اش ، عذاب می کند و به خاطر معصیت انسان هایی که در آن سر زمین گناه کرده اند ، از باران محروم می فرماید . چرا که خدا برای این حیوان راه کوچ کردن و زندگی نمودن در سرزمین دیگر غیر از این سر زمین را فراهم ساخته است .
ابی حمزه گوید : امام باقر (علیه السلام) بعد از نقل این حدیث فرمودند : ای صاحبان بصیرت و بینایی عبرت بگیرید .
در
جایی که خداوند حیوانی را که به ظاهر تکلیفی ندارد ، به خاطر معصیت عدّه ای که در حضور او گناه کرده و او نسبت به گناه آنان اظهار تنفّر و بیزاری نکرده است ، عذاب می کند و از باران رحمتش محروم می سازد ; پس چه خواهد کرد با آن جمعیتی که نعمت های پروردگار خویش را نادیده گرفته اند و آن ها را در راه نافرمانی خداوند به کار گرفته اند ; امان از آن لحظه ای که غضب خدا گروهی را ، به خاطر نافرمانی آنان ، فرا بگیرد و نزول عذابش را بر آنان حتمی کند .
مرحوم علامه مجلسی بعد از نقل این خبر می فرماید :
این حدیث از احادیثی است که دلالت می کند بر این که حیوانات نسبت به بعضی از تکالیف شرعی و کارهای بندگان خدا علم و شعور دارند و بر آن ها نوعی از تکلیف ثابت است برخلاف نظر اکثر حکما و متکلّمین . و مؤیّد این حدیث قصه هُدهُد است که در قرآن و روایات بدان اشاره گردیده است . و همچنین سایر روایاتی که ما آن ها را در جلد 14 بحارالأنوار آورده ایم . (3)
سپس می فرماید :
این حدیث دلالت دارد بر وجوب هجرت از شهرهای اهل معصیت ، در صورتی که نهی آنان از منکری که انجام می دهند ، امکان نداشته باشد . (4)
1 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 329 .
2 جُعَلْ : حشره ای است سیاه و پَردار و زشت که روی سرگین حیوانات می نشیند و آن را سرگین غلتان و
سرگین گردان و سرگین گردانک هم می گویند اسامی دیگر نیز در لغت برای آن آمده است ،
فرهنگ عمید .
3 در چاپ 110 جلدی : ج 61 ، ص 1 96 .
4 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 330 .

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

عوامل خشک سالی

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) عوامل قحطی و خشک سالی را در سخن پرباری چنین بیان می فرمایند :
لا تَزالُ اُمَّتی بِخَیْر ما تَحابُّوا و تَهادُّوا ، وَاَدُّوا الأَمانَه وَاجْتَنَبُوا الْحَرمَ ، وَ قَرُّوا الضَّیْفَ ، و اَقامُوا الصَّلاهَ ، وَ آتَوُا الزَّکاهَ ; فَإِذا لَمْ یَفْعَلُوا ذلِکَ اِبْتَلَوْا بِالْقَحْطِ وَالسِّنینَ . (1)
امّت من تا زمانی که به یکدیگر اظهار محبت کنند ، برای یکدیگر هدیه ببرند ، امانت را ادا کرده ، از حرام دوری کنند ، میهمان را احترام کرده ، نماز را به پا دارند و زکات بدهند ; پیوسته در خیر و خوبی به سر برند و هر زمان که چنین نکنند به قحطی و خشک سالی گرفتار می شوند .
از این روایت استفاده می شود که آنچه باعث قحطی و خشک سالی می گردد عبارتند از :
1 به محبت یکدیگر پاسخ ندادن و با یکدیگر دشمنی کردن .
2 خیانت در امانت نمودن .
3 مرتکب کارهای حرام و ناشایست شدن .
4 احترام میهمان را نگه نداشتن و از او پذیرایی نکردن .
5 نماز نخواندن .
6 خمس و زکات ندادن .
با کمال تأسف در اکثر بلاد مسلمین این امور کم و بیش مشاهده می شود و نتیجه ناگوار و دردناک
آن را نیز به چشم خود می بینیم .
امیدواریم تمام مسلمانان و مخصوصاً شیعیان امیرمؤمنان (علیه السلام) از خواب سنگینی که آنان را فرا گرفته است بیدار شوند ; و با دعا و استغفار و توجّه به امام زمان (علیه السلام) ، ابر سیاهی را که بر سر خویش قرار داده اند برطرف سازند ; تا ابرهای رحمت حق ، باران حیات بخش خویش را بر آنان فرود آورند .
1 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 352 .

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

از دست دادن نعمت های خداوند

یکی دیگر از عقوبت هایی که خداوند برای بعضی از گناهان مقرر فرموده است ، از دست دادن نعمتی است که انسان آن را در راه نافرمانی خدا به کار برده است . به تعبیر رساتر ، یکی از آثار شوم گناهان ، تغییر یافتن و از بین رفتن نعمت های خداوند است .
سماعه گوید : از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می فرمودند :
ما اَنْعَمَ اللهُ عَلی عَبْد نِعْمَهً فَسَلَبَها اِیّاهُ حَتّی یُذْنِبَ ذَنْباً یَسْتَحِقُّ بِذلِکَ السَّلْبَ . (1)
خداوند هیچ نعمتی را به بنده ای عطا نمی کند که از او بگیرد ، مگر زمانی که گناهی انجام دهد که به خاطر آن ، استحقاق گرفتن نعمت را پیدا کند .
مراد خداوند در این آیه شریفه نیز همین نکته است :
( اِنَّ اللهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْم حَتّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ اِذآ اَرادَ اللهُ بِقَوْم سُوءً فَلا مَرَدَّ لَهُ وَ ما لَهُمْ مِنْ دُونِه مِنْ وال ) . (2)
مسلّماً خداوند وضعیّت گروهی را تغییر نمی دهد مگر زمانی که آن ها در نَفْس و کردار خود تغییری ایجاد
کنند . و زمانی که خدا نسبت به جمعیّتی اراده بدی نماید ، جز خدا هیچ عاملی آن را برنمی گرداند . و هیچ سرپرستی ندارند که کار آن ها را به عهده گرفته و بدی را از آن ها دور سازد .
امام باقر (علیه السلام) در تفسیر این آیه کریمه می فرمایند :
اِنَّ اللهَ قَضی قَضاءً حَتْماً لایُنْعِمُ عَلی عَبْدِه نِعْمَهً فَیَسْلُبُها اِیّاهُ ، قَبْلَ اَنْ یُحْدِثَ العَبْدُ ذَنْباً یَسْتَوْجِبُ بِذلِکَ الذَّنْبِ سَلْبَ تِلْکَ النِّعْمَهِ ; وَ ذلِکَ قَوْلُ الله : ( اِنَّ اللهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْم حَتّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ ) . (3)
خداوند در تقدیر حتمی خویش این مطلب را گذرانده که نعمتی را به بنده ای عطا نکند که آن را از او بگیرد ، قبل از آن که آن بنده گناهی انجام دهد که به خاطر آن ، مستحقّ گرفتن نعمت گردد . ( بلکه وقتی بنده گناه می کند آن نعمت از او گرفته می شود ) و این است مقصود خدا از این گفتار که می فرماید :
« خداوند وضعیت گروهی را تغییر نمی دهد مگر زمانی که آن ها در نفس و کردار خویش تغییری ایجاد کنند » .
امام سجاد (علیه السلام) گناهانی را که باعث تغییر نعمت های خداوند می شود چنین بیان می فرمایند :
الذُّنُوبُ الَّتی تُغَیِّرُ النِّعَم : اَلْبَغْیُ عَلی النّاسِ ، وَالزَّوالُ عَنِ العادَهِ فِی الخَیْر ، وَاصَطِناعُ المَعْرُوفِ ، وَ کُفْرانُ النِّعَم ، وَ تَرْکُ الشُّکْر .
گناهانی که نعمت های خداوند را تغییر می دهد عبارتند از :
ستم روا داشتن بر مردم ، جدا گشتن از عادت در کار نیک
، و کار خوب را به خود بستن بدون این که بدان پایبند باشد ، نعمت های الهی را کفران کردن ، و شکر نعمت های خداوند را ترک نمودن .
در ادامه این حدیث امام سجاد (علیه السلام) ، آیه مذکور را تلاوت فرمودند . (4)
امام صادق (علیه السلام) نیز در این رابطه می فرمایند :
خداوند پیامبری از پیامبران خویش را به سوی قومش فرستاد و به او وحی کرد که به قومت بگو : اهل هر قریه و مردمی که در حال اطاعت من بودند ، سرور و شادی به آن ها رسید و از آنچه که من دوست داشتم به آنچه که دوست نداشتم منتقل شدند ، آنان را از آنچه دوست داشتند منتقل به حالتی می کنم که از آن ناراحت بودند . و اهل هر قریه و اهل بیتی که در حال معصیت من بودند و سختی و ناراحتی به آنان رسید و از آنچه که من دوست نداشتم منتقل شدند به آنچه دوست دارم ، من نیز در عوض آن ها را از وضعیتی که از آن ناراحت بودند به آنچه دوست داشتند منتقل می کنم . ای پیامبر ما به مردم بگو :
اِنَّ رَحْمَتی سَبَقَتْ غَضَبی ، فَلا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَتی فَاِنَّهُ لایَتَعاظَمُ عِنْدی ذَنْبُ عَبْد اَغْفِرُهُ .
به یقین رحمت من بر غضبم پیشی گرفته است ، از رحمت من ناامید نشوید ، البتّه بخشیدن گناه بنده برای من کار بزرگی نیست . به بندگان من بگو :
لایَتَرَّضُوا مُعانِدینَ لِسَخَطی وَلایَسْتَخِفُّوا بِاَوْلِیائی فَاِنَّ لی سَطَوات عِنْدَ غَضَبی لایَقُوُم لَها شَیْءٌ مِنْ خَلْقی .
هیچ یک ، خود
را با عناد و لجاجت ، در معرض غضب من قرار ندهند ، و دوستان مرا کوچک مشمارند ، که چون خشمگین شوم عذاب و گرفتن من آن قدر سخت و شدید است که هیچ یک از آفریدگان من تاب مقاومت در برابر آن را ندارند . (5)
1 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 339 .
2 سوره رعد ، آیه 11 .
3 تفسیر الصافی ، ج 1 ، ص 866 ذیل آیه ; و با اندک اختلافی : بحارالأنوار ، ج 6 ، ص 56 .
4 وسائل الشّیعه ، ج 16 ، ص 281 ; بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 375 .
5 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 339 .

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

کوتاه شدن عمر

عقوبت دیگری که خداوند برای بعضی از گناهان قرار داده است کوتاه شدن عمر انسان است . از روایاتی استفاده می شود که اکثر مردم به مرگ طبیعی خود نمی میرند بلکه گناهانی که مرتکب می شوند و از آن ها توبه و استغفاری نمی کنند ، مرگ آنان را زودرس می سازد . همانگونه که کارهای نیک ، عمر انسان را طولانی می گرداند و أجَل معلّق او را به تأخیر می اندازد . گرچه اجل حتمی برای احدی با کردار نیک قابل تقدیم و تأخیر نیست . (1)
امام صادق (علیه السلام) در سخن پرباری می فرمایند :
مَنْ یَمُوتُ بِالذُّنُوبِ أَکْثَرُ مِمَّنْ یَمُوتُ بِالآجالِ ، وَ مَنْ یَعیشُ بِالإِحْسانِ أَکْثَرُ مِمَّنْ یَعیشُ بِالأَعْمارِ . (2)
کسانی که به خاطر گناهانشان می میرند از کسانی که به اجل های خود می میرند بیشترند .
و کسانی که به خاطر کار نیک زندگی می کنند از کسانی که به عمر مقدر گشته زنده می مانند بیشترند .
گفتنی است : مطلبی که امام (علیه السلام) بدان اشاره می کنند نظر به اغلب مردم دارد . و همانگونه که در خود روایت آمده ، مرگ زودرس بیشتر مردم معلول گناهان آنها است . معلوم می شود ، این مطلب کلیّت ندارد که هر کس زود بمیرد بخاطر گناهش مرده باشد ; چه بسا عمرهای کوتاه در بعضی افراد ، که ارتباطی به گناه آنان ندارد .
به عنوان مثال : کوتاه شدن عمر اطفالی که در سنین طفولیت از دنیا می روند ، یا پیامبران و اوصیای آنان که دارای مقام عصمت هستند هیچ ارتباطی به گناه آنان ندارد ، زیرا آن ها گناهی ندارند تا به آن مؤاخذه شوند . بلکه همان گونه که در روایات اشاره شده است ، زودرس شدن مرگ اطفال ، امتحانی است برای پدران و مادران ، و عاملی است برای ریزش گناهان ، یا ترفیع درجات آنان ، و همچنین وسیله ای برای دست یافتن خود اطفال به مقاماتی در بهشت است . و مرگ زودرس انبیا و اوصیای آنان به خاطر دشمنی امّت هایشان با آنان ، و کفران نعمت وجودشان از سوی مردم است . از روایات گوناگونی استفاده می شود : اگر مردم نعمت وجود پیامبر یا امام و حتی عالم ربّانی را کفران کنند و از هدایت های آنان بهره مند نگردند ، خدا این نعمت های گران قدرش را از آن ها می گیرد .
بنابراین یکی از علل
مهمّ کوتاه شدن عمر پیغمبر یا امام (علیه السلام)نخواستن مردم و کفران آن ها نسبت به این نعمت های ارزشمند الهی است ، بدون این که عمر کوتاه آنان ارتباطی با گناه داشته باشد .
همچنانکه طولانی شدن عمر بعضی از کفار ، مشرکین ، ظالمین و فاسقین نیز اشکالی نسبت به این روایت و امثال آن وارد نمی کند . اولاً : ممکن است عمر هر یک از آن ها بیش از مقداری باشد که با آن اجل می میرند ولی ظلم و گناهشان باعث کوتاه شدن عمرشان می شود . ثانیاً : چنین افرادی در پست و مقام و شرایط خاصّی که دارند ، گاهی کارهای نیکی انجام می دهند که همان اعمال ، باعث طولانی شدن عمرشان می گردد . مثل این که نسبت به ارحام و خویشان خویش صله رحم به جا می آورند ، یا به فقرا و مستمندان کمک های شایسته ای می کنند . خدا مزد کارهای نیک آنان را در همین دنیا به ایشان می دهد تا پس از مرگ در برابر کارهای خیرشان ، طلبی از خدا نداشته باشند .
تردیدی نیست که یکی از برکات کار نیک در دنیا برای چنین اشخاصی عمر بیشتری است که خدا به آنان عطا می کند .
1 خداوند در قرآن کریم می فرماید : ( إِذا جاءَ أَجَلُهُم فَلایَسْتَأْخِرُونَ ساعَهً وَلایَسْتَقْدِمُونَ ) . «زمانی که مرگشان فرا رسد نه یک ساعت دیرتر می میرند و نه یک ساعت زودتر » . سوره یونس ، آیه 49 .
2 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 354 .

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

انکار توحید ، نبوّت و امامت

دست کشیدن از دامن ولایت اهل بیت (علیهم السلام) ، انکار نبوّت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و کافر گشتن به یگانگی خدا و پشت پا زدن به توحید و یکتاپرستی و فرو رفتن به لجن زار شرک و بت پرستی ، یکی دیگر از آثار شوم گناه است ; برای کسی که بی باکانه پا در میدان نافرمانی خدا گذارده ، قدمی به سوی بهشت حق و حقیقت برنداشته و پنجره ای به سوی خورشید توبه و استغفار نگشاید .
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در این زمینه می فرمایند :
یا عِباداللهِ إِحْذَرُوا الإِنْهماکَ فِی المَعاصی وَالتَّهاوُنَ بِها فَاِنَّ المَعاصی تَسْتَوْلِی الخِذْلانَ عَلی صاحِبِها حَتّی تُوقِعَهُ فی رَدِّ وَلایَهِ وَصِیِّ رَسُولِ الله (صلی الله علیه وآله وسلم)وَ دَفْعِ نُبوَّهِ نَبِیّ اللهِ وَلاتَزالُ ایضاً بِذلِکَ حَتّی تُوقِعَهُ فی دَفْعِ تَوْحیدِ اللهِ وَالإلْحادِ فی دینِ الله . (1)
ای بندگان خدا بپرهیزید از فرو رفتن در منجلاب گناهان و سستی کردن نسبت به نافرمانی ها ; که گناه ، بدبختی و هلاکت را بر
صاحب معصیت چیره می گرداند به حدّی که او را به حالت رد نمودن ولایت جانشین رسول خدا ( امیرالمؤمنین و اوصیای بعد از او (علیهم السلام) ) افکنده و باعث می شود که ( شخص غرق شده در دریای معصیت ) نبوّت پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) را رد کند و پیوسته در این حالت هست تا توحید و یگانه پرستی خدا را نیز انکار کند و در دین خدا به کفر و الحاد کشیده شود .
در واقع این حدیث زنگ خطری است برای کسانی که
بی باکانه هر گناهی را مرتکب می شوند و هیچ گاه حالت ندامت و پشیمانی در آن ها پیدا نمی شود . مخصوصاً که ثمره بعضی از گناهان ، انکار دین خدا و حجّت وقت ، امام زمان (علیه السلام) است و آثار شومش در آخرین لحظات عمر انسان ظاهر می گردد . هر چند شخص گنهکار برای حفظ آبرو و رعایت مصلحت دنیای خویش ، اظهار اسلام و ایمان کند ; ولی عاقبتِ چنین افرادی منتهی به شرّ و انکار همه مقدسات دینی می گردد .
امام صادق (علیه السلام) در نامه ای که برای یکی از اطرافیانشان نوشته اند چنین مرقوم فرموده اند :
اِنْ اَرَدْتَ اَنْ یُخْتَمَ بِخَیْرِ عَمَلِکَ حَتّی تُقْبَضَ وَ اَنْتَ فی
اَفْضَلِ الأَعْمالِ فَعَظِّمْ للهِِ حَقَّه : اَنْ تَبْذُلَ نَعْمائَهُ فی مَعاصیهِ ، وَ اَنْ تَغْتَرَّ بِحِلْمِهِ عَنْکَ وَ اَکْرِمْ کُلَّ مَنْ وَجَدْتَه یَذْکُرُنا اَوْ
یَنْتَحِلُ مَوَدَّتَنا ثُمَّ لَیْسَ عَلَیْکَ ، صادِقاً کانَ اَوْ کاذِباً ، إِنَّما لَکَ یَتُّکَ وَ عَلَیْهِ کِذْبُه . (2)
اگر می خواهی عاقبت کارت به بهترین عملت ختم گردد به گونه ای که هنگام قبض روح در حال انجام بهترین اعمال باشی ، حق خدا را بزرگ شمار از این که ، نعمت های او را در راه معصیت و نافرمانی او مصرف کنی ; و این که اگر خدا تو را به کردار ناشایستت مؤاخذه نکرد ، حلم و خویشتن داری او تو را مغرور کند ; و هر که را یافتی که نام ما را می برد یا مودّت و دوستی ما را به خود می بندد ، گرامی بدار ; و تو را باکی نباشد
که او راست می گوید یا دروغ ، که تو سودِ نیّت خود را برده ای و او عقوبت دروغ خود را می بیند .
گویا مقصود امام صادق (علیه السلام) از این سخن این است :
به کار گرفتن نعمت های خداوند در راه معصیت و نافرمانی او ، مغرور گشتن به حلم و بردباری خداوند ، توبه و استغفار نکردن ، و حُرمت نگه نداشتن برای دوستداران ولایت اهل بیت (علیهم السلام)مخصوصاً آنان که چراغ ذکر و یاد آن ذوات مقدّسه را در دل ها افروخته نگه می دارند ; باعث عاقبت به شرّی و دست کشیدن از اعتقادات سالم و پشت پا زدن به عقائد حقّه می گردد .
ابن مُسکان نیز ، در این زمینه ، حدیثی از امام صادق (علیه السلام) روایت می کند که برای شیعیان و دوستداران اهل بیت (علیهم السلام)شایسته دقت و تأمل است ، حضرتش می فرمایند : امیرالمؤمنین (علیه السلام)فرمودند :
ما مِنْ عَبْد اِلاّ وَ عَلَیْهِ اَرْبَعُونَ جُنَّهٌ ، حَتّی یَعْمَلَ اَرْبَعینَ کَبیرهً
فَاِذا عَمِلَ اَرْبَعینَ کَبیرهً اِنْکَشَفَتْ عَنْهُ الجُنَنُ ، فَتَقُولُ المَلائِکَهُ مِنَ الحَفَظَهِ الَّذینَ مَعَهُ : یا رَبَّنا هذا عَبْدُکَ قَدْ اِنْکَشَفَتْ عَنْهُ الجُنَن فَیُوحَی اللهُ عَزَّوَجَلَّ اِلَیْهِنَّ اَنِ اسْتُروا عَبْدی بِأَجْنِحَتِکُمْ ، فَتَسْتُرُهُ المَلائِکَهُ بِأَجْنِحَتِها ، فَما یَدَعُ شَیْئاً مِنَ القَبیحِ إِلاّ قارَفَه حَتّی یَتَمدَّحَ اِلَی النّاسِ بِفِعْلِهِ القَبیحِ ، فَتَقُولُ المَلائِکَهُ : یا رَبِّ هذا عَبْدُکَ ما یَدَعُ شَیْئاً اِلاّ رَکِبَه ، وَإِنّا لَنَسْتَحیی مِمّا یَصْنَعُ فَیُوحَی اللهُ اِلَیْهِم اَنِ ارْفَعُوا أَجْنِحَتَکُمْ عَنْهُ ، فَاِذا ] فَعَل ذلِکَ [ اَخَذَ فی بُغْضِنا اَهْلِ الْبَیْتِ فَعِنْدَ ذلِکَ یَهْتِکُ اللهُ سِتْرَهُ فِی السَّماءِ وَیَسْتُرهُ
فِی الأَرْضِ فَتَقُولُ المَلائِکَهُ : هذا عَبْدُکَ قَدْ بَقِیَ مَهْتُوکُ السِّتْر ، فَیُوحَی اللهِ اِلَیْهِمْ : لَوْ کانَ لی فیهِ حاجَهٌ ما اَمَرْتُکُمْ اَنْ تَرْفَعُوا أَجْنِحَتَکُمْ عَنْهُ . (3)
هر بنده ای چهل پرده پوشاننده دارد که او را تا زمانی که چهل گناه کبیره انجام دهد می پوشاند . زمانی که مرتکب چهل کبیره شد پرده های پوشش او کنار می رود ، ملائکه ای که حافظ و همراه اویند به خداوند می گویند :
پروردگارا این بنده توست که پرده هایش کنار رفته است ، خداوند به آنان وحی می فرستد : بنده ام را با بالهایتان بپوشانید ( تا در میان فرشتگان آسمان رسوا نگردد ) .
فرشتگان با بالهایشان او را می پوشانند . ولی بنده از این فرصت سوء استفاده کرده و هیچ کار زشتی را فرو نمی گذارد مگر آن که مرتکب می شود ، و رسوائیش بجائی می رسد که کار زشت خود را برای مردم بازگو کرده ، خود ستائی می کند . ملائکه عرضه می دارند : پروردگارا این بنده توست که هر کار زشتی را انجام داده است ، و ما از کارهای او شرم می کنیم .
خداوند به آنان وحی می فرستد که بالهایتان را از او بردارید .
زمانی که این شخص چنین کرد ، شروع می کند به دشمنی با ما اهل بیت ! و خدا هم در این هنگام پرده اش را در آسمان دریده و در زمین او را می پوشاند . فرشتگان عرضه می دارند : خدایا این بنده توست که پرده اش دریده گشته و بی حجاب مانده است .
خداوند بر آنان
وحی می کند : اگر من با این بنده ام کاری داشتم به شما دستور نمی دادم که بال های پوشاننده خود را از او بردارید .
1 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 360 .
2 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 351 .
3 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 355 .

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

تاریخ عضویت : دی 1396
صلوات 114
دلنوشته 1

❤	اللهم صلی علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم

نوشته : 4,302 تشکر : 4,557
4,955 در 2,434 پست تشکر شده
دریافت : 0 آپلود : 0

فقر و تنگ دستی و کمبود روزی

یکی دیگر از عقوبتهای گناه در دنیا ، دچار به فقر و تنگ دستی شدن است که در روایات بسیاری از آن یاد شده است ، و عامل مهمی برای محرومیّت از کارهای خیر و توفیقات معنوی به شمار می رود . به بعضی از این روایات در آغاز بحث اشاره شد . در این جا دسته ای دیگر را یادآور می شویم :
امام صادق (علیه السلام) در سخن زیبایی می فرمایند :
إِنَّ الدُّعاءَ لَیَرُدُّ القَضاءَ ، وَ إِنَّ المُؤْمِنَ لَیُذْنِبُ فَیَحْرُمُ بِهِ الرِّزْقَ . (1)
به راستی که دعا تقدیر خداوند را برمی گرداند ، مؤمن گناه می کند و به خاطر آن از روزی ( خویش ) محروم می شود .
شبیه این سخن از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز روایت شده است :
إِحْذَرُوا الذُّنُوبَ فَاِنَّ الْعَبْدَ لَیُذْنِبُ فَیُحْبَسُ عَنْهُ الرِّزْقُ . (2)
از گناهان بپرهیزید که بنده گناه می کند ( و به خاطر آن ) روزی اش حبس می گردد .
امام باقر (علیه السلام) نیز در سخن پرباری می فرمایند :
إِنَّ الْعَبْدَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَزوی عَنْهُ الرِّزْقُ . (3)
بنده گناهی را انجام می دهد ، روزی از او برمی گردد .
علامه مجلسی بعد از نقل این روایت می فرماید :
این مطلب کلیّت ندارد
بلکه این سخن درباره غیر مستدرجین است ( اما کسانی که در حال استدراجند ، خدا آن ها را به حال خود واگذاشته و روزی بیشتری به آنان می دهد تا به خیال این که خدا آن ها را مؤاخذه نمی کند ظلم و گناه بیشتری کنند و بر عقوبت و عذابشان افزوده گردد ) بسیاری از کسانی که مرتکب گناهان کبیره می گردند نیز روزیشان زیاد می گردد . (4)
این بدان خاطر است که چنین افرادی در حال استدراجند و خداوند درباره آنان می فرماید :
( وَالَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لایَعْلَمُونَ ) . (5)
کسانی که آیات ما را تکذیب می کنند ( با مهلتی که به آنان می دهیم ) آن ها را به عذاب و هلاکت می افکنیم به گونه ای که نمی فهمند .
اما مؤمنان و شیعیان امیرالمؤمنین (علیه السلام) پس از گناهی که مرتکب می شوند به انواع بلاها و سختی ها ، از جمله فقر و تنگ دستی گرفتار می شوند تا از خواب غفلت بیدار گشته ، نسبت به گناه خویش توبه و استغفار کنند تا گناهانشان شستوشو شود و ابواب ارزاق مادی و معنوی به رویشان گشوده گردد .
آری ! ارتباط گناه با تنگ دستی و کم شدن روزی ، آن قدر شدید و حساب شده است که در بعضی از روایات ، نیّت گناه نیز به عنوان یکی از عوامل محرومیّت از روزی شمرده شده است !
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند :
إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَنْوی الذَّنْبَ فَیَحْرِمُ رِزْقَه . (6)
مؤمن نیت می کند گناهی را انجام دهد ، از روزی خود
محروم می شود .
البتّه از مدارک متعددی استفاده می شود که خدا بر نیّت گناه عقوبت نمی کند مگر زمانی که به مرحله فعلیّت برسد . پس به ناچار درباره این روایت چند احتمال می رود :
1 روایت بر صورتی حمل شود که انسان ، نیت گناهی را داشته باشد و سپس از انجام آن مانعی پیش آید ، که اگر مانع نبود ، نیّت او بر گناه حتمی و تصمیمش جدّی بود . در این صورت است که نیّت گناه ، باعث محرومیّت از روزی می گردد . امّا کسی که تصمیم بر گناه گرفته و سپس بدون این که مانعی جلوگیر او شود ، پشیمان گشته و توبه کند ، چنین عقوبتی ندارد .
2 این که امام (علیه السلام) می فرماید : « نیّت گناه باعث محرومیّت از روزی می گردد » مراد ، روزی اضافه و بی گمانی است که ناگهان ، بدون زحمت و منّت نصیب انسان می شود ، نه روزی تقدیر شده ای که به همه خلق می رسد و زندگی هر انسانی به آن وابسته است ، که این روزی ، بر اساس رحمت گسترده خدا همه چیز و همه کس را فرا می گیرد . و فردای قیامت هر کس باید پاسخ قانع کننده ای برای صَرف آن در راه معصیت خدا داشته باشد ، که او خود فرموده است : ( ثُمََّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذ عَنِ النَّعیم ) . (7)
3 علاوه بر این دو احتمال ، ممکن است مراد از این روزی ، روزی های معنوی ، توفیقات عبادی و
کمالات علمی نیز باشد ، که نیّت گناه ولو به فعلیّت نرسد ، انسان را از چنین روزی هایی محروم می گرداند . که به بعضی از روایات آن در صفحات آینده اشاره خواهد شد .
1 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 353 .
2 بحارالأنوار ، ج 70 و ج 10 ، ص 98 .
3و 4 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 318 .
5 سوره اعراف ، آیه 182 .
6 ثواب الاعمال ، ص 288 .
7 سوره تکاثر ، آیه 8 .

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

تیره شدن دل و دگرگونی قلب انسان

اثر دیگری که ارتکاب گناه و معصیت در وجود انسان می گذارد ، دگرگونی قلب ، تاریکی دل و جان ، و آلودگی روح اوست که به معنای بر باد رفتنِ همه هستی او است .
امام صادق (علیه السلام) در این زمینه می فرمایند : پدرم می فرمودند :
ما مِنْ شَیْء اَفْسَدُ لِلْقَلْبِ مِنْ خطیئَه ، إِنَّ الْقَلْبَ لَیُواقِعُ الخَطیئَهَ فَلا تَزالُ بِهِ حَتّی تَغْلِبَ عَلَیْهِ فَیِصیرُ أَعْلاهُ أَسْفَلَه . (1)
هیچ چیز فسادانگیزتر از گناه برای قلب نیست ، یقیناً آن گاه که دل ( انسان ) در منجلاب گناه فرو می رود ، آلودگی گناه همیشه همراه اوست تا آن که همه قلبش را فرا می گیرد و آن را زیر و رو می کند .
از این روایت استفاده می شود : گناهی که توبه و استغفاری به دنبال نداشته باشد و تکرار گردد چنین اثری را در قلب انسان می گذارد .
شاهد بر این مطلب روایت دیگری است که ابابصیر از امام صادق (علیه السلام)نقل
می کند ، او گوید از آن حضرت شنیدم ، می فرمودند :
إِذا أَذْنَبَ الرَّجُلُ خَرَجَ فی قَلْبِهِ نُکْتَهٌ سَوْداءٌ فَاِنْ تابَ إِنْمَحَتْ وَ إِنْ زادَ زادَتْ حَتّی تَغْلِبَ عَلی قَلْبِه فَلا یُفْلِحُ بَعْدَها اَبَداً . (2)
زمانی که مرد گناه می کند در قلب او نقطه سیاهی ایجاد می شود که اگر توبه کند آن نقطه برطرف می شود . و اگر گناهش زیاد گردد و توبه نکند ، این نقطه زیاد می شود تا آن که تمام قلب را می پوشاند . و پس از آن دیگر رستگار نمی شود .
امام باقر (علیه السلام) همین مطلب را ضمن سخن پرباری با صراحت بیشتر بیان می کنند و می فرمایند :
ما مِنْ عَبْد مُؤْمِن إِلاّ وَ فی قَلْبِهُ نُکَتَهٌ بَیْضاءٌ ، فَاِنْ أَذْنَبَ وَ ثَنّی خَرَجَ مِنْ تِلْکَ النُّکْتَهِ سَوادٌ ، فَاِنْ تَمادی فِی الذُّنْوبِ اِتَّسَعَ ذلِکَ السَّوادُ حَتّی یُغَطِّی البَیاضَ ، فَاِذا غَطّی البَیاضَ لَمْ یَرْجِعْ صاحِبُه إِلی خَیْر اَبَداً وَ هُوَ قَوْلُ اللهِ : ( کَلاّ بَلْ رانَ عَلی قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یَکْسِبُونَ ) . (3)
هیچ بنده مؤمنی نیست مگر این که در قلبش نقطه سفیدی است که اگر گناه کرد و گناهش را دوباره انجام داد از میان این نقطه ، نقطه سیاهی بیرون می آید ، و چنانچه به گناهان ادامه دهد این سیاهی گسترش پیدا می کند تا آن جا که همه سفیدی قلب را می پوشاند ; و هر زمان که سفیدی قلب ، با سیاهی گناه پوشیده گشت ; دیگر صاحب آن به خیر و نیکی برنمی گردد . و این است مراد خداوند از آیه کریمه
که می فرماید :
« حقّا که دل اینان ، در اثر کردار زشتشان ، زنگار گرفته و سیاه گشته است ( که حق را از باطل نمی شناسند و روز جزا را انکار می کنند ) » .
1 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 312 .
2 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 327 .
3 بحارالأنوار ، ج 70 ، ص 361 ; سوره مطفّفین ، آیه 14 .