چِلِنگَری ( آهنگری سنتی )

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

به فرایند فرم دادن مفتول ها و ورقه های فلزی با تکنیک حرارت دادن فلز وکوفتن آن جهت ساخت انواع محصولاتی نظیر داس، چکش، نعل و زنگوله چهارپایان و …آهنگری سنتی یا چلنگری می نامند. عمده مواد اولیه مورد استفاده در صنعت آهنگری عبارتند از : قطعات فلزی مستعمل ، زغال چوب و یا سنگ (کُک) ، آب و پودرتَنوکار است
. ابزار کار آهنگر بومی از چند پُتک سبک و سنگین ، سَندان ، چکش ، قلم ، گیره و تغاری سفالین و پر از آب ،کوره ای گلی و دَم متصل به آن جهت هوادهی به زغال و تنظیم حرارت کوره تشکیل می شود. از مهمترین تولیدات آهنگران سنتی خراسان جنوبی بالاخص درشهرستان سرایان ساخت انواع زنگهای مورد استفاده دامداران و چوپانان در سایزهای مختلف که به صورت تک وگاهاً جفتی به گردن حیوانات اهلی و سگ های گله آویزان می شود. آهنگران سنتی شهرستان سرایان از جمله صنعتگران توانمند ایران درساخت انواع زنگوله می باشند. ساخت هر زنگوله سه مرحله اساسی دارد، در مرحله اول ورق آهن مورد نیاز داخل کوره حرارت می بیند و مراحل تکمیلی بر روی آن انجام می گیرد تا بدنه زنگ ساخته شود ،در مرحله دوم تیرگذاری وسط زنگ و در مرحله بعد هم صداگیری انجام می شود که مهارت خاص خود را می طلبد. جوشکاری و نصب مناسب تیر وسط زنگوله، جنس مرغوب و صدای دلنواز زنگوله ها، مهارت خاص و منحصر به فرد زنگوله سازان سرایانی است که این مهارت به شماره 812 درفهرست عادی میراث ناملموس ملی به ثبت رسیده است.