آستان مقدس امامزاده علی بن جعفر (علیه السلام) ـ گلزار شهداء

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

آستان مقدس امامزاده علی بن جعفر (علیه السلام) ـ گلزار شهداء

امامزاده علي بن جعفر (علیه السلام) به جلالت شأن ومقام و شرافت نسب و طهارت خانوادگي به علم و تقوي و صحت عقيده مشهور و معروف است.
مرحوم شيخ عباس قمي (رحمة الله علیه) در كتاب منتهي الامال گفته است كه علي بن جعفر (علیه السلام) سيدي جليل القدر عظيم الشأن، شديد الورع و عالمي كبير و راوي حديث و كثيرالفضل بوده و تا حضرت جواد (علیه السلام) بلكه بنا به قول صاحب كتاب عمده الطالب تا زمان امام هادي (علیه السلام)؛ يعني خدمت پنج امام را درك نموده و پيوسته ملازم برادر بزرگوارش امام موسي الكاظم (علیه السلام) را اختيار مي نمود و از آن جناب معالم دين و احاديث سيدالمرسلين را اخذ و روايت مي كرده است.
جلالت شأن و عظمت آن بزرگوار به حدي است كه در اين چند سطور نتوان تمام كمالات آن سيد جليل را نوشت. امامزاده علي (علیه السلام) از همه فرزندان امام صادق (علیه السلام) كوچكتر بوده و در دوران طفوليت پدر بزرگوارش را از دست داده و با برادر خود امام موسي الكاظم (علیه السلام) ملازم مي شده است، علماي رجال و مشايخ محدثين وي را به عظمت و بزرگواري ياد مي كنند.
علماء رجال در مورد سن شريف اين راوي و محدث بزرگ اختلاف نموده و عده اي سن مبارك آن حضرت را حدود صد سال وعده اي بالغ بر 120 سال مي دانند. در حالی كه آن بزرگوار در سن 85 سالگي در زمان امام هادي (علیه السلام) دار فاني را وداع گفته است.
تحقيقي در تاريخ ولادت و وفات علي العريضي (علیه السلام): تاريخ تولد و وفات علي بن جعفر (علیه السلام) در هيچ يك از كتب تاريخ، رجال و انساب به آن تصريح نشده ولي با وجود امارات و قرائني مي توان يقين نمود كه آن حضرت سني در حدود هشتاد و پنچ سال داشته است، بدليل اينكه وفات امام صادق (علیه السلام) در سال 148 هـ.ق و امامت امام هادي (علیه السلام) از سال 220 هـ.ق شروع و تا سال 252 هجري ادامه داشته است و همچنين بيان گرديد كه علي (علیه السلام) در هنگام وفات پدر بزرگوارش طفل بوده و طفل را همچنانكه علماء اهل اللغة تفسيركرده اند؛ شامل طفل مميز يا اينكه محتلم شود دانسته اند؛ لهذا بايد گفت كه علي العريضي (علیه السلام) سني در حدود 13 سال هنگام وفات پدرش داشته است؛ چرا كه رواياتي از پدر خود ذكرنموده و از طرفي يكي از شروط راوي مميز بودن وي مي باشد پس به ناچار بايد ولادت آن حضرت را بين سالهاي 134و 135 هـ.ق احتمال داد؛ اما بايد وفات آن بزرگوار را در سنه 220 هـ.ق يعني در اوائل امامت امام هادي (علیه السلام) قائل شد چرا كه اگر به گفته بعضي از مورخين تا سال 252 هـ.ق يعني تا اواخر امامت امام هادي (علیه السلام) زنده بود حتي الامكان مي بايستي رواياتي از ايشان نقل مي نمود، كما اينكه از پدر بزرگوارش امام جعفرصادق (علیه السلام) و برادرارجمندش امام موسي الكاظم (علیه السلام) و از برادرزاده اش امام رضا (علیه السلام) و از امام جوادالائمه (علیه السلام) روايات زيادي نقل نموده و از ناحيه ايشان ثبت و ضبط گرديد و در كتاب (المسائل) خود اكثر روايات را جمع آوري نموده است؛ لذا ناچاراً وفات آن محدث كبير را در سال 220 از هجرت بايد رقم زد.
ایشان از فرزندان امام جعفرصادق (علیه السلام) می باشند.
مدفونين در بقعه علي بن جعفر (علیه السلام): بر روي قبر علي بن جعفر (علیه السلام) مكتوب بود كه هذا قبر علي بن جعفر و محمد بن موسي (علیه السلام) و بيان گرديد كه منظور از علي بن جعفر (علیه السلام) علي بن حسن العلوي بن عيسي بن محمدبن علي بن جعفرالعريضي (علیه السلام) است كه در تاريخ قم بر هجرت وي از عراق به سوي قم و ورود او به اين شهر و رحلت وي در قم و دفنش در نزديكي نهر سعد تصريح كرده است و همچنين محمد بن موسي كه بر روي قبر شريف او ثبت شده بود را مي توان احتمال قوي داد كه محمد بن موسي بن اسحق بن ابراهيم العسكر بن موسي ابي السبحه بن ابراهيم المرتضي بن امام موسي الكاظم (علیه السلام) باشد كه در قم به محمد فقيه مشهور بوده و جد او سلطان سيداسحق در ساوه مدفون است و بنابراين با شاهزاده حمزه مدفون به قم ابن عم مي باشند؛ اما علت اينكه اين دو شاهزاده با نسب فوق الذكر مشهور به علي بن جعفر و محمد بن موسي شده اند را مي توان گفت چون سابق حذف و اسقاط وسائط خيلي معمول بوده چنانكه امام حسن عسكري (علیه السلام) را ابن الرضا مي ناميدند و هكذا در بسياري از كتبه هاي قديم اين معني ديده شده كه وسائط را از بين انداخته و صاحب قبر را اولاد بلافاصله امام نوشته اند و نسب او را به جد اعلي و اشرف نسبت داده اند؛ لذا در اين مورد هم به وضوح آشكار است و در جاي خود ثابت گرديده كه در اين بقعه دو تن از سادات عالي مقام كه با چند واسطه به امام موسي الكاظم (علیه السلام) برمي گردد مدفون مي باشند.
ذكر اولاد و اعقاب امام صادق (علیه السلام) و علي العريضي:
قبل از آنكه در اعقاب علي بن جعفر و فرزندان وي تحقيق و بررسي نمائيم لازم ديديم كه در مورد فرزندان امام جعفرصادق (علیه السلام) در ابتدا بحثي ذكر شود تا نسبت به اعقاب امام جعفرالصادق (علیه السلام) دقيق تر كاوش گردد.
مرحوم شيخ عباس قمي در كتاب منتهي الامان به نقل از شيخ مفيد مي فرمايد كه براي حضرت صادق (علیه السلام) ده تن اولاد بود كه از اين قرار مي باشند:
1ـ اسماعيل. 2ـ عبدالله 3ـ ام فروه كه مادر اين سه نفر فاطمه بنت حسين بن علي بن الحسين امام سجاد (علیه السلام) بوده. 4ـ موسي 5ـ اسحق. 6ـ محمد كه مادر ايشان ولد بودند. 7ـ عباس. 8ـ علي 9ـ اسماء 10ـ فاطمه كه هر يك از ام ولدي بوده اند.
مؤلف كتاب عمده الطالب قيد نمودند كه اعقاب ابوعبدالله جعفرالصادق (علیه السلام) از پنج پسر بوده كه عبارتند از موسي الكاظم ابوالحسن (علیه السلام) اسماعيل الاعرج ابوعلي ـ محمد الديباج كه ملقب به مأمون و كنيه او ابو جعفر بوده ـ اسحاق المؤتمن ابومحمد كه بسيار زاهد، عالم، محدث و خيلي شباهت به رسول الله داشته است و علي ابوالحسن العريضي و اضافه مي كند عريض نام قريه اي در نزديكي مدينه است كه علي در آنجا سكونت داشتند و اين قول مؤيد ما در مدفن علي بن جعفر در عريض خواهد بود.
اما دختران حضرت: 1ـ ام فروه: زن عبدالعزيز بن سفيان بن عاجم بن عبدالعزيز بن مروان بود.
2ـ فاطمه: زن محمد بن ابراهيم بن محمد بن علي بن عبدالله ابن عباس بود كه در حيات شوهرش فوت نمود. 3ـ اسماء: زن حمزه بن عبدالله بن الباقر (علیه السلام) بود.
از اعقاب موسي: ابوالحسن علي الرضا، ابراهيم الاصغر عباس، اسماعيل، محمد، عبدالله، عبيدالله، حسن، جعفر، اسحاق و حمزه اولاد باقي ماند.
از اعقاب محمد: حارض و قاسم و حسين اكبر بودند.
از اعقاب اسحق مي توان حسين و حسن و محمد را نام برد.
اما در اعقاب علي بن جعفرالعريضي (علیه السلام): علماء انساب اختلاف نمودند و اولاد آن بزرگوار را سه قسمت كردند و ما به جهت عدم تطويل كتاب فقط اعقاب علي بن جعفر (علیه السلام) كه از چهار فرزندان او مشهور است با ذكر تعداد فرزندان او خواهيم پرداخت.
«اما تعداد فرزندان علي بن جعفر (علیه السلام) عبارتند از: 1ـ محمد اكبر 2ـ احمد الشعراني 3ـ حسن 4ـ حسين 5ـ جعفر 6ـ علي 7ـ عبدالله 8ـ قاسم 9ـ محمدالاصغر 10ـ احمدالاصغر 11ـ (عيسي) نيز گفته شده است. 12ـ ام كلثوم 13ـ مليكه 14ـ خديجه 15ـ حمدونه 16ـ زينب 17ـ فاطمه.
اما اولاد محمدالاكبر بن علي العريضي عبارتند از: عيسي الاكبر، حسن، يحيي، محمد، موسي، جعفر، حسين اما از اين هفت پسر فقط عيسي بن محمد بن علي بن جعفر (علیه السلام) را صاحب اعقاب زياد و داراي يازده پسر دانسته است بر خلاف ديگران كه يا بلاعقب و يا قليل الاولاد شمرده شده اند؛ چنانچه بيايد بدين قرار: حسن، حسين محمد، جعفر اسحق (كه در شهر ري سكونت داشت) عبدالله (كه در شام بود) علي، يحيي، احمد، عيسي، موسي و براي هر كدام هم اعقابي ذكرنموده اند كه از ذكر آن خودداري مي شود اما حسن فرزند عيسي بن علي بن جعفر را هم فرزندي است موسوم به علي كه از امامزادگان جليل القدر شمرده شده و به فضل و تقوي موصوف و به علي علوي العريضي معروف بوده است و مدفن همين علي بن حسن بن عيسي العلوي بن محمد بن علي بن جعفر العريضي (علیه السلام) بنابر اصح اقوال در قم و در همين بقعه مدفون مي باشد كه به مزار علي بن جعفر (علیه السلام) معروف است چنانچه سابقاً مذكور و صحت آن را اثبات نموديم.
اما اولاد احمد الشعراني بن علي العريضي عبارتند از: عبيدالله، حسين، محمد.
و اولاد حسن بن علي العريضي، فقط از عبدالله مي باشد.
اما نسل جعفر الاصغر بن علي العريضي بسيار اندك و غالبا منقرض شده اند.
بقيه اولاد علي العريضي يا اولاد شان دختر يا اينكه اصلاً فرزندي نداشته يا اينكه فرزند داشته اند اما منقرض گشته اند.