مأذونین و محرومین از شفاعت

[نصرالله عاشق خداومولا]

مأذونین و محرومین از شفاعت

قرآن حکیم از دو گروه به طور ویژه نام می برد. مأذون به شفاعت و ویژگی هایش و محروم از شفاعت و ویژگی هایش. در مورد این ها در چند جای قرآن ذکر شده است.

مأذون به شفاعت
آن افرادی که اجازه ی شفاعت دریافت کرده اند همانند مهمانان عزیز در بارگاه خداوندی حضور پیدا خواهند کرد. در مورد آنها در قرآن حکیم چنین آمده است: یَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِینَ إِلَى الرَّحْمَنِ وَفْداً {19/ 85} ( یادآور) روزی که پرهیزگاران را به سوی خداوند مهربان به اجتماع محشور گردانیم.

محروم از شفاعت، گناهکار تشنه کام
و افرادی که از شفاعت محروم خواهند بود با این کلمات در قرآن مجید توصیف شده اند: وَ نَسُوقُ الْمُجْرِمِینَ إِلَى جَهَنَّمَ وِرْداً {19/ 86} ( و بدکاران را تشنه لب به سوی آتش دوزخ برانیم). این حالت آشنای آن افرادی است که از شفاعت محرومند. سپس در آیه ی بعد به هر دوگروه مأذون و محروم یکجا اشاره می کند: لاَ یَمْلِکُونَ الشَّفَاعَةَ إِلاَّ مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْداً {19/ 87} در آن روز هیچ کس مالک شفاعت نباشد مگر کسی که از خدای مهربان عهد نامه ی ( توحید کامل و شفاعت) دریافته است.

[نصرالله عاشق خداومولا]

تفاوت آشکار
در آیات فوق، از کلماتی که برای مأمون به شفاعت و محروم از شفاعت به کار برده شده، به روشنی می توان جایگاه و قدر و منزلت آنان را دریافت.

1- برای متقین مأذون به شفاعت کلمه ی "نحشر" ( ما آنها را بر می انگیزیم) به کار برده شده است؛ درحالی که برای دیگری کلمه ی "نسوق" ( ما آنها را می رانیم) استفاده شده است.
2- برای گروه نخست، از کلمه ی "وفدا" ( همانند گروهی عزتمند) استفاده شده و برای گروه دوم، لفظ "وردا" ( همچون جانوران تشنه) آمده است که بیانگر ذلت و رسوائی است.
3- برای گروه نخست، عبارت "الی الرحمن" آورده؛ درحالی که برای گروه دوم "الی جهنم" به کار برده است.

نکته ای ظریف
در قرآن کریم همان گونه که برای مجرمین و گنهکاران "الی جهنم" گفته است به همین صورت برای گروه دوم می بایستی "الی الجنه" می فرمود که نفرموده است. زیرا بهشت برای آن کس که اکنون دارد به بارگاه الهی می رود همان بارگاه الهی است که در آنجا به عنوان میهمان مورد عزّت و احترام واقع می شود و برای دیگر افراد شفاعت می کند. موضوع دوم این است که برای وی هدف اصلاً بهشت نیست بلکه دیدار محبوب حقیقی خویش است؛ چون در بهشت از هر نعمتی بی نیاز است. بنابراین در اینجا به جای "الی الجنه" "الی الرحمن" به کار رفته است.

استقبال از میهمانان مقرّب و مأذون
در روز قیامت با افراد مقرّب و مأذونی که میهمان ارجمند خدایتعالی هستند همان گونه رفتار خواهد شد که با میهمانان رفتار می شود. بلکه بسیار برتر و بالاترند زیرا میزبان، برتر است؛ آنچنان که نمی توانیم میزبانی بالاتر از وی بیابیم. خداوند تعالی آن میهمانان را در روز قیامت از بزرگرتین بیقراری و اضطراب و وحشت محفوظ می دارد. خبرهای خوش به ایشان می دهد و فرشتگان صف به صف آنچنان مشتاقانه از آن میهمانان پذیرایی می کنند که به وصف نیاید. پیرامون این موضوع در سوره ی انبیا آمده است: لاَ یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلاَئِکَةُ هذَا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ‌ {21/ 103} و هیچ گاه هنگامه ی بزرگ قیامت آن ها را محزون نخواهد ساخت و فرشتگان ( رحمت) با آنان ملاقات کنند ( و گویند) این است روز ( سعادت) شما که وعده می دادند.

[نصرالله عاشق خداومولا]

چراغانی کردن
رسم است که چون قرار باشد میهمان عزیزی آید، برای تکریم و نکوداشت او خانه را چراغانی کنند در عالم آخرت آن افرادی که در بارگاه پروردگار مقرّب و معزّز هستند روز قیامت میهمان گرامی به حساب می آیند و در بزرگداشت آنها از سوی خداوند عزیز عزّت بخش عطاهایی به آنها داده خواهد شد که در این دنیا تصوّر آن را هم نمی کردند. خدایتعالی خود نقشه ی ورود پر شکوه ایشان را با این کلمات بیان می فرماید: یَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ یَسْعَى نُورُهُمْ بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ بِأَیْمَانِهِمْ بُشْرَاکُمُ الْیَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ‌ {57/ 12} ( ای رسول ما یاد آر) روزی که مردان و زنان مؤمن شعشعه ی نور ایمانشان پیش رو و سمت راست آنها بشتابد ( و آنان را مژده دهند که) امروز شما را به بهشتی که نهرها زیر درختانش جاری است بشارت باد که در آن بهشت جاودان خواهید بود. این همان سعادت و فیروزی بزرگ است.

چهار عطا و بخششی که به مقرّبین می شود:
در آیه ی کریمه ی فوق، خدایتعالی برای بندگان خاص خویش در روز قیامت، چهار عطا ذکر می فرماید:

1- اطراف ایشان نور خواهد بود.
2- برای ایشان خبرهای خوش از راه خواهد رسید. و ( برای خیر مقدم) به آنها مرحبا ( خوش آمدید) خواهند گفت.
3- ایشان را باغهایی خواهد بود که از زیر درختان آنها نهرهای فراوانی می گذرد.
4- کامیابی بزرگ بر گام ایشان بوسه خواهد زد.
بعد از ذکر چهار عطایی که به مقرّبین خواهد شد، محرومیّت های چهار گانه ای که مجرمین خواهند داشت نیز تذکر داده می شود.

[نصرالله عاشق خداومولا]

چهار محرومیّت کفّار و مشرکین
کفّار و مشرکین در دنیا از نعمت های خدایتعالی بهره ور می شوند؛ با وجود این، به خدایتعالی ایمان نمی آورند و خداوند عزیز هم آنها را از نعمت هایش محروم نمی کند. اما روز قیامت در ازای این کافران نعمت، خدایتعالی به آنها سزا خواهد داد. چهار محرومیّتی که به دلیل کفران نعمت، نصیب آنان خواهد شد بدین صورت است:یَوْمٌ لاَ بَیْعٌ فِیهِ وَ لاَ خُلَّةٌ وَ لاَ شَفَاعَةٌ {2/ 254} روزی که نه کسی ( برای آسایش خود) چیزی تواند خرید و نه درستی و شفاعتی به کار آید.
در جای دیگر می فرماید: فَالْیَوْمَ لاَ یُؤْخَذُ مِنْکُمْ فِدْیَةٌ وَ لاَ مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مَأْوَاکُمُ النَّارُ هِیَ مَوْلاَکُمْ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ {57/ 15} پس امروز ( برنجات هیچ یک) از شما فدیه نپذیرند. همه ی منزلگاهتان آتش دوزخ است و آن آتش، شما را سزاوارتر است و بسیار به بدمنزلی باز می گردید.
خلاصه اینکه در دو آیه ی فوق، بروشنی چهار محرومیّت زیر در روز قیامت مقدّر خواهد شد: 1- عدم دوستی 2- عدم شفاعت 3- عدم فدیه 4- محرومیّت از بهشت.

در رویا رویی با منافقین مؤمنین در پوشش نور کامل
روز قیامت، مؤمنین در پوشش نور کامل خواهند بود. منافقین با دیدن این منظره ی دلنشین، اظهار حسرت خواهند کرد و دست گدایی به طرف ایشان دراز خواهند نمود. قرآن حکیم این وضعیت و حرکت یأس آلود را چنین بیان می فرماید:
یَوْمَ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَ الْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ قِیلَ ارْجِعُوا وَرَاءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَیْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وَ ظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ‌ *یُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَکُنْ مَعَکُمْ قَالُوا بَلَى وَ لکِنَّکُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَکُمْ وَ تَرَبَّصْتُمْ وَ ارْتَبْتُمْ وَ غَرَّتْکُمُ الْأَمَانِیُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَ غَرَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ ( سوره ی حدید آیه ی 13 و 14)
و باز آن روز مردان و زنان منافق به اهل ایمان گویند: مشتابید و به ما فرصتی دهید تا ما هم از نور شما روشنائی برگیریم. در پاسخ به آنها گویند: واپس گردید ( به دنیا بازگردید) و از آن جا نور بطلبید. در این گفتگو باشند که بین آن دوزخیان با اهل بهشت حصاری حائل گردد و بر آن حصار دری باشد که باطن و درون آن در، بهشت رحمت است و از جانب ظاهر آن عذاب جهنم خواهد بود* باز منافقان ( بهشتیان را) ندا کنند که آخر نه ما هم با شما بودیم؟ آنها جواب دهند: بلی راست می گویید لیکن شما ( به نفاق با خدا) خود را به فتنه افکندید و انتظار ( هلاک مؤمنان) را داشتید و ( در کار دین) به شکست بودید و آرزوهای دنیا فریبتان داد تا وقتی که امر خدا ( یعنی مرگ) فرا رسید و شیطان فریبنده، شما را غافل و مغرور گردانید.

اندازه ی روز قیامت برای مقرّبین و مجرمین متفاوت است.
در قرآن حکیم، طول روز قیامت برای دو گروه متفاوت گفته شده است. قیامت آن روز بزرگی است که برای مؤمنین، مقرّبین و مأذونین به اندازه ی یک پلک بر هم زدن یا از این هم کمتر خواهد بود. در قرآن حکیم، ذکر آن روز این گونه آمده است:
وَ مَا أَمْرُ السَّاعَةِ إِلاَّ کَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ{16/ 77} ( و کار ساعت قیامت مانند چشم بر هم زدن یا نزدیکتر بیش نیست.) درحالی که برای مجرومین، آن روز پنجاه هزار سال خواهد شد. توصیف آن در قرآن حکیم این گونه است:
سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ‌ *لِلْکَافِرینَ لَیْسَ لَهُ دَافِعٌ‌*مِنَ اللَّهِ ذِی الْمَعَارِجِ‌*
تَعْرُجُ الْمَلاَئِکَةُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ { سوره ی معارج، آیه های 1 تا 4} سائلی از عذاب قیامت که وقوعش حتمی است ( از رسول [صلی الله علیه و آله] پرسید)* ( بداند که) بر کافران است و هیچ کس از آنان دفع نتواند کرد* که آن عذاب از ( قهر) خدای مالک آسمانهاست* فرشتگان و روح الامین ( برای اخذ فرمان) به سوی ( عرش) خدا بالا روند؛ در روزی که مدتش پنجاه هزار سال خواهد بود.
مؤمن درهر حال، طالب و جویای خیر و نیکی است؛ درحالی که کافر از سر تکبّر و خودخواهی، طالب عذاب است. خداوند عزیز عزّت بخش در آیه ی کریمه ی فوق برای این کافر و منکر، کیفیّت این روز هولناک را بیان فرموده است. [ در ترجمه ی آیه های دوم و سوم فوق، مرحوم الهی قمشه ای نوشته است « مراد عذاب واقع بر نعمان بن حارث است که به نصب خلافت علی ( علیه السلام) بر رسول الله ( صلی الله علیه و آله) اعتزاض کرد. رسول الله ( صلی الله علیه و آله) فرمودند: به امر خدا کردم. او گفت: اگر چنین است، خدایا بر من عذابی فرست. فوراً سنگی از آسمانب ر فرقش رسید و هلاک شد.»]


منبع مقاله: القادری، دکتر محمد طاهر، (1390)، عقیده شفاعت، سید عبدالحسین رئیس السادات، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی- معاونت فرهنگی، چاپ اول.