تعریف دین از منظر گوناگون
تعریف دین از منظر گوناگون چیست؟
معنای لغوی دین، انقیاد، خضوع، پیروی، اطاعت، تسلیم و پاداش است. امّا معنای اصطلاحی آن، مجموعه عقاید، اخلاق، قوانین و مقرراتی است که برای اداره امور جامعه انسانی و پرورش انسان ها باشد.
در تفسیر «دین»، آرا و مطالب گوناگونى از سوى غربیان مطرح شده است. «جان هیک» در کتاب «فلسفه دین» تعاریف گوناگونى از دیدگاه هاى مختلف درباره دین نقل مىکند:
أ ) تعریف روانشناختى: «دین احساسات، اعمال و تجربیات افراد در هنگام تنهایى، آن گاه که خود را در برابر هر آنچه که الهى مىنامند، مىیابند». (ویلیام جیمز)
ب) تعریف جامعه شناختى: «مجموعهاى از باورها، اعمال، شعایر و نهادهاى دینى که افراد بشر در جوامع مختلف بنا کردهاند». (تالکوت پارسونز)
ج) تعریف طبیعت گرایانه: «مجموعهاى از اوامر و نواهى که مانع عملکرد آزاد استعدادهاى ما مىشود». (اس. رایناخ) و همان رویکرد با همدلى بیشتر: « دین همان اخلاق است که احساس و عاطفه به آن تعالى، گرما و روشنى بخشیده است». (ماتیو آرنولد)
د) تعاریف دینى، مانند: «دین اعتراف به این حقیقت است که کلیه موجودات تجلیّات نیرویى هستند که فراتر از علم و معرفت ماست». (هربرت اسپنسر)[۱]
تنوع این تفسیرها به گونهاى است که اندیشمندان مغرب زمین را وادار کرده تا اعتراف کنند: «اصطلاح دین داراى یک معناى واحدی که مورد قبول همه باشد، نیست. بلکه پدیدارهاى متعدد فراوانى تحت نام دین گرد مىآیند که به گونهاى با هم ارتباط دارند. ارتباطى که لودویک ویتگنشتاین آن را شباهت خانوادگى[۲] مىنامد».[۳]
در تعابیر قرآنى «دین» در معنای اصطلاحی به دو معنا استعمال شده است:
۱ – هر گونه اعتقاد به قدرت غیبى، چه حق باشد و چه باطل: «لکم دینکم ولى دین».[۴]
۲ – خصوص ادیان الاهى: «ان الدین عندالله الاسلام».[۵]
در تعریف دین، توجه ما به همان استعمال دوم لفظ «دین» است، که خاص ادیان الاهى و داراى سطوح و مراحل مختلفى، مانند دین نفس الامرى و دین مرسل، است.[۶]