جمعه روز ظهور : معارف مهدوی،در سایه زیارت حضرت مهدی علیه السلام در روز جمعه

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

بسم الله الرحمن الرحیم
السَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّهَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا عَیْنَ اللَّهِ فِی خَلْقِهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا نُورَ اللَّهِ الَّذِی یَهْتَدِی بِهِ الْمُهْتَدُونَ وَ یُفَرَّجُ بِهِ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْمُهَذَّبُ الْخَائِفُ السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْوَلِیُّ النَّاصِحُ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا سَفِینَهَ النَّجَاهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا عَیْنَ الْحَیَاهِ السَّلامُ عَلَیْکَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْکَ وَ عَلَی آلِ بَیْتِکَ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ السَّلامُ عَلَیْکَ عَجَّلَ اللَّهُ لَکَ مَا وَعَدَکَ مِنَ النَّصْرِ وَ ظُهُورِ الْأَمْرِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ أَنَا مَوْلاکَ عَارِفٌ بِأُولاکَ وَ أُخْرَاکَ أَتَقَرَّبُ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی بِکَ وَ بِآلِ بَیْتِکَ وَ أَنْتَظِرُ ظُهُورَکَ وَ ظُهُورَ الْحَقِّ عَلَی یَدَیْکَ، وَ أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ یَجْعَلَنِی مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ لَکَ وَ التَّابِعِینَ وَ النَّاصِرِینَ لَکَ عَلَی أَعْدَائِکَ وَ الْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْکَ فِی جُمْلَهِ أَوْلِیَائِکَ یَا مَوْلایَ یَا صَاحِبَ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکَ وَ عَلَی آلِ بَیْتِکَ هَذَا یَوْمُ الْجُمُعَهِ وَ هُوَ یَوْمُکَ الْمُتَوَقَّعُ فِیهِ ظُهُورُکَ وَ الْفَرَجُ فِیهِ لِلْمُؤْمِنِینَ عَلَی یَدَیْکَ وَ قَتْلُ الْکَافِرِینَ بِسَیْفِکَ وَ أَنَا یَا مَوْلایَ فِیهِ ضَیْفُکَ وَ جَارُکَ وَ أَنْتَ یَا مَوْلایَ کَرِیمٌ مِنْ أَوْلادِ الْکِرَامِ وَ مَأْمُورٌ بِالضِّیَافَهِ وَ الْإِجَارَهِ فَأَضِفْنِی وَ أَجِرْنِی صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکَ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِکَ الطَّاهِرِینَ.

سیّد بن طاووس فرموده:من پس از این زیارت به این شعر تمثل می جویم و به آن حضرت اشاره نموده، می گویم:

نَزِیلُکَ حَیْثُ مَا اتَّجَهَتْ رِکَابِی
وَ ضَیْفُکَ حَیْثُ کُنْتُ مِنَ الْبِلادِ

در هر کجا و بر سر هر خوان،
من میهمان توام ای صاحب الزّمان

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

مقدمه

«مَن مات و لم یعرف امام زمانه مات میتهً جاهلیه.»

شناخت امام زمان(عج) معادل دین داری است. کسی که امامش را نشناسد زندگی او رنگ بندگی به خود نمی گیرد و از برکات واقعی دین داری، بهره ای نخواهد برد. اما کسی که امام را شناخت، با او همراه و هم فکر شده در می یابد که از کجا آمده و برای چه هدفی زندگی می کند، سرگردانی و حیرت هم سراغش نخواهد آمد.

حال، راه شناخت امام چیست؟

یکی از معارفی که امام را به خوبی به ما می شناساند زیاراتی است که در مورد ائمه معصومین علیهم السلام وارد شده است.
معرفی چهره امام در زیارت محقق می شود، زیارت نامه ها یکی از بهترین دریچه های شناخت به سوی امام هستند؛بنابراین اگر صرفاً به خواندن زیارت نامه اکتفا کرده و به محتوایش عنایتی نداشته باشیم از دریای عمیق معارف محروم خواهیم شد.
زیارت امام زمان(عج) در روز جمعه، یکی از زیارت هایی است که می تواند زمینه شناخت بیشتر ما را نسبت به امام و حجت حق، فراهم سازد.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

معنای زیارت

زیارت از ریشه «زَور» به معنای میل و عدول از چیزی است. به زائر هم از آن جهت زائر می گویند که وقتی به زیارت می رود از غیر مزور (کسی که زیارتش می کند) عدول می کند و روبر می گرداند.
زیارت، یعنی یک انسان ناقص در برابر یک انسان کامل قرار گرفته و از غیر او روی برمی گرداند و به کمال آن انسان کامل توجه می کند تا با این توجه، به کمبودها و نقصان های خود آگاه شده و بداند که باید به حرکتش در مسیر بندگی، سرعت بخشد.
رمز و راز دیدار عالِم هم همین است. با دیدار یک عالم ربّانی، انسان متوجه می شود چقدر عقب است و این فهم، او را به حرکت درمی آورد.
اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به زیارت، نگاه خاصی داشتند.
اسحاق بن عمار از امام صادق علیه السلام روایت می کند که فرمود:
«به مدینه بروید و بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم سلام بدهید؛ هرچند که سلام از راه دور به آن حضرت نیز می رسد.»(1)

---

1- وسایل الشیعه، کتاب الحج، باب4، حدیث3.
ص: 10
زیارت، پیمان و تعهد شیعیان است نسبت به امامشان که با این کار، صداقت و هم پیمانی با امام را یادآوری کرده و آن را تجدید نموده، به کمال می رسانند.
امام رضا علیه السلام فرمود:
شیعیان نسبت به هریک از امامان معصوم، پیمان و تعهدی دارند که کمال وفای به آن عهد در زیارت مشتاقانه و عارفانه قبور آنان است.(1)
منتهی این زیارت باید با معرفت، شکل بگیرد تا آثارش شامل حال زائر شود. در بسیاری از روایات، قید معرفت برای زیارت ائمه معصومین علیهم السلام آورده شده است.
در مورد زیارت امام رضا علیه السلام آمده است:
هرکس امام رضا علیه السلام را زیارت کند در حالی که تسلیم امر او و عارف به حقش باشد در پیشگاه الهی از منزلت شهدای بدر برخوردار است.(2)
این معرفت است که به زیارت، روح و باطن می دهد و موجب کمال زیارت می گردد. بوسیدن ضریح اگر بدون برقراری ارتباط قلبی با امام باشد چندان فایده ای ندارد و آنچه این پیوند قلبی را حاصل می سازد، معرفت است.

---

1- کافی، ج4، ص567.
2- بحارالانوار، ج99، ص41.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

هدف زیارت


این همه سفارش و تأکید برای زیارت معصومین علیهم السلام برای چیست؟
آیا خود امامان معصوم هدف هستند یا این که آن بزرگواران واسطه ای هستند برای سوق دادن انسان ها به سوی خدای مهربان.
یکی از اهداف زیارت، تقرب الی الله است، اینکه به خداوند متعال به وسیله اهل بیت علیهم السلام، نزدیک شده و قرب پیدا کنیم.
اتیتکم یا اهل توحید! زائرأ و بحقکم عارفأ و بزیارتکم الی الله مَقرباً.(1)
نزد شما آمدم در حالی که زائر شما هستم و به حق شما عارفم و به واسطه زیارت شما به خدا تقرب پیدا می کنم.
در واقع زیارت، عمل به همان آیه (وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَهَ)(2) است تا به وسیله ی آبرومندان درگاه احدیت، راه رسیدن و قرب به خدا را پیدا کرد و به آن سمت حرکت نمود.
هدف دیگر زیارت، شناخت و هم پیمانی و تجدید عهد با اهداف ائمه
________________________________________
1- بحارالانوار، ج97، ص321.
2- مائده، 35.
ص: 12
معصومین علیهم السلام است: اللهم انفعنی بزیارتهم و ثبتنی علی قصدهم.(1)
خدایا! مرا به واسطه زیارت آن ها، نفع برسان و بر قصد و هدفشان ثابت قدم بدار.
اهداف و آرمان های آن بزرگواران در زیارت نامه ها به خوبی بیان شده است که می تواند الگویی برای زندگی بهتر در اختیار ما قرار دهد.
هدف دیگری که برای زیارت می توان ترسیم نمود؛ مشخص کردن صف بندی ما است که اعلام کنیم ما در صف اهل بیت علیهم السلام هستیم.
در زیارت حضرت امیر علیه السلام آمده است:
الحمدلله الذی ادخلنی هذه البقعه المبارکهَ التی بارک اللهُ فیها و اختارها لوصی نبیه اللهم فاجعلها شاهدهً لی.(2)
حمد مخصوص خدایی است که مرا در این بقعه ی مبارک که برای وصی پیامبرش اختیار کرده وارد کرد. خدایا این ورود را شاهدی برای من قرار بده.
بعد از این مقدمات، می خواهیم با خواندن زیارت امام زمان علیه السلام در روز جمعه، به زیارت ایشان برویم و ارتباط قلبی خود را با آن بزرگوار محکم کنیم و بگوئیم که ما در صف شما هستیم و به وسیله شما به خداوند تقرب پیدا می کنیم.
________________________________________
1- بحارالانوار، ج97، ص221.
2- بحارالانوار، ج97، ص283.
ص: 13

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

منابع زیارت
این زیارت را سید بن طاووس در جمال الاسبوع صفحه37؛ علامه مجلسی در بحارالانوار، جلد99، صفحه215 ؛ علی یزدی حائری در الزام الناصب، ج2، صفحه85 و همچنین شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان آورده اند.
فضیلت روز جمعه
از آن جا که هرکدام از روزهای هفته متعلق به یکی از معصومین است و شایسته است که زیارت مخصوص آن امام یا امامان را در آن روز با معرفت قرائت کنیم تا ارتباط روزانه خویش را با اهل بیت نورانی پیامبر اکرم حفظ کرده و از نور وجودی آن ها بهره ببریم، روز جمعه نیز متعلق به امام عصر(عج) می باشد. روزی که یکی از اعیاد مسلمین است و تولد حضرت مهدی(عج) در این روز واقع شده و در این روز مقام امامت به ایشان منتقل گردیده است. همچنین در این روز ظهور کرده و بر دشمنان پیروز می گردد.
خداوند متعال لقب «قائم» را هم در روز جمعه به امام عصر(عج) اختصاص داده است.
جمعه روزی بزرگ است که اعمال در آن دو چندان می شود.
ص: 14
در فضیلت روز جمعه همین بس که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:
«روز جمعه، بهترین روزهاست و نزد خداوند از عید قربان و فطر ارجمندتر است.»(1)
در اسلام، روز جمعه اهمیت بیشتری پیدا کرد و پیشوایان دین، منزلت و شرافت جمعه را مورد توجه مردم قرار می دادند.
در روایات داریم که «جمعه، سرور روزهای هفته و دارای بزرگ ترین مرتبه در نزد خداوند متعال است.»(2)
جمعه روز کمک به محرومان و فقراست. در روایت داریم که «صدقه و انفاق خود را در روز جمعه پرداخت کنید.»(3)
در روز جمعه درهای آسمان برای بالا رفتن اعمال بندگان باز می شود.(4)
و همچنین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:
در روز جمعه خداوند کارهای نیک را چند برابر و کارهای زشت را محو می کند، به درجات مؤمنان می افزاید، دعاها را اجابت می کند، بلاها را دور و حاجات مؤمنین را برآورده می سازد.(5)
اهمیت دادن به اعمال روز جمعه نیز خود حکایت از ارزش این روز دارد. در روایت آمده است:
در روز جمعه، غسل جمعه را ترک نکنید که سنت پیامبر اسلام است و از بوی خوش بهره گیرید و لباس نیکو در بر کنید(6)

---

1- بحارالانوار، ج89، ص376.
2- وسایل الشیعه، ج5، ص67 .
3- وسایل الشیعه، ج5، ص325.
4- وسایل الشیعه، ج5، ص63.
5- کافی، ج3، ص417.
6- کنزالعمال، حدیث21085.
ص: 15

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

در روایت دیگری نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
آیا به شما خبر دهم چه کسی اهل بهشت است؟ کسی که سرما و گرمای شدید او را از اعمال روز جمعه باز ندارد.
همچنین برای کسی که در روز جمعه به نظافت بپردازد و ناخن و موی سر و صورت خود را کوتاه کند و مسواک بزند... و به سوی نماز جمعه برود درروایت آمده است که هفتاد هزار فرشته او را بدرقه کنند و برای او استغفار و شفاعت کنند.(1)
با توجه به ضرورت توسل و یاد امام عصر(عج) در دوران غیبت، روزهای جمعه این زیارت را خوانده و با نگاهی معرفتی به فرازهای آن، قدمی در راه زیارت و بستن عهد و پیمان با امام زمان(عج) برداریم.
السلام علیک یا حجه الله فی ارضه.
زیارت با واژه زیبای «سلام» شروع می شود.

---

1- مستدرک الوسایل،ج6، ص46.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

معنای سلام
سلام به معنای سلامت است. «السلام علیک» یعنی سلامت از طرف خداوند بر شما باد. سلام دادن، ساده ترین، آسان ترین و باارزش ترین وسیله برای ابراز ارادت، تکریم و تعظیم مخاطب است.
«سلام» نوعی تحیت و درود است که اهل بهشت هم از آن بی بهره نیستند: (تَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلاَمٌ)(1)
آن ها که بهترین ها برایشان جمع شده است تحیتشان، سلام و درود است؛ پس معلوم می شود بهتر از سلام، تحیتی نداریم که شعاری آسمانی و شیوه ای ملکوتی است.
سلام کردن، شعار فرشتگان و ادبی آسمانی است. خداوند متعال از قول فرشتگان در قرآن کریم می فرماید: (یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْکُمُ).(2) فرشتگان می گویند سلام بر شما.
بعضی ها بر این گمان باطل هستند که سلام کردن، نشانه کوچکی است؛ اما

---

1- یونس،110.
2- نحل، 32.

این عده باید بدانند که خدای بزرگ هم سلام می کند. سلام کردن نه تنها سبب کوچک شدن نیست، بلکه عزت و محبوبیت می آورد.
نکته دیگر درباره سلام اینکه یکی از نشانه های افراد متواضع در روایات اهل بیت معرفی شده است و همچنین از کفارات گناهان به حساب می آید.
اگر کسی دنبال کفاره ای راحت و بی خرج برای گناهانش می گردد به همه سلام کند.
گرچه سلام کردن مستحب است، ولی پاسخ آن واجب است و بهتر است که جواب سلام، گرم تر و باتحیت بیشتری نسبت به اصل سلام باشد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به همه سلام می کرد و می فرمود تا آخر عمر، سلام کردن به کودکان را رها نمی کنم تا این عادت بعد از من بماند. متأسفانه ما به عنوان امت پیامبر هنوز نتوانسته ایم این عادت و روش خوب را در جامعه پیاده کنیم.
سلام کردن اگر همگانی شود مردم شاد می شوند و از برخورد با افراد دیگر انرژی می گیرند. در روایت داریم پاداش کسی که سلام کند، هفتاد برابر کسی است که جواب می دهد. برعکس هر وقت سلام کردن در میان مردم کم شود، دشمنی و کینه افزایش پیدا می کند.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

در حدیث داریم پاسخ کسی که بدون سلام کردن حرف می زند، ندهید.
پس سلام محبت می آورد، جوابش واجب است و موجب رحمت و مودت می شود. حالا این سلام از طرف ما خطاب به امام عصر(عج) خواهد بود.
سلامی که هرگز بی جواب نمی ماند و امام آن را می شنود. در اذن دخول حرم های شریف اهل بیت علیهم السلام می خوانیم:
«... یرون مقامی و یسمعون کلامی و یردون سلامی و انک حجبت عن
ص: 19
سمعی کلامهم... .»(1)
... آن ها مرا می بینند و کلام مرا می شنوند و سلامم را جواب می دهند، لیکن تو کلام آن ها را از گوش من می پوشانی.
پس با این اعتقاد که سلام ما به امام عصر(عج) می رسد و جواب حضرت را در پی خواهد داشت به حضرت سلام دهیم و بدانیم که جوابی که از طرف حضرت مهدی(عج) باشد، سلامت و رحمت را به ارمغان خواهد آورد.
________________________________________
1- مفاتیح الجنان، ص534.
ص: 20
ص: 21
حجت الله
اولین سلامی که در این زیارت، حضرت را مورد خطاب قرار می دهیم با وصف حجت الله فی ارضه است.
حجت: به معنای دلیل روشنی است که وقتی بیان شود راه بهانه را مسدود می کند.(1)
جمع آن حُجج است که هنگام بحث و گفتگو با طرف مقابل به کار گیرند.
در هفت مورد از آیات قرآن به معنای غلبه و دلیل آمده است.
در واقع حجت به کسانی گفته می شود که به وسیله گفتار، کردار و تمامی شئون آنان بر حق احتجاج و استدلال می گردد، مانند انبیاء و ائمه معصومین علیهم السلام که در تمامی شئون الگوی مردم و مظهر هدایت و نمودار حقایق دین می باشند.
در واقع حجت خداوند کسی است که وجود او زبان گویای دلایل الهی و نمایانگر تمامی حقایق دین است.
خداوند در هر زمان حجّتی برای مردم قرار داده است.
________________________________________
1- المفردات فی غریب القرآن، ص219.
ص: 22

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

امام باقر علیه السلام فرمودند:
به خدا سوگند! خداوند از آن هنگام که آدم علیه السلام را قبض روح نموده، زمین را بدون امامی که به وسیله او به خداوند رهنمون شوند، و انگذاشته است و او است حجت خداوند بر بندگانش... .(1)
در روایت دیگری نیز آمده است: «لوخلت الارض ساعه واحده من حجه الله، لساخت باهلها؛(2) اگر زمین لحظه ای بدون حجت خدا باشد بر اهلش فرو می ریزد.»
و امام حجت در روی زمین است؛ خداوند به واسطه ی او بر مردم احتجاج می کند و به وسیله او راه عذر و بهانه بر خلایق بسته می شود. به بیان روشن تر، خداوند به وسیله عبادت ، فرمانبرداری، امام عصر(عج) و... بر مردم استدلال می کند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «من، علی، فاطمه، حسن، حسین و نه فرزند حسین علیهم السلام حجت های خدا بر خلق او هستیم».(3)
لازمه حجت خدا بودن امام عصر(عج) این است که باید به زبان همه مخلوقات تسلط داشته باشد؛ چرا که ایشان حجت بر همگان هستند.
ابوصلت هروی، خادم امام رضا علیه السلام می گوید: امام رضا علیه السلام با هرکسی با زبان خودش سخن می گفت؛ به خدا سوگند که فصیح ترین و آگاه ترین آن ها به هر زبان و لغتی بود! روزی به آن حضرت گفتم: ای پسر پیامبر! من تعجب می کنم که شما به همه این زبان ها، آشنا هستید.
________________________________________
1- کافی، ج1، ص179.
2- الغیبه نعمانی، ص141.
3- بحارالانوار، ج3، ص228.
ص: 23
فرمود: ای اباصلت! من حجت خدا بر بندگان او هستم و خداوند کسی را که آشنای به زبان قومی نباشد حجّت بر آنان قرار نمی دهد.(1)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

نکته ی دیگر اینکه لازمه ی حجت خدا بودن برخورداری از قدرت مطلق الهی است. حجت خدا باید بتواند در هر لحظه وهر جایی که لازم باشد حضور پیدا کند وگرنه حجت مطلق نخواهد بود.
ابوصلت هروی نقل می کند:
هنگام شهادت حضرت رضا علیه السلام دیدم جوانی زیبا از درهای بسته وارد شد و خود را به بالین آن حضرت رساند.
وقتی از او پرسیدم: شما کیستی و چگونه از درهای بسته وارد شدی؟
فرمود: من حجت خدا بر تو هستم.(2)
________________________________________
1- بحارالانوار، ج25، ص190.
2- بحارالانوار، ج49، ص301.