جغرافیای طبیعی و اقلیم استان کردستان
این استان منطقهای کاملا کوهستانی است که از مریوان تا دره قزلاوزن و کوه های زنجان جنوبی در مشرق گسترده شده است. ناهمواریهای این استان که تحت عنوان ناحیه کوهستانی کردستان مرکزی بررسی میشود، مشتمل بر دو بخش غربی و شرقی است.
این دو قسمت از نظر شکل پستی و بلندی و جنس زمین متفاوتند. قسمت وسیعی از سنندج، مریوان و سرزمینهای اطراف آنها تا جنوب کردستان بخش کوهستانی غربی را تشکیل میدهد.
در این ناحیه، یکنواختی و سستی جنس زمین اشکال مشابهی را به وجود آورده که از ویژگیهای آن کوههای گنبدی شکل با شیب یکنواخت و ملایم همراه با درههای باز است.
این یکنواختی را طبقات آهکی سخت و سنگهای درونی که بین لایههای سست ظاهر میشوند، درهم ریخته و آن را به صورت صخرههای عریان درآورده است.
نوع مشخص این ناهمواریها، ناحیه کوهستانی چهل چشمه در بین مریوان و سقز است که دنباله پستی بلندیهای این ناحیه را در جنوب و مشرق، تشکیل دادهاند و دامنه غربی آن تا داخل کشور عراق کشیده شده است.
در این ناحیه شعبههای رود قزلاوزن در شرق و شمال شرقی و رود سیروان در حنوب چهره زمین را بهطور کامل تغییر دادهاند.بخش کوهستانی شرقی، قسمتهای شرقی سنندج را دربرمیگیرد و درحد فاصل ناحیه غربی و شرقی، یک رشته از ارتفاعات آتشفشانی شمالی- جنوبی را بهوجود میآورد.
در شرق این رشته کوه، شهرستانهای قروه و بیجار قرار گرفتهاند که شکل زمین در آنها با پستی و بلندیهای ناحیه غربی به کلی متفاوت است.
از ویژگیهای این ناحیه، وجود یک حصار کوهستانی متشکل از سنگهای دگرگونی و رسوبی است که دشتهای مرتفع هموار و تپه ماهوری را احاطه کرده است. در این ناحیه به استثنای کوههای بیجار، دشتهای نسبتاً وسیعی نیز وجود دارد. این دشتها بهوسیله شعبههای رود قزلاوزن قطع شده و به صورت تپه ماهور درآمدهاند. مرتفعترین دشت این ناحیه «هوهتو» خوانده میشود که با دو هزار و دویست متر ارتفاع در شمال سنندج واقع شده است.
بلندترین کوههای این ناحیه، شاهنشین در شمال بیجار، شیدا در مرکز و پنجه علی بین قروه و سقز است.استان کردستان بهطورکلی تحت تأثیر دو جریان عمده هوای گرم و سرد قرار دارد و اقلیمهای گوناگونی را بهوجود میآورد.
بیشترین میزان بارش جوی در ناحیه غربی استان (شهرهای بانه و مریوان) حدود 800 میلیمتر در سال و کمترین میزان بارندگی آن در ناحیه شرقی حدود چهارصد میلیمتر در سال است. میزان نزولات جوی در قسمت مرکزی استان (شهرهای سقز و سنندج) نزدیک به پانصد میلیمتر در سال است.تمام قلمرو استان در بهار و تابستان آب و هوایی خنک و معتدل دارد.
مقایسه ارقام میانگین دمای ماههای مختلف سال در مرکز استان نشان میدهد که متوسط دمای روزانه در اردیبهشت ماه شانزده و یکدهم و در مهر ماه شانزده و نهدهم درجه سانتیگراد است.
میانگین دمای ماههای این دوره از 22 تا 28 درجه سانتیگراد متغیر است. این درجه، دمای مطلوبی برای صنعت گردشگری میباشد. از اینرو شش ماه از سال در مرکز استان کردستان برای جریان جهانگردی بهترین و مناسبترین ایام به حساب میآید. سردترین ماه سال در شهرستان سنندج، بهمن ماه است که حداقل دمای آن به حدود یک درجه زیر صفر میرسد.
تعداد روزهای یخبندان در سنندج نودودو روز در سال گزارش شده است.در پهنه استان کردستان پاره اقلیمهای گوناگونی وجود دارد که در زیر به انواع و نواحی مشخص آن اشاره میشود:
دره میرآوا (امیرآباد) که زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل دارد.
مسیر سنندج به سمت سقز (دشت اوباتو) که زمستانهای معتدل دارد.
مسیرمریوان به دربنددزلی که زمستانهای سرد با یخبندانهای طولانی دارد و در فصل تابستان روزهای آن گرم و شبهای آن خنک است.
ناحیه اورامانات که آب و هوای آن مرطوب و معتدل است.
مسیر سنندج به مریوان که اقلیمی نیمه خشک و نیمه مرطوب دارد.
نفوذ تودههای مرطوب زمستانی و بهاری در مریوان و دریاچه زریوار تأثیر فراوانی در مرطوب و معتدل شدن هوای این ناحیه دارد. میزان رطوبت و بارش مناسب باعث ایجاد جنگلهای انبوه بلوط و گونههای مختلف درختان جنگلی شده است. پوشش گیاهی این ناحیه مناظری شگفتانگیز و باشکوه دارند.
از آنجا که تنوع اقلیمی همراه با سایر شرایط مناسب، از جاذبههای مهم در صنعت جهانگردی بهشمار میرود و جهانگردان خواهان دمای مطلوب و مطبوعی (بیستوپنج- بیستودودرجه سانتیگراد) هستند، استان کردستان بهویژه در فصول بهار و تابستان از این نظر بسیار مناسب و دارای توانایی های جهانگردی قابل توجهی می باشد.