ویژه نامه وفات حضرت ام البنین علیهاالسلام {ام المصائب }

[نرگس منتظر]

ام البنین علیهاالسلام ، واسطه فیض الهی
ام البنین، همسر علی علیه‌السلام و مادر سردار کربلا، نزد مسلمانان جایگاهی ویژه دارد، چون نزد خداوند از مقام و منزلتی والا برخودار است، و این مقامْ به واسطه تقدیم خالصانه فرزندان در راه خدا و استواری و عبودیت ایشان است.
از این رو، مؤمنانِ حاجت مند و دردمند او را به درگاه حضرت باری تعالی شفیع و واسطه قرار می دهند، و غم واندوهشان را با زیارت مزار آن بانو می زدایند.

اهل بیت علیهم السلام و ام البنین علیهاالسلام
محبت بی شائبه ام البنین در حق فرزندان رسول خدا صلی الله علیه و آله و فداکاری فرزندان وی در راه سیدالشهدا، در تاریخ بی پاسخ نماند.
اهل بیت علیهم السلام هم در احترام و بزرگ داشت وی کوشیدند و بسیار از او قدردانی کرده، او را سپاس گفتند.
زینب کبری علیهاالسلام پس از رسیدن به مدینه، به محضرش شتافت و شهادت فرزندانش را به او تسلیت گفت.
ایشان هم چنین در مناسبت های دیگر مثل عیدها، برای ادای احترام، به محضر ام البنین علیهاالسلام مشرّف می شد.

[نرگس منتظر]

سخن بزرگان در بیان فضایل ام البنین علیهاالسلام
عالم جلیل القدر، زین الدین عاملی، شهید ثانی درباره حضرت ام البنین علیهاالسلام می گوید: «ام البنین از بانوان با معرفت و پر فضیلت بود.
نسبت به خاندان نبوت، محبت و دلبستگی خالص و شدید داشت و خود را وقف خدمت به آن ها کرده بود.
خاندان نبوت نیز برای او جایگاه والایی قائل بودند و به او احترام ویژه می گذاشتند.» هم چنین علامه سید محسن امین می گوید: «ام البنین علیهاالسلام ، شاعری خوش بیان و از خانواده ای اصیل و شجاع بود.»
علی محمد علی دُخَیِّل، نویسنده معاصر عرب در وصف این بانوی بزرگوار می نویسد: «عظمت این زن (ام البنین) در آن جا آشکار می شود که وقتی خبر شهادت فرزندانش را به او می دهند، به آن توجه نمی کند، بلکه از سلامت حضرت امام حسین علیه‌السلام می پرسد؛ گویی امام حسین علیه‌السلام فرزندِ اوست نه آنان».

روزهای آخر
زندگی سراسر مهر و عاطفه و مبارزه ام البنین علیهاالسلام ، رو به پایان بود. او به عنوان همسر شهید، رسالت خویش را به خوبی به پایان رسانید و فرزندانی تربیت کرد که فداییِ ولایت و امامت بودند.
او، بعد از زینب کبری علیهاالسلام دار فانی را وداع گفت، ولی تاریخ نگاران سال ارتحال او را متفاوت نگاشته اند، به طوری که عده ای آن را سال 70 ق بیان کرده اند و عده دیگری تاریخ وفات آن مادر فداکار را، سیزدهم جمادی الثانی سال 64 ق دانسته اند که نظر دوم از شهرت بیشتری برخوردار است. ام البنین را در بقیع، در جوار امام حسن مجتبی علیه‌السلام ، فاطمه بنت اسد علیهاالسلام و دیگر شخصیت های اسلامیِ مدفون در آن جا به خاک سپردند.

[نرگس منتظر]

در رثای ام البنین علیهاالسلام

این جا مزار فاطمه علیهاالسلام ، ام البنین است
یا مادری غم دیده مدفون زمین است

این جا نهاده سر به خاک غربت و غم
مظلومه ای کز مرگ گل هایش غمین است


در دامنش پرورده سرداری چو عباس
آری چنین زن، مادری شیرآفرین است

شد جان او آزرده از رنج زمانه
بر سینه اش چون لاله داغی آتشین است

محسن صافی

[نرگس منتظر]

بخشی از زیارت نامه ام البنین علیهاالسلام

سلام بر تو ای همسر جانشین رسول اللّه علیه‌السلام ؛
سلام بر تو که محبوب زهرایی؛
سلام بر تو ای مادر ماه های درخشان؛
خدا و رسولش را گواه می گیرم که تو با اهدای فرزندانت و قربانی کردن آن ها
در راه آرمان های حسین علیه‌السلام جهاد نمودی؛
گواهی می دهم که تو یار و یاور امام علی بن ابی طالب علیه‌السلام در سختی ها،
مشکلات و مصیبت ها بوده ای ؛گواهی می دهم که به خوبی از عهده سرپرستی و نگه داری
فرزندان زهرای اطهر علیهاالسلام و ادای امانت ایشان برآمدی؛
تو در نزد خداوند از مقام و منزلت بالایی برخورداری؛
سلام بر تو و بر فرزندان شهیدت!

[نرگس منتظر]

سلام بر مادر پسران

السلام ای گوهر دریای عشق
السلام ای لاله صحرای عشق

السلام ای مظهر صبر و وفا
السلام ای زوجه شیر خدا

السلام ای باغبان لاله ها
ای به حیرانت همه آلاله ها

خوانده ای خود را کنیز فاطمه علیهاالسلام
داده ای درس محبت بر همه

جعفرزاده

[نرگس منتظر]

مادر غریب

کسی که غم به دلش کرده آشیانه منم
شرار درد به جانش کشد زبانه، منم

کسی که مادر خوش بخت روزگاران است
ولیک تیر بلا را بود نشانه، منم

کسی که همسریِ با علی بُود فخرش
ولیک غم زده بر هستی اش زبانه، منم

کسی که سیده ام البنین بود نامش
ولیک مانده از این نام بی نشانه منم

شدم غریب پس از عون و جعفر و عباس
کسی که بار غریبی کشد به شانه منم

کسی که چار پسر بوده حاصل عمرش
که از شهادتشان خورده تازیانه منم

غریب دشتِ بلا را، دریغ مادر نیست
کسی که گریه بر او کرده مادرانه، منم

[نرگس منتظر]

ام ‏البنین علیهاالسلام؛ مادر مهتاب

خورشید همواره در چشمان مادرانى طلوع مى‌کند که به دور دستها خیره شده‌اند و براى فرداها مردان و زنانى مى‌پرورانند تا در زمین، این امانت الهى، جانشینى آسمانى باشند.
دامان تربیت مادران مهد پرورش انسانهاى پاک و خدایى است و ما با نگاهى درس‌آموز از زندگانى این مادران توشه معرفت‌برمى‌چینیم.
یکى از مادران برجسته تاریخ «ام‌البنین، فاطمه کلابیه‌» است که زندگى او مالامال از عشق به ولایت و امامت‌بوده و در تربیت فرزندان دلیر و شجاع و با ادب چون عباس بن‌على(ع) بسیار موفق بوده است.
تولد و رشد او در خاندان با اصالت و شجاع، صفات و ویژگیهاى فردى این بانو و صبر و بردبارى در خانه امامت و تربیت فرزندانى که همگى پیرو امام خویش بوده و تا آخرین لحظات زندگى خویش دست از ولایت نکشیده‌اند و پیام‌رسانى و مبارزه سیاسى این بانوى کریمه همه و همه نشان از مجد و عظمت وى دارد.
اینک پژوهشى کوتاه در زندگى این پاک بانوى عرب داریم تا از زلال صفات او قطره‌اى معرفت‌یابیم و خویش را در مسیر کمال قرار دهیم.

[نرگس منتظر]

از قبیله خورشید

«حزام بن‌خالد بن‌ربیعة بن‌وحید بن‌کعب بن‌عامر بن‌کلاب‌» (1) پدر ام‌البنین است مردى شجاع و دلیر و راستگو که از صفات ویژه او اکرام به میهمان و منطق قوى اوست. تاریخ ویژگیهاى این مرد بزرگ را به مناسبتهاى گوناگون چون جریان خواستگارى ام‌البنین و ازدواج حضرت على(ع) ذکر مى‌کند.
مادر بزرگوار ام‌البنین، «ثمامه (یا لیلى) دختر سهیل بن‌عامر بن‌جعفر بن‌کلاب‌» (2) است که در تربیت فرزندان کوشا بوده و تاریخ از وى چهره درخشانى را به تصویر کشیده است. بینش عمیق، دوستى باء;ء فرزندان در کنار وظیفه مهم مادرى و چونان معلمى دلسوز آموختن باورهاى اعتقادى و مسایل مربوط به همسردارى و آداب معاشرت با دیگران از جمله ویژگیهاى خاص این بانو است.
در بسیارى از کتب تاریخى نام یازده تن از مادران وى ذکر شده است که همگى از خانواده‌هاى شریف و اصیل عرب بوده‌اند و به واقع مصداق بارز «شجره طیبه (3) » مى‌باشند شجره‌اى که اصل آن در زمین است و فرع آن در آسمانها و حاصل و نتیجه این درخت پاک همانا عباس بن‌على و عثمان و لبید شاعر و ابوبراء بن‌عامر و ... بوده‌اند.
پیامبر گرامى فرمود: اى مردم! برحذر باشید از سبزه‌زارى که بر روى مزبله (منجلاب) مى‌روید. سؤال شد از حضرت: سبزه‌زارى که بر مزبله بروید چیست؟
حضرت فرمود: زن زیبارویى که در خانواده پلید و نادرست رشد کرده باشد. (4)
از این‌روست که على بن‌ابى طالب(ع) آنگاه که قصد ازدواج دارد به برادر خویش، عقیل بن‌ابى طالب که در علم «انساب‌» معروف بود و ذهن و سینه‌اش گنجینه‌اى از اسرار خاندان گوناگون عرب بوده مى‌فرماید:
«زنى را براى من اختیار کن که از نسل دلیرمردان عرب باشد تا با او ازدواج کنم و او برایم پسرى شجاع و سوارکار به دنیا آورد.» (5)
و عقیل در پاسخ برادر گفت:
«با ام‌البنین کلابیه ازدواج کن زیرا در عرب شجاعتر از پدران و خاندان وى نیست.»
و سپس در مورد جد مادرى ام‌البنین، ابوبراء عامر بن‌مالک، که در آن روز از جهت دلاورى و شجاعت کم‌نظیر بود مى‌گوید:
«ابوبراء عامر بن‌مالک جد دوم فاطمه کلابیه از شجاعت در میان قبایل عرب بى‌نظیر است و کسى را شجاعتر از او جز حضرتت نمى‌شناسم از این‌رو او را بازى‌کننده با شمشیرها (ملاعب الاسنة) مى‌نامند.» (6)
گویى نگاه نافذ على از مرز زمانها عبور کرده و کربلا را با همه سختیهایش مى‌بیند و براى یارى حسین(ع) از امروز در پى مادرى شجاع از خاندان شجاع و دلیر است تا فرزندى چونان عباس، پدر فضیلتها، به دنیا آورد و او یاریگر حسین در کربلاباشد.
در خاندان و تبار پاک ام‌البنین چند ویژگى مهم وجود دارد که همگى در وجود عباس(ع) به ظهور رسید و او را مانا کرد.
الف: شجاعت و دلاورى که در کربلا زیباترین چهره خویش را نمایاند.
ب: ادب و متانت و عزت نفس که در زندگانى 34 ساله عباس بن‌على به وضوح دیده مى‌شود.
ج: هنر و ادبیات که ام‌البنین از «دایى‌» خویش لبید شاعر به ارث برده بود و فرزند عزیزش عباس(ع) از مادر ادیبه خود. [البته شاعران دیگرى در این خاندان مى‌زیسته‌اند.]
د: ایثارگرى و احترام به حقوق دیگران که نمود آن در عشق به ولایت و امامت متجلى شد.

[نرگس منتظر]

وفا و پایبندى به تعهدات.
مهمترین درسى که از ازدواج حضرت على(ع) و ام‌البنین، مى‌آموزیم داشتن معیارهاى منطقى و صحیح در انتخاب همسر آینده است.
اگر جوانان ما معیارهاى اخلاقى و معنوى را جایگزین معیارهاى مادى و ظاهرى کنند زندگى مشترک آنها با سعادت و سلامت‌خانوادگى توام خواهدبود. ملاکهاى مادى و صورى ناپایدار بوده و به زندگى رنگ سبز عشق و محبت نمى‌بخشد و با از دست دادن یک امتیاز مادى پایه‌هاى زندگى‌اى که با آن‌ها بنا شده است‌سست‌شده و فرو ریختن سقف خانواده حتمى خواهدبود.
چنانچه رسول رحمت(ص) مى‌فرماید:
«کسى که با زنى به خاطر مال او ازدواج کند خداوند او را به حال خود وا مى‌گذارد و کسى که به خاطر زیبایى زنى با او ازدواج کند در او مسایل ناخوشایند مى‌بیند و آنکه به خاطر دین زن با او ازدواج کند خداوند مال و زیبایى را هم براى او قرار مى‌دهد (جمع مى‌کند بین امتیازات.)» (7)

صحیفه صفات
آنچه در آدمى الگویى کامل براى نسلهاى آینده مى‌سازد وجود صفات نیک و اخلاق برجسته در صحیفه وجود آنان است.
شاید بتوان گفت مجموعه صفات ام‌البنین در ضمن یک جمله زیبا و مختصر از زبان شهید ثانى، زین‌الدین، ذکر شده است آنجا که این عالم فرهیخته و اندیشمند مى‌گوید:
«ام البنین از بانوان با معرفت و پر فضیلت‌بوده و نسبت‌به اهل بیت(ع) معرفت و محبت‌خالص و شدید داشته است و نزد آنان مقام و منزلت‌بالایى داشت.» (8)
در این عبارت ابعاد شخصیتى ام‌البنین، با ظرافت‌خاصى مطرح شده است که به این ظرایف مى‌پردازیم:

[نرگس منتظر]

دانش و دانایى
از ویژگیهاى مهم زندگى انسانهاى برجسته، علم و دانش آنان است که بسان نورى درخشان جداکننده حق از باطل است و سرچشمه جوشان این نعمت الهى علمى است که از خداوند متعال، معلم اول، آموخته و مى‌آموزند.
زندگانى ام‌البنین همواره با بصیرت و نور دانش همراه بوده است و این ویژگى والا در جاى جاى کتب تاریخى ذکر شده است و ما را با عظمت این بانوى عالمه و فاضله آشنا مى‌سازد.
علاقه ام‌البنین به اهل بیت(ع) و بصیرت دینى او به امامت‌به قدرى بود که در باره او مى‌نویسند:
براى عظمت و معرفت و بصیرت ام‌البنین کافى است که او هر گاه بر امیرالمؤمنین وارد مى‌شد و حسنین مریض بودند با ملاطفت و مهربانى با آنها صحبت مى‌کرد و از صمیم قلب با آنها برخورد مى‌کرد چونان مادرى مهربان و دلسوز. (9)
او همسرش را تنها همسر نمى‌دانست که قبل از همسر او را امام و «ولى‌» خویش مى‌داند و همچنین به این دو بزرگوار، حسنین، به جهت عشق به امامت و ولایت و به خاطر اتصال آنها با ولى خویش اینچنین محبت و ارادت نشان مى‌دهد.
یکى دیگر از مظاهر بصیرت و بینش این بانو که مبتنى بر علم و معرفت اوست جریان صحبت او با «بشیر» است. «بشیر» پس از واقعه کربلا به مدینه باز مى‌گردد و از وقایع جانسوز کربلا و کربلاییها براى اهل مدینه سخن مى‌گوید.
مورخان مى‌نویسند:
پس از واقعه کربلا بشیر در مدینه ام‌البنین را ملاقات مى‌کند تا خبر شهادت فرزندانش را به او بدهد. ام‌البنین پس از دیدن وى مى‌گوید:
از حسین(ع) مرا خبر بده.
بشیر مى‌گوید: عباس را کشتند.
ام‌البنین باز مى‌گوید: از حسین(ع) مرا خبر بده. و به همین ترتیب خبر شهادت هر چهار فرزند بزرگوارش را به او مى‌دهد. ام‌البنین با صبر و بصیرتى بى‌نظیر مى‌گوید:
«یا بشیر اخبرنى عن ابى عبدالله الحسین(ع). اولادى و من تحت الخضراء کلهم فداء لابى عبدالله الحسین(ع).»
اى بشیر خبر از [امام من]اباعبدالله الحسین بده فرزندان من و همه آنچه زیر این آسمان مینایى است فداى اباعبدالله(ع) باد.
و آنگاه که بشیر خبر شهادت مولا و امام او، حسین بن‌على(ع) را مى‌دهد آهى کشیده و با دنیایى از غم و اندوه مى‌گوید:
آه که بندهاى (رگهاى) قلبم را پاره پاره کردى. (10)
این نهایت‌بینش و بصیرت و علم و دانایى است که محور زندگى فردى امام و مولاى او باشد. کمال بندگى و عبادت نیز همین است که آدمى خود و تعلقات خود را در جهت‌خواست محبوب ازلى، خداوند یکتا، فدا کرده و از آنها بگذرد.