فلسفه غیبت امام زمان (عج) چیست؟

[ملکوت* گامی تارهایی *]

خداوند متعال اراده کرده است که هیچ زمانی جامعه بشری بدون امام و راهنما نباشد . و نیز اراده کرده است که امام مهدی (عج) که آخرین امام است - برای همیشه امامت کند، اما چرا او نمی‏بینیم، بدون علت و حکمت نیست . اکنون برای توضیح بیشتر توجه شما را به نکات زیر جلب می‏کنیم: نخست‏ بایستی به این نکته توجه نمود که غیبت ایشان بدین معنی است که حضرت در میان مردم زندگی می‏کنند و مردم ایشان را می‏بینند، ولی نمی‏شناسند; اما فلسفه آن، در این زمینه در روایات اهل بیت و کتب دانشمندان شیعه به حکمت‏های متعددی اشاره رفته است که به جهت اختصار به بخشی اشاره می‏کنیم:

1 - تحقق وعده الهی مبنی بر برپایی حکومت جهانی مهدی (عج) از آن جا که خداوند در قرآن به مؤمنین و مستضعفین وعده حکومت جهانی داده است (نور، 55; قصص، 5) برای تحقق آن شرایط خاصی

آیا وقتی امام زمان (عج) ظهور می‏کند، مردگان نیز از ظهور ایشان با خبر می‏شوند؟

آری . آیات و روایاتی که بیانگر حیات برزخی است، ثابت می‏کند که مردگان در عالم برزخ، نوعی ارتباط با این جهان دارند و از اخبار آن مطلع می‏شوند .

از آیاتی که «صریحا» وجود چنین حیاتی را ثابت می‏کند، آیات مربوط به حیات شهیدان است; مانند آیه شریفه «و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون (آل عمران 169) هرگز گمان نکن کسانی که در راه خدا کشته شدند مردگانند، آن‏ها زنده ‏اند و نزد پروردگارشان روزی داده می‏شوند .»

و نیز آیه شریفه «و لا تقولو لمن ...» (بقره/154)

روایت معروفی از پیامبر اکرم (صلی‏الله علیه و آله) نقل شده: هنگامی که اجساد کشتگان مشرکان مکه را (در جنگ بدر) در چاهی ریختند، در کنار چاه ایستاد و این جمله‏ ها را فرمود: «ای اهل چاه! آیا آن چه را پروردگارتان به شما وعده داده بود، حق یافتید؟ من که وعده پروردگارم را در مورد پیروزی، حق یافتم!»

گروهی عرض کردند: «ای رسول خدا، آیا آن‏ها می‏شنوند؟» فرمود: «شما نسبت‏ به آن چه من می‏گویم، از آن‏ها شنواتر نیستید; ولی آن‏ها امروز پاسخ نمی‏دهند!» (1)

همچنین دانشمندانی که از طرق علمی و تجربی با ارواح ارتباط برقرار می‏کنند، با صراحت می‏گویند: ارواح انسان‏ها بعد از مرگ به کلی از این عالم بیگانه نمی‏شود; بلکه از وضع این جهان کم و بیش آگاهند .

واقعه «رجعت‏» که در برخی از آیات و روایات به آن اشاره شده نیز ثابت می‏کند، مردگان (از مؤمنان و کفار) نه تنها از ظهور امام زمان (عج) آگاه می‏شوند، بلکه ثابت می‏کند که گروهی از صالحان و گروهی از تبهکاران در زمان ظهور ایشان، دوباره زنده می‏شوند .

مرحوم شیخ مفید در کتاب «اختصاص‏» از امام صادق ( علیه السلام) نقل می‏کند: «اولین کسی که به دنیا باز می‏ گردد، حسین بن علی ( علیه السلام) است و رجعت، عمومی نیست; بلکه تنها کسانی که در ایمان محض و یا در شرک محض و خالص باشند، باز می‏ گردند .»

[ملکوت* گامی تارهایی *]

همچنین برخی از آیاتی که دلالت ‏بر زنده شدن عده ‏ای از مرده ‏ها و مطلع شدن آن‏ها از اوضاع جهان قبل از قیامت می‏کند عبارت است:

1 - ثم لننزعن من کل شیعة ایهم اشد علی الرحمن عتیا» ; (مریم، 69) به زودی از هر جماعتی که متشکل شدند، متمردین و سرکش‏ ترین آن‏ها نسبت ‏به خدای رحمان را بیرون می‏ آوریم (رؤسا و امامان ضلالت را بیرون می ‏آوریم)» .

2 - و یوم نحشر من کل امة فوجا ممن یکذب بایاتنا فهم یوزعون‏» ; (نمل، 83) (به خاطر بیاور) روزی که از هر امتی دسته‏ای آن‏ها را که آیه‏ های ما را دروغ شمرده ‏اند، محشور کنیم و ردیف شوند .» آیه فوق نیز دلالت‏ بر رجعت انسان‏های بدکار و گنه کار می‏ کند . (2)

پرسش: شریک القرآن به چه معناست؟ چرا به امام زمان (عج) شریک القرآن گفته می‏شود؟

پاسخ: نخست ‏یادآوری این نکته لازم است که «شریک قران‏» بودن اختصاص به امام زمان (عج) ندارد و این صفت‏ بر سایر پیشوایان معصوم نیز اطلاق می‏شود; لذا می‏ بینینم در زیارت امام حسین ( علیه‏السلام) در اول ماه رجب و نیمه شعبان نیز آمده است:

«السلام علیک یا شریک القرآن‏» آن چه این صفت را برای امامان ( علیه ‏السلام) تایید می‏ کند، عبارتست از:

1 . طبق حدیث‏ شریف ثقلین «انی تارک فیکم الثلین کتاب الله و عترتی‏» عدل و ملازم و همتای قرآن کریم هستند . قرآن کریم ثقل اکبر و آن بزرگواران ثقل اصغرند .

2 . معصومین ( علیه‏السلام) شریک قرآنند; زیرا مبین و مفسر قرآن کریم و شارح جزئیات و تفاصیل و نحوه اجرای کلیات آن هستند .

3 . ایشان در صفات نیز همچون قرآن کریم هستند; چون قرآن حق است، ایشان نیز چنین‏ اند; قرآن نور است ... .

پی‏ نوشت:

1) کنز العمال، ج 10، ص 377 .

2) ر . ک: آیت‏الله مکارم شیرازی و دیگران، پیام قرآن، مدرسة الامام امیر المؤمنین ج 5، ص 443 - 474/آیت‏الله سبحانی، منشور جاوید، مؤسسة سید الشهداء، ج 9، ص 241 - 242/الهیات، همان، مؤسسه امام صادق ( علیه‏السلام)، ج 4، ص 291 - 295 .