عدل الهي و حسابرسي اخروي
چكيده:
بررسي ارتباط عدل الهي وحسابرسي اخروي بندگان در قرآن موضوع اين نوشتار را تشكيل مي دهد. بدين معنا كه پاداش وكيفر دادن نيكوكاران وبدكاران از مظاهر عدل پروردگار مي باشدبه عبارتي ميان عدل خدا به معناي عدالت جزايي او با اعمال نيك و بد بندگان او پيوندي مستقيم وجود دارد.پروردگار عالم بر پايه ميزان عدالت خود حساب نيكوكاران وبدكاران ازهم جدا مي سازد وحسابرسي انسانها را طبق رفتار و كردارشان مي سنجد وبه آنان هشدار مي دهد كه سرنوشت هر كسي درگرو اعمال اوست.
در اين نوشتار كوتاه ومختصر تلاش شده تا گوشه اي از مسئله رابطه حسابرسي اخروي انسانها و عدالت الهي به تصوير كشيده شود.
مقدمه:
از مباحث مهم وكليدي دين مبين اسلام بحث عدل است اين مسئله و مباحث پيوسته به آن از اهميت وجايگاه ويژه اي در معارف الهي برخوردار بوده وبيان كننده رابطه حق با جهان وانسان است.درقرآن كريم از توحيد گرفته تامعاد از نبوت گرفته تا امامت وزعامت و از آرمانهاي فردي گرفته تا اهداف اجتماعي همه و همه بر محور عدالت استوارگشته است.چنانچه عدل در قرآن همدوش توحيد،ركن معاد،هدف تشريع نبوت،فلسفه زعامت وامامت،معياركمال فردو مقياس سلامت اجتماع مي باشد.
...وامايكي از مسائلي كه در بحث عدل الهي مطرح مي شود مسئله مجازات اعمال در آخرت است .بطوريكه معاد ورسيدگي به اعمال نيك و زشت ،پاداش و كيفردادن ،خود ازنشانه هاي عدل خداست.معمولاًيكي از دلايلي كه براي اثبات معاد اقامه مي شود اين است كه چون خداعادل است اعمال بشر براي محاسبه و پاداش و كيفر نمي گذارد.اين نوشتار نيز تا حدي به مسئله پيوند حسابرسي اعمال بندگان با عدل پروردگار اشاره دارد.اميدوارم كه مورد رضايت و توجه اصحاب علم و تحقيق قرار بگيرد.
اهميت و ضرورت گفتمان عدالت:
در تاريخ معرفت بشري ،مسائل مربوط به عدالت ازجايگاه ويژه اي برخوردار است اگرچه تأمل و مداقه در وجه محققانه آن به انديشمندان هركدام از اديان تعلق داشته اما بدليل ورود اين بحث درتمامي عرصه هاي حيات بشري متفكران همواره دريك تفكر جدي با اين بحث بوده اند. بطوريكه تأثير آن برفرهنگ آداب و زبان ،سياست،اقتصادوديگر عرصه هاي زندگي فردي و اجتماعي انسان برقدرواندازه اين وجه مهم از افزوده است .بنابراين ارائه طرحي نزديك به واقع از امكان دستيابي به اين حقيقت ،چه بسا آهنگ زندگي و ايده آل حيات را دستخوش دگرگوني ژرف مي سازد .
عدالت از ديدگاه قرآن از ارج والايي برخوردار است ودررديف واژه هاي كليدي و تكراري و نيز از جمله ويژگي هاي بارز پروردگار متعال محسوب مي شود:"ان َموضوع العدل و الاحسان وخاصه العدل فضلا عن وروده المتكرر في القرآن الكريم"1 كه دركناراصولي همچون توحيد،نبوت ومعاد ياد مي شود.چنانكه در قرآن به قدري از اين واژه يادشده است كه بدان لقب"رياض العدل"يعني گلزار عدالت داده اند.
عدالت يكي از صفات جماليه پروردگاراست كه ازيك سو با اصل ايمان به خدا پيوند دارد و ازسوي ديگر بافلسفه احكام،پاداش وجزا،جبروتفويض گره مي خورد.ازاين جهت ،اعتقادبه اصل عدالت يانفي آن مي تواند چهره تمام معارف ديني رادگرگون سازد.گذشته ازاين بازتاب عدل الهي درمسائلي همچون عدالت اجتماعي ،عدالت اخلاقي ومسائل تربيتي نيز قابل انكار نيست وبه همن دليل است كه امت اسلامي امتي ميانه و وسط مي باشند وداراي نظامي عادلانه است چرا كه اگر اشك دارد،شمشير هم دارد.1همچنين عدالت باعث تحقق بهتر زندگي جوامع انساني است2وبواسطه عدالت است كه امنيت،آسايش و عافيت فراهم مي شود3. هيچ چيزي مانند عدالت موجب آباداني شهرها نمي گردد4 .عدالت بركت ورحمت را چند برابر ساخته 5وهركس به عدل وانصاف عمل كند خداوند ملك او را استوار مي دارد6.وازهمه مهمتر برقراري قسط وعدل از مهمترين علل بعثت انبياءمي باشد.7