آداب کمک کردن به مردم
همه ما نماز میخوانیم ولی قبل از اینکه وارد نماز شویم، وضو میگیریم و اگر بتوانیم عطر میزنیم و سر و وضع خود را مرتب میکنیم، چرا که ما میخواهیم با خدا سخن بگوییم.
آری، چطور وقتی میخواهیم به دیدار شخص مهمّی برویم، بهترین لباسهای خود را به تن کرده، بهترین عطرها را نیز استفاده میکنیم، همین طور موقع نماز هم خوب است همین کارها را انجام دهیم زیرا این ها آداب نماز میباشد.
به هر حال اگر نماز را با آداب مخصوص آن انجام دهیم، باعث میشود بهره بیشتری از نماز خود ببریم.
اکنون که موضوعِ سخن ما در مورد کمک کردن به دیگران میباشد بسیار مناسب است در مورد آداب کمک کردن به دیگران مقداری با یکدیگر گفتگو کنیم.
به نظر شما هنگام کمک کردن به دیگران چه نکاتی راباید رعایت کنیم؟
من میخواهم در این مورد نظر حضرت علی(ع) رابرای شما بیان کنم:
آن حضرت فرمودند: «اگر میخواهید کمکی که به دیگران میکنید، بدون عیب و نقص باشد باید این سه کار راانجام بدهید: کار خود را کوچک بشمارید تا در نزد مردم بزرگ جلوه کند، آن را از دیگران مخفی و پوشیدهبدارید و به صورت کامل انجام دهید تا خدا آن را برای شما آشکار کند، در انجام آن عجله نمایید تا برای مردم دلنشین باشد».28
دوست من! وقتی کاری رابرای دیگران انجام میدهی، نباید آن را بزرگ جلوه دهی و دائم به رخ او بکشی چون با این کار در واقع بر او منت میگذاری و اجر و ثواب خود را از بین میبری.
اگر تو این کار خیر را به خاطر خودنمایی انجام ندادی، در واقع با خدا معامله کردهای و برای همین نباید منتظر باشی تا مردم از تو تشکّر کنند، اگر صبر کنی، خدا از تو تشکّر میکند، آن هم به گونهای که باور نکنی و مات و مبهوت بمانی!
هر گاه کسی خواست از تو به خاطر کاری که کردی تشکّر کند، به او بگو من کار مهمّی انجام ندادم و به این وسیله کار خود را کوچک بشمار و مطمئن باش این طوری آن کار خوب تو در نظر مردم بسیار بزرگ جلوه خواهد کرد.
همچنین سعی کن کاری را که برای مردم انجام میدهی به بهترین صورت انجام دهی و در انجام آن کار هم عجله کنی.
دوست من!
بیا تا با هم تصمیم بگیریم اگر میخواهیم برای فقرا لباس تهیّه کنیم دیگر لباسهای ارزان قیمت برای آنها نخریم بلکه بهترین لباسها را تهیّه کنیم و به آنها هدیه بدهیم.
آری، ما باید تلاش کنیم تا اگر کار خیری میخواهیم انجام بدهیم بهترینها را برای این کار در نظر بگیریم و در انجام آن کار هم عجله نماییم.
یازده نکته برای شما
در این فصل به ذکر نکات مهم دیگری در مورد کمک کردن به دیگران میپردازم و امیدوارم که برای شما مفید واقع شود:
1 . اگر فردی به شما مراجعه کرد و از شما کمک خواست و شما قدرت آن را نداشتید که او را کمک کنید و واقعا به هیچ وجه ممکن نبود قدمی برای او بردارید، پس در قلب خویش آرزو کنید که ای کاش میتوانستید کاری برای او بکنید.
خداوند متعال این خواسته قلبی شما را میبیند که دوست داشتید برای برادر مؤمن خود کاری انجام دهید و به خاطر همین آرزوی قلبی، در روز قیامت رحمت خود را بر شما نازل میکند.29
2 . دقّت نمایید که منظور از کمک کردن به مردم فقط کمکهای مادّی نیست، چه بسا افرادی در جامعه هستند که نیاز به کمکهای روحی دارند.
حتما برایتان پیش آمده است که کسی نزد شما بیاید و در شرایط روحی بدی باشد و شما با او به گفتگو پرداخته، با روی خوش از او استقبال کرده باشید و گاهی با گفتن حکایاتی شیرین، لبخندی به لبهای او نشانده باشید.
بدانید بعضی مواقع با یک لبخند شیرین، بهترین کمک را به دیگران میکنید.
باور کنید که همان کلامی که بر زبان شما جاری میشود و باعث شادمانی مؤمنی میگردد، دریایی از رحمت خدا را به سوی شما جذب میکند و شما را در سایه مهربانی خدا قرار میدهد.30
3 . چقدر خوب است سعی کنی در این دو سه روز زندگی دنیا برای خود رسالتی قرار دهی و آن رسالت این باشد که همواره تلاش کنی تا شادی و سرور را تقدیم دوستان خدا بنمایی.
هر کجا که دوستان خدا را یافتی با سخن خویش، با فکر خویش، با ثروت خویش باعث شادمانی آنها بشوی!
در عوض روز قیامت که میشود خداوند متعال دستور میدهد تا تو را این گونه ندا دهند: «هر آرزویی که داری بگو تا خداوند برآورده کند، چرا که تو در دنیا دل دوستان خدا را شاد مینمودی».31
4. بهشت هشت در دارد، یک در مخصوص پیامبران الهی میباشد، یک در هم مخصوص شهدا و بندگان صالح خدا میباشد.32
امّا یک در دیگر هست که مخصوص افرادی است که در دنیا کار خیر انجام دادهاند.
این در را به «در نیکوکاری» نام نهادهاند!
فقط کسانی میتوانند از این در وارد بهشت شوند که در دنیا جهت رفع گرفتاری مردم تلاش کرده باشند و همواره به فکر مردم بوده، با کمک کردن به آنها اسباب خوشحالی آنها را فراهم کرده باشند.33
برای همین امام صادق(ع) به شیعیان خود دستور میدهد تا با یکدیگر مهربان باشند و در کارهای خیر به یاری یکدیگر بشتابند تا بتوانند از این در وارد بهشت شوند.
5. گاه پیش میآید که ما برای کمک به فردی اقدام میکنیم و نهایت سعی و تلاش خود را انجام میدهیم ولی همه این تلاشها بینتیجه میماند و مشکل آن بنده خدایی که به ما مراجعه کرده بود حل نمیشود، حال سؤال این است که آیا خداوند آن ثوابهایی که برای کمک کردن به دیگران در نظر گرفته است (مثل ثواب ده حج) را به ما میدهد؟
امام صادق(ع) در سخن خود، وعده داده است که خداوند تمام آن ثوابها را به ما میدهد، حتّی در صورتی که مشکلِ فرد مراجعه کننده حل نشود، زیرا خداوند به سعی و تلاش پاداش میدهد و به نتیجه تلاش ما کار ندارد، مهم این است که ما برای کمک به دیگران اقدامی کرده باشیم.34
6. هرگاه مؤمنی به سراغ شما آمد و از شما تقاضای کمک کرد، بدانید که در واقع رحمت خدا به سوی شما رو کرده است و اگر به آن مؤمن کمک کنید، در واقع آن رحمت خدا را قبول کردهاید و اگر خدای ناکرده تقاضای آن مؤمن را (با توانایی انجام دادن آن) رد کردید در واقع رحمت خداوند را از خود دور کردهاید!35
7. از رسول خدا سؤال شد که بهترین اعمال نزد خدا چه میباشد؟
پیامبر در جواب فرمود: «بهترین اعمال نزد خدا، تلاش برای شاد نمودنِ دل مردم مسلمان است».
سپس از آن حضرت سؤال کردند که چگونه دل مسلمانی را شاد کنیم؟
آن حضرت فرمودند: «اگر گرسنه است، او را سیر نمایید؛ اگر غم و غصّه به دل دارد، غم و غصّهاش را برطرف کنید؛ اگر قرض دارد، قرض او را ادا کنید».36
چه زیبا پیامبر به نیازهای جسمی و روحی هر فرد اشاره کردهاند پس باور کنیم که رفع این نیازها از دیگران که منجر به شادی دل آنها میشود، بهترین کاری است که خدا از ما میخواهد.
8. معمولاً تا کلمه صدقه را میشنویم، فورا به یاد صندوق صدقات میافتیم که در منزلِ خیلی از ما موجود میباشد و ما سعی میکنیم پولی را به عنوان صدقه داخل آن بیندازیم.
امّا من در اینجا میخواهم شما را با صدقه دیگری آشنا کنم که کمتر به آن توجّه کردهاید.
اسلام همان طور که کمک به فقرا را به عنوان صدقه مورد تأکید قرار میدهد، لبخند را هم به عنوان نوع دیگری از صدقه مطرح میکند.
رسول خدا فرمودند: «اگر به روی دیگران تبسّم بزنی، این کار صدقه حساب میشود».37
این مکتب، بسی مایه سعادت و افتخار است؛ مکتبی که لبخند را به عنوان صدقه معرّفی میکند، صدقهای که باعث زیاد شدن عمر تو میشود و گناهان تو را میبخشد.
خداوند به حضرت داوود(ع) وحی کرد: میخواهم عملی را به تو یاد بدهم که اگر بندگان من آن را انجام دهند، آنها را وارد بهشت میکنم.
حضرت داوود(ع) رو به خدای متعال کرد و عرضه داشت: بار خدایا! آن عمل نیکو چیست؟
جوابی که آمد این بود: آن عمل این است که باعث شادمانی مؤمنی بشوی و قلب او را شاد سازی.
آری، شاد کردن دل مؤمن، همان کاری است که خداوند بهشت را در مقابل آن کار میدهد.38
9. ما باید حواسمان بسیار جمع باشد اگر مؤمنی از ما تقاضای کمک کرد و ما توان کمک کردن به او را داشتیم و او را یاری نکردیم باید بدانیم که خیر و برکت را از زندگی خود بردهایم و به جای آن خواری و ذلّت را خریداری کردهایم.39
10. یک روز امام صادق(ع) به عدّهای از یاران خود فرمود: شما چقدر آسان میتوانید به همه خیرها، دسترسی پیدا کنید.
یکی از یاران امام(ع) از آن حضرت سؤال کرد: قربانت شوم، چگونه میتوانیم به آسانی به همه خیرها برسیم؟
امام(ع) فرمودند: شما با شاد نمودن شیعیانِ ما میتوانید باعث شادی ما شوید و در آن هنگام است که شما به همه خوبیها دست پیدا کردهاید.40
11. باور کنیم که وقتی یک مؤمنی را خوشحال میکنیم، پیامبر بیش از خوشحالی آن مؤمن، خوشحال میشود.41