سپاسگزاری از مردم
شکر خداوند و سپاس از بندگان خداوند، همانند زنجیره ای به هم تنیده و در هم تابیده اند که باهم ارتباطی تنگاتنگ دارند؛ یعنی این دو از یکدیگر جدا نمی باشند، تا آنجا که نبی اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «مَنْ لَمْ یَشْکُرِ النّاسَ لَمْ یَشْکُرِ اللّهَ؛ آنکه از مردم سپاسگزاری نمی کند، از خداوند نیز، سپاسگزاری نکرده است».(1)
همچنین آن حضرت فرمود:
روز قیامت بنده ای را به حضور خدای تعالی می آورند. امر می کند که او را به دوزخ برید. بنده می گوید: پروردگارا! امر کردی که مرا به دوزخ برند ولی من اهل قرآن بودم و قرآن می خواندم. پروردگار می گوید: ای بنده من! من به تو نعمت دادم و تو شکر نعمت مرا به جا نیاوردی. گوید: پروردگارا! تو به من فلان و فلان نعمت وادی و من شکر آن را به جای آوردم. و پیوسته نعمت های خدا و سپاس های خود را برمی شمارد. خداوند تعالی می گوید:
ای بنده من! راست می گویی، مگر _ آنکه تو سپاس آن کسی را که من با دست او به تو نعمت دادم، به جای نیاوردی. من به ذات خود سوگند خورده ام که شکر بنده ای را که نعمتی به او داده ام نپذیرم، تا شکر آن کس را که نعمت به دست او به وی رسیده است آورد.(2)
در قیامت بنده را گوید خدا
هین چه کردی آنچه دادم من تو را
گوید ای رب شکر تو کردم به جان
چون ز تو بود اصلِ آن روزی و نان
گویدش حق: نه نکردی شکر من
ص: 241
________________________________________
1- علامه سیوطی، جامع الصغیر، ج 2، ص 167.
2- گولپینارلی، نثر و شرحِ مثنوی شریف، ج 3، ص 808 .
چون نکردی شکر آن اِکْرامْ فنّ
بر کریمی کرده ای ظلم و ستم
نه ز دست او رسیدت نعمتم؟
مولانا
« ... وَ لا یَسْتَخِفُّ بِاَمْرِکَ».
سبک نشمردن امر خدا
حکیم سنایی غزنوی گوید:
جای تأسف است که آنجا که طبیبی مسیحی، به خاطر بیماری تو، از خوردن حلوا منعت می کند، با آنکه حلوا بر تو حلال است، اما به فرمان او گردن می نهی و از خوردن آن اجتناب می کنی، اما برای امر الهی حتی به اندازه گفته یک طبیب مسیحی، ارج و منزلت قائل نمی شوی و با آنکه تو را از محرمات نهی می کند و آنها را بحالت مضر می داند، با آنکه حرام نیز می باشند، از ارتکاب آنها اجتناب نمی ورزی. خلاصه آنکه از برای تن و جسمت، حتی حلال را که خوردن حلوا باشد، فرو می گذاری، اما از برای دینت، حاضر نمی باشی که حتی حرام را نیز وا گذاری.
تو را یزدان همی گوید که: در دنیا مخور باده!
ترا ترسا(1) همی گوید که: در صفرا(2) مخور حلوا
ز بهر دین تو نگذاری حرام از حرمت یزدان
ز بهر تن تو بگذاری حلال از گفته ترسا
ص: 242
________________________________________
1- مسیحی.
2- صفرا حالتی که بر بدن عارض می شود و در آن صورت، خوردن حلوا مضر می باشد.
سنایی
پروردگارا! به ما توفیق ده که دائما به یاد تو بمانیم و مراقب عهد و پیمانی که با تو بسته ایم باشیم، و هرگز از شکر تو غفلت نورزیم و نسبت به امرِ تو، بیش از هر چیزی اهتمام ورزیده و هرگز آن را سبک نشماریم.
ص: 243