کاشان، مروارید کویر

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

کاشان، مروارید کویر


کاشان در فاصله ۲۷۰ کیلومتری جنوب تهران و در بین دامنه کوه کرکس نطنز و دشت کویر در استان اصفهان قرار دارد.

شهر تاریخی کاشان با قدمتی زیاد همچون نگینی پُر بها در میان کویر و دامنه‌های زاگرس همچنان پایدار و استوار خودنمایی می‌کند. کاشان، شهر زیبای کویری و سنت‌های اصیل را مروارید کویر نیز می‌خوانند چرا که نشان از اصالت و تاریخ شکوهمندش، پیوندی عمیق با تمدن هفت هزار ساله سیلک دارد. کاشان، شهری نشسته بر کرانه کویر است. کاشان شهر مسجدهاست، دیار گنبدهای فیروزه‌ای و گلدسته‌های بلند است، صحیفه‌ای گسترده از یادمان‌های به یاد ماندنی از تاریخ و هنر ایران است.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

باغ‌ و كاخ‌ تاریخی‌ فین‌، كاشان

این‌ باغ‌ در جنوب‌ شهر كاشان و در مجاورت‌ روستای‌ فین قرار دارد. این‌ بنا روی‌بناهایی‌ از عهد آل‌ بویه‌ ساخته‌ شده‌ است‌. فضای‌ عمومی‌ آن‌ از لحاظ‌ باغ‌ آرایی‌ و نحوه‌ آبرسانی‌ اهمیت‌ ویژه‌ای‌دارد. باغ‌ فین‌ به‌ علت‌ قتل‌ امیركبیر در حمام‌ كوچك‌ آن‌ شهرت ملی‌ یافته‌ است‌. این‌ باغ‌ از آثاردوره‌ صفویه‌ است‌ و بواسطه‌ آب‌ چشمه‌ سلیمانیه‌، صدها سال‌ است‌ كه‌ پابرجا مانده‌ است‌. هم‌ اكنون‌ آب‌ فین‌ به‌حوض‌ «لثه‌گاه‌» می‌ریزد و پس‌ از عبور از آبگیرها و جدول‌های‌ زیبای‌ باغ‌ فین‌، باغات‌ و كشتزارهای‌ حومه‌ فین‌ را آبیاری‌ می‌كند.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

​

شهر زیر زمینی نوش آباد کاشان

آنچه به عنوان شهرهای زیر زمینی در جهان معروف هستند در واقع ساختارهای متراکم و پیچیده و گسترده ای چون دالان های باریک تو در تو و اتاق هایی با ابعاد کوچک است. در بعضی از این شهرها علاوه بر موارد فوق معبد و محل تدفین در دل زمین ایجاد شده است. شهرهای زیر زمینی که جنبه پناهگاهی دارند به دو شکل ایجاد شده اند یا در بیرون از شهرها و در دل تپه های طبیعی یا در زیر شهرهای مسکونی تا عمق حتی 50 متری از سطح زمین ایجاد شده اند.

شهر زیر زمینی نوش آباد شهری سه طبقه است که طبقه ی اول آن در عمق سه متری و طبقه سوم آن در عمق 16 متری از سطح زمین ساخته شده است. تمام فضاهای آن به وسیله حفاری ظریف و دقیق در زیر زمین ایجاد شده و شامل دالان هایی با ارتفاع 180 و در برخی نقاط 90 سانتی متر با عرض های متفاوت که در دو طرف آنها اتاق هایی با ابعاد مختلف ایجاد شده است که انتهای راهروها با چاکهایی به طبقه راهرو بعدی منتقل می شود. این شهر زیرزمینی در محل به «اویی» معروف است. اویی همان آهای در لهجه کاشانی است. هنگام کندن شهر زیر زمینی وقتی سطلی را پر از خاک می شده مقنی می گفته « اوی» و از آنجا که مسیر طولانی بوده شاگرد به محض شنیدن اوی سطل خاک را بالا می کشیده است که این وجه تسمیه توسط کارشناسان تاریخ و مردم شناسان مطالعه و تدوین شده است.
طبقات این شهر به وسیله ی کانال های عمودی و افقی به هم مرتبط می شوند و در کنار این کانال ها ( عمودی ) سنگ های بزرگ شبیه سنگ آسیاب وجود دارد که به هنگام پناه بردن به طبقات پایین تر دهانه این کانال یا چاه ها با این سنگ بسته می شد.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

آرامگاه‌ فیض‌ كاشانی‌، كاشان

آرامگاه‌ ملا محمد حسن‌ فیض‌ كاشانی‌ در سمت‌ غربی‌ شهر كاشان و در حوالی ‌دروازه‌ فین‌، مجاور قبرستان‌ بزرگ‌ شهر واقع‌ شده‌ است‌. قبر فیض‌ تا اواخر قرن‌ گذشته‌، بر حسب‌ وصیت‌ او فاقد هر گونه‌ بنایی‌ بود. بنای‌ فعلی‌ آرامگاه‌، از آثار فرهاد میرزا معتمد الدوله‌، فرزند عباس‌ میرزا نایب‌ السلطنه‌ است‌.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

​

آرامگاه‌ محتشم‌ كاشانی‌، كاشان

كمال‌ الدین‌ سید علی‌ بن‌ خواجه‌ میر احمد كاشانی‌ متخلص‌ به‌ محتشم‌، از شاعران‌ اوایل‌ عهد صفوی‌ است‌. آرامگاه‌ وی‌ در كوی‌ محتشم‌ كاشان واقع‌ شده‌ است‌. گنبد بقعه‌ كوچك‌ وی‌كاشی‌كاری‌ شده‌ و سقف‌ بقعه‌ نیز با نقاشی‌های‌ زیبایی‌ تزئین‌ شده‌ است‌. بر دیوارهای‌ چهار جانب‌ بقعه‌، هفت‌ بندمراثی‌ محتشم‌ به‌ خط‌ نستعلیق‌ سفید بر زمینه‌ای‌ سرمه‌ای‌ نوشته‌ و نقاشی‌ شده‌ است‌.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

آرامگاه‌ سهراب‌ سپهری‌، مشهد اردهال‌، کاشان

سهراب‌ سپهری‌، شاعر عارف‌ مشرب‌ و طبیعت‌ گرای‌ معاصر در روستای‌ مشهد اردهال‌ كاشان به‌ خاك‌ سپرده‌ شده‌ است‌. این‌ شاعر معاصر نوعی‌ رمانتیسم‌ زلال‌ توأم‌ با دل‌ آزردگی‌ از محیط‌ را در اشعارش‌ منعكس‌ كرده‌ است‌.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

روستای ابیانه

روستای ابیانه در ۴۰ کیلومتری شمال‌غربی نطنز در استان اصفهان در دامنه کوه کرکس قرار دارد. در زبان محلی به ابیانه ویونا (Viuna) می‌گویند. وی (Vi) به معنای بید و ویانه (Viyane) به معنای بیدستان است. ابیانه در گذشته بیدستان بوده است. در طول زمان ویونا به اویانه و سپس به ابیانه دگرگون شده است. این روستا را به اعتبار آثار و بناهای تاریخی پرتنوعش باید در زمره استثنایی‌‏ترین روستاهای ایران به شمار آورد. شکوه معماری بومی و سرشار از زیبایی این روستا، آن را در شمار نمونه‏‌های کم نظیر دیدنی‏های جهان درآورده است. ابیانه نقطه‌‏ای خوش منظره و خوش آب و هوا و دارای موقعیت طبیعی مساعدی است.

اتاق‌های ابیانه به پنجره‏های چوبی ارس مانند مجهزند و اغلب دارای ایوان ها و طارمی‌های چوبی پیش آمده مشرف بر کوچه‌‏های تنگ و تاریک‏اند که خود به صورت مناظر جالبی درآمده‏اند. نمای خارجی دیوارهای خانه‏‌های ابیانه با خاک سرخی که معدن آن در مجاورت روستاست پوشیده شده است.

از آنجا که در دامنه‌‏های شیبدار ابیانه فضای کافی برای ساختن خانه‏‌های موردنیاز وجود ندارد در این روستا چنین رسم شده است که هر خانواده انبار غار مانندی در تپه‏های یک کیلومتری روستا، در کنار جاده و نرسیده به ابیانه ایجاد نماید.

این غارها که در دل تپه‏ ها حفر شده‏اند و از بیرون تنها درهای کوتاه و محقر آن نمودار است برای نگهداری دامها و نیز آذوقه زمستانی و اشیای غیرضروری مورد استفاده قرار می‏گیرد.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

آتشکده هرپک ابیانه

قدیمی‏ترین اثر تاریخی ابیانه آتشکده هرپک است که مانند دیگر بناهای ده در سراشیبی قرار گرفته است. آتشکده هرپک از مناطق دیدنی روستای ابیانه می‌باشد که از زمان ساسانیان باقی مانده است.

این بنا در زمان هخامنشیان بنا شده و در زمان ساسانیان به اوج معماری خود رسیده است و از ویژگی های آن باید به استفاده از سنگ و ملات ساروج در طاق ضربی اشاره کرد. آتشکده هرپک مانند تمامی بناهای ابیانه روی شیب پست و بلند واقع شده است. این بنا طوری ساخته شده که از هر طرف قابل رویت باشد.

از طبقه تحتانی این پرستشگاه هنوز یک تالار کوچک باقیمانده است. طبقه مخصوص آداب مذهبی در سطح کوچه فعلی می‌باشد. یک سرسرا که از سه جزو گنبدوار تشکیل شده و به جایگاه آتش و قسمت‌های دیگر مربوط به پرستش راه داشته است.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

مسجد جامع ابیانه

این مسجد جامع و قدیمی منبر چوبی منبتکاری دارد که در سال ۴۶۶ هجری قمری ساخته شده است و در محله میان ده قرار دارد. این مسجد دارای 3 در ورودی با طاق گنبدی ضربی و درهای منبتکاری شده و گل و بوته و خطوط برجسته است. درب ورودی آن در سال ۱۳۱۱ هجری قمری توسط استاد صفر علی بیدگلی ساخته شد. محراب چوبی آن متعلق به سال ۴۷۷ هجری قمری است و روی آن نقش گل و بوته کنده کاری و با خطوط برجسته کوفی ساده و گلدار سوره مبارکه یس حک شده است. از دیگر نمونه های تاریخی مسجد منبر چهار پله چوبی کنده کاری شده مربوط به آثار دوره سلجوقیان است که با تاریخ ۴۶۶ هجری قمری مشخص شده است. دسته منبر به شکل سرستون ساخته شده و روی آن گل 8 پر لوتوس، نظیر آنچه بر روی سنگهای تخت جمشید از عصر هخامنشیان بر جای مانده دیده می شود.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

مسجد پرزله

مسجد قدیمی دیگر ابیانه مسجد پرزله است که دارای فضای دلبازی است و روی لنگه در شرقی آن سال ۷۰۱ هجری قمری نوشته شده است.

این مسجد در محله معروف پرزله واقع است و از دوره ایلخانیان بر جای مانده است. این مسجد با ایوان مشرف به کوچه مجاور در 2 طبقه ساخته شده که طبقه دوم در دوران صفویه و شبستان کوچکی نیز در زمان قاجاریه به آن اضافه شده است. قدیمی ترین درب ابیانه متعلق به این بنا می باشد که تاریخ ۷۰۱ هجری قمری را نشان می دهد. این در از چوب گردو ساخته شده و با حاشیه گل و بوته های ظریفی منبت کاری شده است.