روح بهار {امام زمان(عج) در آیینه دعا به ضمیمه بخش هایی از مناجات شعبانیه}

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

گفتار دوم زمزمه ی وصل(فرازهایی ازمناجات شعبانیه)

بشر آنگاه که از تلاش بی حاصل خویش در برهوت دنیای مادی و ناکامی های جانکاه آن، دچار سرشکستگی می شود و همه روزنه های امید را به روی خویش بسته می بیند. ناگهان در اعماق وجود متوجه قدرتی لایزال می شود که انجام هر کاری تنها و تنها از او ساخته است. احساس فقر در خویشتن و درک غنا و بی نیازی خالق چهره ی ناپیدای دعاست.
دعاست که در بحرانی ترین لحظه ها ارتباط انسان خاکی را با خدای سبحان برقرار ساخته و جریان دوباره ی حیات و امید را در رگهای او جاری می سازد.
درود و تحیات الهی بر پیامبر گرامی اسلام و خاندان مطهّرش که بهترین راهنمایان بشر در تعلیم و استفاده از این ابزار سودمند بوده اند. در دریای کلام نورانی این به حقیقت پیوستگان غور نموده و این بار مروارید همیشه درخشان «مناجات شعبانیه» را از صدف اهل بیت عصمت و طهارت استخراج و آن را به قلبهای خاضع و روانهای پاک تقدیم می داریم.
ص:84

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

«2» امیدوار به فضل حق

راجِیا لِما لَدَیْکَ ثَوابی(4)
چنان برای جمع مال بیشتر و در طلب رفاه بیشتر می کوشیم که گویی
________________________________________
1- فرازی از دعای کمیل «الهی و ربی من لی غیرک».
2- مناجات شعبانیه: الهی ان من انتهج بک لمستنیر و ان من اعتصم بک لمستجیر و قد لُذت بک.
3- سوره ی رعد آیه 29 «و عنده حسن مآب».
4- فرازی از مناجات شعبانیه.
ص:87
مدتی مدید زندگی خواهیم کرد، حق دیگران را زیر پا می گذاریم، فریبشان می دهیم، ایثار و فداکاری را از یاد می بریم و نوع دوستی و یکدلی را فراموش می کنیم و شاید حتی گناه می کنیم، تا ثروتی کلان بیاندوزیم تا اسباب راحتی بیشتر فراهم کنیم و پس اندازمان را برای مبادا افزایش دهیم غافل از اینکه، امروز و فردایی بیش در این گذرگاه نیستیم، فردا روزیست که رخت بربندیم و هر آن چه اندوخته ایم، به دیگران واگذاریم، بی هیچ نفعی که به ما برسد؛
چه زحمت بیهوده ای، چه تلاش بی اجری، چه روزهایی را که راحت از دست دادیم، چه لحظات نابی از عمر را که به خسران گذرانیدیم و هرگز نیاندیشیدیم که آن چه نزد ماست، فانی و از بین رفتنی است، و آن چه نزد خداست باقی و ماندنی؛(1) به عقلمان نرسید که آن چه نزد خداست، برتر و پایدارترست(2) و چه خسرانی کردیم،
اگر می اندیشیدیم، اگر به عقلمان می رسید، از آن همه تلاش، بهره ای دیگر می گرفتیم، همه را می دادیم و خوشه خوشه ثواب می چیدیم، همه را در دل اعمال نیک می کاشتیم و نیکی درو می کردیم، با هرگامی، با هر تلاشی، دست دعا به سوی خدا بلند می کردیم که:
راجِیا لِما لَدَیْکَ ثَوابی
چشم امید به آن چه نزد توست دوخته ام.
خداوندا، مهربانا، به امید شهرت دنیایی نیستم، به دنبال مال و اندوخته هرز دنیایی نیستم، در پی رفاه و آسودگی در این دنیا نیستم، فقط و فقط
________________________________________
1- نحل آیه 96، «و ما عندکم ینفد و ما عندالله باق»
2- قصص، آیه 60، «و ما عندالله خیر و ابقی افلا تعقلون»
ص:88
برای تو، برای رضای تو، و به امید ثوابی که نزد توست، تلاش می کنم، پاداشی برتر و ماندنی تر که نزد تو خواهم یافت.(1)
معبودا، چشم امید من به تو دوخته شده، این دست و بدن که به من بخشیدی فقط در راه تو، به کار می گیرم، دل در گرو رفتنی ها نمی بندم، به ماندنی ها فکر می کنم، به اینکه آن چه نزد توست، از لهو و بیهودگی و تجارت های دنیایی برتر است.(2)
به قول تو می اندیشم که: «هر کس یک کار نیک انجام دهد، ده برابر پاداش می گیرد.»(3) «مثل آنان که اموالشان را در راه خدا انفاق می کنند، مانند دانه ای است که هفت خوشه رویانده و در هر خوشه صد دانه باشد و خدا برای هر که بخواهد، آن را چند برابر می کند.»(4) «کیست آن که به خداوند قرض الحسنه بدهد تا خدا آن را چندین برابر سازد؟».(5) راستی کیست که اندکی بیاندیشد و جز این را برگزیند؟
مهربانا، دلم را روشن کن و نور دانایی به فکرم بتابان، کوششم را فقط برای خود قرار ده، تا جز در کاری که به ثواب تو نزدیک می کند، برنخیزم.
لطیفا، یاریم کن، تا فریب دنیای فانی را نخورم، شوقش را به دلم راه مده و آن چه از توشه ناچیز دنیا به من داده ای و هر متاعی از آن که در این دنیا به من عطا فرموده ای، وسیله ی رسیدن به جوار خود و پیوستن به مقام قرب و سبب رسیدن به
________________________________________
1- مزمل، آیه 20، «و ما تقدموا لانفسکم من خیر تجدوه عندالله هو خیرا و اعظم اجرا«.
2- جمعه، آیه 11، «و ما عندالله خیر من اللّهو و من التجاره»
3- انعام، آیه 160، «من جاء بالحسنه فله عشر امثالها».
4- بقره، آیه ی 261، «مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله کمثل حبّه انبتت سبع سنابل فی کلّ سنبله مأه حبّه و اللّه یضاعف لمن یشاء»
5- بقره، آیه 245، من ذاالذی یقرض الله قرضا حسنا فیضاعفه له اضعافا کثیره»
ص:89
بهشت قرار ده.(1)
مرا در انفاق مالم در امور خیر، به راه هدایت رهبری فرما،(2) تا مالم ریسمانی شود برای رسیدن به تو، بالی شود برای پرواز در آسمان مهر و محبّتت.
رحیما، آن چه از متاع فانی دنیا از من گرفتی، همان را در خزانه های پایدارت برایم ذخیره کن،(3) که آن چه نزد توست برایم بهتر و برتر است.(4)
مهربانا، مرا مشتاق لقایت قرار ده، و شوق آمدن را در دلم افزون کن، تا همواره به جایگاه جاویدان ماندن بیاندیشم، نه به لذت گذرا و ناپایدار دنیا، لطیفا، مهرت را بر من جاری کن و زلال رضایت را شامل حالم بگردان؛
که تو مهربانترینی.
________________________________________
1- صحیفه سجادیه، دعای 30، وَاجعَل ما خوّلتنی من حطامها، و عجلت لی من متاعها، بلغه الیجوارک و وصله الی قربک و ذریعه الی جنتک».
2- صحیفه سجادیه، دعای 20. «وَاحبب بی سبیل الهدایه للبر فیما انفق منه»
3- صحیفه سجادیه، دعای 30، «و ما زَوَیْتَ عنی من متاع الدنیا الفانیه فاذخره لی فی خزائنک الباقیه»
4- سوره ی نحل، آیه 95، «انما عندالله هو خیر لکم ان کنتم تعلمون»
ص:90

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

«3» آگاه از نهان خانه دل

تَعْلَمُ ما فی نَفْسی وَ تَخْبُرُ حاجَتی(1)
سال ها است که درونم را از همه پنهان داشته ام، آن چه نخواسته ام، کرده ام، آن چه نبودم، وانمود کرده ام، آن چه به آن نمی اندیشیدم، بر زبان آورده ام، درونم را مخفی کردم و ظاهرم را آراستم، به اطرافیان نگریستم و آن چنان که آنان خواستند شدم، از ترس رسوا شدن، همرنگ جماعت گشتم، امّا ای مهربان، ای رحیم، تو می دانی، تو با خبری:
تَعْلَمُ ما فی نَفْسی وَ تَخْبُرُ حاجَتی
تو از دلم آگاهی و از خواسته ام با خبری
تو می دانی کیستم و چگونه ام، می دانی چه در نهان دارم و چه در اندیشه، می دانم که با خبری، می دانم که به آن چه در سینه دارم، به پنهان آشکارش، آگاهی(2)، می دانم که از قلبم با خبری(3)، که هیچ چیز در آسمان و زمین بر تو پوشیده نیست.(4)
اگر گناه کردم و ظاهر آراستم، اگر در دل ریا کردم و در ظاهر تواضع، اگر در دل سوء ظن بردم و در ظاهر اطمینان، اگر در دل نفرین کردم و در ظاهر تحسین، همه را می دانی، من که را فریب می دهم؟ از چه می گریزم؟ آن که پاداش و عقاب می دهد تویی! تنها امید دنیا و آخرت تویی! بازگشت همه به سوی توست، عبادت زیبا و خالصانه در ظاهر،
________________________________________
1- فرازی از مناجات شعبانیه.
2- آل عمران، آیه 29، «قل اِن تخفوهُ ما فی صدورکم أو تبدوه یعلَمَهُ اللّه».
3- احزاب، آیه 51، «و اللّه یعلم ما فی قلوبکم».
4- آل عمران، آیه 5، «اِن اللّه لایخفی علیه شی ء فی الارض و لا فی السماء».
ص:91
ریاکاری در عبادت، به چه درد دیگران می خورد؟ و تحسین دیگران به چه درد من می آید؟ من درونم را از که پنهان می کنم؟ چگونه به پنهان کاریم دلخوش کرده ام، حال آن که تو از آن آگاهی!
لطیفا، مهربانا، ای دریای مهر، ای امید محض، ای کرامت سرشار، تو از دلم باخبری، اگر گناه کردم، اگر سر به نافرمانی نهادم، اگر درونم را به زشتی آلودم و برون را آراسته گردانیدم امّا همیشه و هماره چراغ مهرت در دلم روشن بوده و هست، همیشه عشقت، در دلم موج افکنده و به ساحل دلم نشسته و اگر بر خلاف میلت رفتار کردم، از غفلت و نادانی ام بود؛ اینک دستم را بگیر، می دانی که تو را می خواهم، می دانی که پناهگاهم تویی، اگر گناهانم را برایت می شمارم نه برای دانستن توست، که از سر خشوع و کوچکی، از سر پشیمانی و ندامت، معاصیم را که خود به آنها آگاهتری شماره می کنم(1).
ای بخشنده، به آن چه کرده ام داناتری، پس هر آن چه از من به خطا سر زده، بر من ببخش و بیامرز(2)، از کرده ام در گذر، به دست امیدی بنگر که به سویت دراز کرده ام، به نگاه منتظری بنگر که به سویت دوخته ام، مرا ببخش و مهرت را بر من ببار که تو هرگز امید امیدواران را ناامید نمی سازی؛
ای رحیم و ای بخشنده.
________________________________________
1- صحیفه سجادیه، دعای 31 «هذا مقام من...عدَّدَ من ذنوبه ما انت احصی لها خشوعا».
2- صحیفه سجادیه، «اللهّمَ انک اعلم بما عملت، فاغفر لی ما علمت».
ص:92

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

«4» روزی رسان

«اِنْ حَرَمْتَنی فَمَنْ ذَا الَّذی یَرْزُقُنی»
در هیاهوی بی انتهای زمان، ناگهان، جنبش نامفهوم و تودرتوی آدمها و پیچش کلاف سردرگم خرید و فروشها و برخورد صداهای رنگ وارنگ پر از فریب و نیرنگ به ترجمان کلامی باز می ایستد:
إلهی إنْ حَرَمْتَنی فَمَنْ ذَا الَذی یَرْزُقُنی؟(1)
بارالها اگر تو مرا روزی ندهی که دهد؟
همه هیچ اند و تو همه ای، و من از چه پی هیچ می دَوَم؟! پایان این گامهای پر شتاب که در پی دنیا می دَوَد تا کجاست؟! کی خواهم ایستاد تا نفسی تازه کنم؟ در کدام لحظه تأملی خواهم کرد تا با چشمی بازتر به آن چه هست بنگرم؟! از یاد برده ام که «در دفع کوچکترین ضرر یا در بدست آوردن ذره ای نفع به تنهایی ناتوانم»(2). از یاد برده ام که آن چه هست به دست توست، از یاد برده ام که «روزی دهنده تویی»(3) و «تو بهترین روزی رسانی»(4)
گرچه از پی روزی دویدن، بازوان همّت بکار گرفتن، عزم تلاش و کوشش کردن، نشانه شکر و سپاس توست، امّا تا کی این تلاش می تواند خود را در مقام عبادت تو جای دهد؟
________________________________________
1- مفاتیح الجنان، مناجات شعبانیه.
2- مفاتیح الجنان، مناجات شعبانه، فَإنی لا اَقْدِرُ لِنَفْسی دَفعَا وَ لا أَمْلِکُ لَها نَفْعاً.
3- مضمون آیه 24 سوره سبا، قُلْ مَنْ یَرزُقُکُم من السموات و الاَرض قُلِ اللّه.
4- مائده، آیه 114، وَ أَنْتَ خَیْرُ الرازِقین.
ص:93
خدایا! اگر از خستگی این جنبش سردرگم برای درآمد بیشتر، سحرگاه نتوانم چشم بگشایم و با تو راز گویم؟ و یا حتی اگر از ترس بهم خوردن معامله قدری نماز را به تأخیر بیاندازم؟ آیا آن گاه هم افتخار عبادت بودن نصیب تلاشم خواهد بود؟ و آیا در پس این همه بی توجهی به تو، سودی عایدم خواهد شد؟
اگر روزیم دست توست، از چه این تلاش دروغین و بیهوده؟ خدای من «گویی در طلب روزی به اشتباه افتاده ام تا آن که روزی تو را از روزی خواران خواسته ام»(1) آب از سرچشمه نجسته ام، از پیاله همسایه خواسته ام، آن هم به التماس، به فریب، با هزار دغدغه، غافل از جام های لبریزی که تو برایم فرستاده ای، گویی تو را از یاد برده ام!
مگر می شود به یاد خدا بود و در معامله هفتاد رنگ مکر و حیله ریخت؟!
مگر می شود به یاد خدا بود و در ساختن ها و پرداختن ها یک دریا فریب جاری کرد؟!
مگر می شود به یاد خدا بود و در مسئولیت ها هزار «شاید و امّا» آورد؟
مهربان من، این نیست آن تلاشی که تو می خواهی و اکنون با این مخالفتم و با این بیراهه رفتنم، اگر تو یاریم نکنی که مرا یاری کند؟ و اگر تو روزیم ندهی که دهد؟ «سپس تو بی نیازم گردان و روزیم را وسعت ده»(2)،
ای بهترین روزی دهندگان(3)
________________________________________
1- دعای 29 از صحیفه سجادیه، اَللّهُمَّ اِنَّکَ اَبتَلَیْتَنا فی اَرزاقِنا بِسُوءِ ظَن...حَتّی التَمَسْنا اَرْزاقَکَ مِنَ المَرزُوقین.
2- دعای 20 از صحیفه سجادیه، وَ اغْنِنی وَ اَوْسِعْ عَلَیَّ فی رزقِکْ.
3- مائده، آیه 114.
ص:94

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

«5» عزّت آفرین

إنْ خَذَلْتَنی فَمَنْ ذَا الَّذی یَنْصُرُنی»(1)

درِ راز و نیاز با تو را که می گشایم، قلبم که از هر چه جز تو خالی شده و چشم دلم که به نور مهرت باز شده، خود را در جاری زلال محبّت تو غوطه ور می یابم، سرشار از حیاتی تازه، مالامال از طراوتی جانبخش؛ در فضای پاک و شفابخش راز و نیازم با تو، به مهرت می اندیشم، به قطره قطره احسان بی پایانت که جام زندگیم را پر کرده؛ هر گاه به سویت آمدم و بنده ی تو شدم، دستم را گرفتی و یاریم کردی، توانم بخشیدی و چون نفس مهار گسیخته به کرداری نافرجام و تباه روی آورد، باز این یاری تو بود که بین من و گناه حائل می شد.
و وای بر من آن گاه که از تو روی گرداندم و بنده ی شیطان و اسیر نفس گشتم و خود را به بیراهه خذلان و بیچارگی انداختم، آن گاه که تو را و یاری تو را از یاد بردم و هیچ نیاندیشیدم که:(2)
إنْ خَذَلْتَنی فَمَنْ ذَاالَّذی یَنْصُرُنی
اگر تو بیچارگیم را بخواهی، چه کسی یاریم کند؟
«عزت و بزرگی فقط از آن توست و برازنده تو»(3)، من اگر قامت زنده بودن افراشته ام، اگر هستم و بودنم همراه با بزرگواری است، نه از عزت درونی من است که من هیچ ام، این تویی که عزیزی و بزرگ، دست یاری
________________________________________
1- مفاتیح الجنان، ترجمه الهی قمشه ای _ ص 289، مناجات شعبانیه.
2- دو بند اخیر برگرفته از تفسیر آیه 160 سوره ی ال عمران در تفسیر نورالثقلین می باشد.
3- نساء، آیه 139، «فَإنَّ العِزَّهَ لِلّهِ جَمِیعا».
ص:95
توست که مرا به پا می دارد «که تو هر که را بخواهی به یاری خود دستگیری می کنی.»(1)
چه نادانم! اگر به تو رو نکنم و راهی جز راه تو بپویم، امید به دیگری بندم و دست یاری به سوی مخلوق دراز کنم، به امید مقامی، عزّتی یا مال و منالی؛
چه درمانده ام! اگر عطشناک یاری تو، به قدرت بندگان تو دل ببندم و زبان التماس به نزدشان بگشایم. چه سراب پوچی است این تکیه بر مخلوق و غفلت از خالق؛
چه ذلیل و بیچاره ام آنگاه که نگاه های سرشار از عزت و احترام و زبان های گشاده به احسنت و آفرین به من احساس بودن و بزرگ بودن بدهد واز یاد ببرم که «عزت و بزرگی فقط از آن توست»(2).
«چه بسیار دیده ام مردمی را که از غیر تو عزّت خواستند و خوار شدند، از غیر تو ثروت طلبیدند و تهیدست گشتند، در طلب بلندی و مقام برآمدند و پست شدند.»(3)
لطیفا؛ عزّتم را فقط نزد خود قرار ده، اگر چه به چشم دنیاپرستان خوار آیم، چنان کن که عملم در راه تو باشد «که آن کس که تو را یاری کند، تو یاریش می کنی.»(4) و آن کس که تو یاریش کنی، در دنیا و آخرت جامه عزّت به تن دارد.
________________________________________
1- آل عمران، آیه 13 «وَ اللّهُ یُوَیِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یَشاء».
2- نساء آیه 139. تکرار.
3- صحیفه سجادیه، دعای 28، ص 159، «فَکَم قَدْ رأیتُ یا الهی مِن اناس طلبوا العزَّ بِغَیرک فذَّلوا وَ رامُوا الثِروَه مِن سِواک فَافْتقروا وَ حاوَلوا الإرتفاعَ فاتَّضعوا».
4- مضمون آیه 7 از سوره ی محمّدص «إن تنصرو اللّه، یَنصُرکم».
ص:96
«بارالها، فقط تو را می خوانم و فقط به تو امید می بندم نه غیر تو»(1) نه مال دنیا چشمم را روشن می کند و نه مقامش دلم را گرم می سازد، فقط تو را می خواهم و راز و نیاز با تو می گویم.(2) به آغوش محبّت تو پناه می آورم «که هر که به تو پناه آورد خوار نمی گردد و هر که به تو شناخته شود، گمنام نمی شود.»(3)
رحیما، رحمتت را بر من جاری کن که «اگر بر من خواری را اراده کنی، کدام دست به یاری ام خواهد آمد؟»(4)
مهربان من، تنها در زلال عشق تو غوطه ور شده ام، در دریای محبّت به جستجوی گوهر رضایتت آمده ام چشمم تو را می خواند، و به امید مهرتْ قدم ها برداشته ام، گاه که دنیا با تمام زیباییش به من رو کرده، به او پشت کردم و چون مقام و جاه با یک دنیا عزّت و احترام به استقبالم آمده و نصرت تو را در آن ندیدم، از او روی گردانیدم، به امیدی که بی نام و نشان، گامی بلند در راهت بردارم.
اینک از همه بریده و به سوی تو آمده ام، مرا بخواه که بزرگواری از آن توست، «هر که را بخواهی عزّت می بخشی و هر که را بخواهی جامه ذلّت می پوشانی»(5) نیکو باد حال آن که از همه بریده و به تو پناه آورده و تو عزّتش بخشیده ای
ای عزّت بخش بندگان
________________________________________
1- صحیفه سجادیه، دعای 28، أنتَ الْمَخصُوصُ قَبْلَ کُلِّ مدعُوٍ بدَعْوَتی، لا یَشرَکُکَ اَحَدٌ فی رَجائی.
2- اشاره به آیه 22 از سوره ی اسراء، لا تَجْعَلْ مَعَ اللّه إِلهأ آخَر فَتقعد مذموما مَخْذولاً.
3- مفاتیح الجنان، مناجات شعبانیه، ص 292، إلهی إن مَنْ تَعَّرَف بِکَ غیرُ مجهولٍ وَ مَن لا ذَبِکَ غیرُ مَخذولٍ.
4- آل عمران، آیه 160: إنْ یَخْذُ لکم فَمَن ذَا الّذی یَنصُرُکم مِن بَعْدِه.
5- آل عمران، آیه 26، «وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاء وَ تذلُ مَنْ تَشاءُ».
ص:97

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

«6» بهترین پناهگاه

إلهی أعوذُ بِکَ مِنْ غَضَبِکَ وَ حُلُولِ سَخَطِکَ(1)
کودک اشک می ریزد و از خشم مادر که از نافرمانی کودک به ستوه آمده به آغوش پر مهرش پناه می جوید، اشک ریزان نگاه پشیمانش را در نگاه سراسر مهر مادر دوخته و لبخند مادر، آتش غضبش را که هنوز شعله ور نشده خاموش می کند، طفل در تنها مأمن امیدش در آغوش گرم مادر پناه می جوید.
من به کودک گریزپای نفسم می اندیشم که نافرمان و عصیانگر در وادی جهل و نادانی می تازد و از وادی رحمت الهی به ورطه غضب و خشم خدا پا می نهد.
به خشم او می اندیشم، پرتو سوزانی که «هیچ کس از اهل آسمان و زمین تاب تحملّش را ندارد»(2) و «تن ضعیف من و پوست نازکم و استخوان شکننده ام»(3) و روح عطشناک مهرم که بی آب مهربانیش زیر پرتوهای عِقابش به عطش خواهد مرد.
اشک فراقِ محبّتت، در چشمم حلقه می زند، بغضِ دوری از مهرت بر جانم آتش می اندازد، و رخت پشیمانی بر تنم می افتد:
________________________________________
1- مفاتیح الجنان، مناجات شعبانیه.
2- مفاتیح الجنان، دعای کمیل: «وَ هذا مالا تَقُومُ لَهُ السَّمواتُ وَ الأرضُ.»
3- مفاتیح الجنان، دعای کمیل: «اِرْحَمْ ضَعْفَ بَدَنی و رِقَّهَ جِلْدی وَ دِقَّهَ عَظْمی.
ص:98
لطیفا، اگر بدکارم، اگر نبودم آن چه باید می بودم، اگر به پای خود به ورطه ی خشم و غضبت آمده ام، اما اینک:
یا الهی، أَعوذُ بِکَ مِن غَضبکَ وَ حلولِ سَخَطکَ
ای خدای مهربان من، به تو پناه می آورم از خشم و غضبت
به مهربانی خویش سایه رحمت بر سرم بیافکن، به آب مهربانیت روحم را بنوشان، بر عصیانم، نافرمانیم، خطا و اشتباهم سخت مگیر که نادانم و کوته فکر، اسیر نفس سرکشم و روحی ضعیف و ناتوان دارم و اینک با همه بدکاریم به آغوش مهرت پناه آورده ام.
آیا باور کنم که پناهم نمی دهی؟ آیا باور کنم که مرا به آتش غضبت می سوزانی، با آن که تو را یگانه دانستم؟(1) آیا باور کنم که آتش قهرت را بر چهره ام که اینک سر پشیمانی به سجده آورده مستولی می کنی؟(2) هرگز چنین باوری بر من نمی آید، که تو دریای مهری، باران عفوت بر آتشِ انتقامت غالب است(3) و سایه سار رضا و خشنودیت گسترده از پرتوهای خشم و قهر توست(4) و رحمتت پیشاپیشِ غضبتْ روان است.
امیدم را از تو نمی برم که اگر به تو امید نبندم، به کجا بگریزم؟ فرار از گستره حکومتت ممکن نیست(5) و هیچ گریزگاهی از انتقامت نمی شناسم(6)، جز درِ تو چه دری از رحمت برویم گشوده است؟(7) به که رو کنم که مهرش از مهر تو افزون
________________________________________
1- مفاتیح الجنان، دعای کمیل، «أتُراک مُعَذِّبی بِنارِکَ بَعدَ تَوحیدِکَ»
2- مفاتیح الجنان، دعای کمیل: «أَتُسَلِّطُ النّارَ عَلی وجوهٍ خَرَّتْ لِعَظَمَتِکَ ساجِدَهُ»
3- صحیفه سجادیه، دعای 12 «یا مَنْ عَفْوُهُ اکْثَرُ مِنْ نِقمَتِهِ»
4- صحیفه سجادیه، دعای 12 «یا مَن رِضاه اوفر من سخطه»
5- فرازی از دعای کمیل، «لا یمکن الفرار من حکومتک».
6- مناجات شعبانیه.
7- صحیفه سجادیه دعای 10، «إلی أینَ مذهَبنا عَن بابِک».
ص:99
باشد، تو خود سرچشمه ی مهری، تنها آسمان روشنی هستی که پرنده ی امید به آن راه می برد. و تنها آغوشِ آرام دهنده ای که به گناهکاران پناه می دهد.
اینک از خشم تو، به تو پناه می آورم و اگر مرا به گناهم بگیری، تو را به عفوت می خوانم.(1) به سیاهی کردارم منگر که وجودم را به آب توبه شسته و پشیمان از کرده ام گشته ام. به چشمانِ از شرم به زمین دوخته ام نظر کن، گناهم را افشا مکن و بیش از این شرمسارم منما، به آغوشت پناهم ده و مرا از آنان که به غضبت دچار شده اند، قرار مده.
خدای من اگر به عذابم مبتلا کنی به عدالت رفتار کرده ای(2) که مستحق عذابم به جرم آن چه کرده ام از نافرمانی و عصیان در برابر لطف و احسان تو. امّا اگر من لایق رحمت و مهرت نیستم تو سزاواری که به فضل و کرم بی پایانت بر من ببخشی که جز تو پناهی ندارم.(3) نه طاقت عدل تو را دارم(4) و نه تاب عذابت را، بر من رحمت آور که تو دریای رحمتی، با من مهربان باش که تو را به مهرت گرفته ام، به آغوش گرم محبتت پناهم ده که به سویت امید آورده ام
ای رحیم.
________________________________________
1- مناجات شعبانیه، «ان اخذتَنی بجُرمی، اَخذتُکَ بِعفوکَ».
2- صحیفه سجادیه دعای 10، «اِن تشأ تعذِّبنا فبعدلک».
3- مناجات شعبانیه: «الهی ان کنت غیر مستأهل لرحمتک فأنت اهل ان تجود علیّ بفضل سعتک».
4- صحیفه سجادیه دعای 10، «فإنّه لا طاقه لنا بعدلک».
ص:100

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

«7» توشه ی سفر

إِنْ کانَ قَدْدَنا اَجَلی وَ لَم یُدنِنی مِنْکَ عَمَلی(1)
لحظه ها چه تند سپری می شوند، زمان چه زودگذر است، به باد تندی می ماند که می وزد و تنها غباری از خاطرات بر جای می گذارد و ما چون ذره ایم در مسیر این باد، به همان تندی عمرمان می گذرد و ما نیز درگذریم، دمی مژده می دهند که نوزادی به دنیا آمد و دمی بعد خبر، که از دنیا رفت، چون مسافری در مهمان سرایی، که توشه ای می گیرد و سفری می آغازد به ناچار؛
فرق مان با آن مسافر این است که او به رفاهش در مهمانسرا، رنگ پرده، نوع ظرف و لباس، نمی اندیشد و یکسر به فکر فرداست، توشه ای که برگرفته و راهی که در پیش دارد، آیا توشه اش برای یک سفر خوش کافی است؟ آیا مناسب است؟ نکند سرد باشد و لباس گرمی نبرده؟ نکند جوازی بخواهند که او نداشته باشد؟ نکند... امّا ما نمی اندیشیم که فردا از ما چه می خواهند! نکند سؤالی بپرسند که در جوابش بمانیم؟ نکند برای عبور از پل ابزار لازم و توان کافی نداشته باشیم؟ نکند جواز بهشت در دستمان نباشد؟ ما به اینها نمی اندیشیم! گاه خیالاتی پوچ، جایی برای فکر دیگری باقی نمی گذارد، فرش و لوازم مان همرنگ باشد! لباسمان چنان باشد! ظرف هایمان چنین باشد! رفاه مان کامل باشد! و دنیا دنیا حرف های پوچ و بی معنی دیگری که جای فکر کردن به آخرت را باقی نمی گذارد؛
________________________________________
1- فرازی از مناجات شعبانیه.
ص:101
و اگر مرگ برسد، اجل در خانه مان را بزند، بانک الرحیل برآید و سفر آغاز شود، در آن لحظه ی رفتن، از که یاری خواهیم خواست؟ در سفر از که تقاضا خواهیم کرد که ما را دریابد؟ از او که در دنیا به فرمانش نبودیم و به امرش سر ننهادیم؟ حضورش را ندیده گرفتیم، حرمتش را دریدیم و عملی برای جلب رضایتش نکردیم؟
راستی هرگز اندیشیدیم که:
اِنْ کانَ قَدْ دَنا اَجَلی و لَمْ یُدْنِنی مِنکَ عَمَلی
اگر اجلم فرا رسد و عملم مرا به خدا نزدیک نکرده باشد،
اگر وقت رفتن شود و بی هیچ توشه ای مانده باشیم! چه خواهیم کرد با آتش دوزخ که برافروخته است، با ره توشه ای که پر از گناه است! با خدایمان که معصیتش را کرده و گستاخی اش نموده ایم!
وقتی اجل برسد، نه یک لحظه پیش می آید و نه لحظه ای عقب می رود،(1) که مهلت خدا اگر تمام شود، به تأخیر افتادنی نیست(2)، آن روز نه گریزگاهی است که به سویش بگریزیم و تن به مرگ ندهیم(3)، نه پناهگاهی که به سویش پناه بریم(4)، سفری است به ناچار و راهی است رفتنی.
اینک که فرصتی است، باید اندیشید، باید این فکر پر دغدغه ی دنیایی را، لحظه ای به آخرت مشغول کرد، باید این دل شیفته ی دنیا را لحظه ای به یاد مرگ انداخت، باید راهی به سوی دوست جست، باید ریسمان الفتی بافت از طاعت و بندگی، باید از شکر نعمت ها رشته ای بافت، تا مایه
________________________________________
1- اعراف، آیه 34، «فاذا جاء اجلهم فلا یستأخرون ساعه و لا یستقدمون».
2- نوح، آیه 4، «انَّ اَجَل اللّه اِذا جاء لایؤخّر».
3- صحیفه سجادیه دعای 51 «لا مفّریی فافرّ».
4- صحیفه سجادیه، دعای 52 «و لا ملجأ له منک إلا الیک».
ص:102
نجات باشد در آن وانفسا؛ باید به دوست نزدیک شد و به وادی مهرش راه یافت، بایددربندگی سبقت گرفت که سابقون، مقربان درگاهند،(1) نزدیکترین بندگانند به محبوب و مهمان وادی رحمتند. اگر از مقربان باشی، سزاوار محبت خاص خدایی، شایسته آسایش و راحت و بهشت پر نعمتی؛(2) چه فرجام نیکویی، چه تلاش زیبایی، بیا تا آغاز کنیم، از خواندن دوست، که بهترین راه است.
مهربانا، رحیما، اندیشه مان در فرجام کار، کم است(3)، هوای نفس گرفتارمان کرده، دنیا بر ما دست یافته و مرگ بر سرمان سایه انداخته(4)، ناتوانیم و ناچیز دستمان، را بگیر، اندیشه مان را بلند کن، از فریب دنیا در امانمان دار و مرگ را در برابر دیدگانمان مجسم ساز؛(5)چنان کن که به تو بیاندیشیم و در جلب رضایت تو بکوشیم، مهر تو به دل گیریم و در راه مهرت قدم نهیم، ما را بخواه و بخوان به وادی رحمتت، تا از نزدیکان تو باشیم.
ای رئوف.
________________________________________
1- واقعه، آیه 11، «والسّابقون السابقون، اولئک المقرّبون».
2- واقعه، آیه 88 «فامّا ان کان من المقربین فروح و ریحان و جنّه نعیم».
3- صحیفه سجادیه، دعای 52، «و فکرُهُ قلیلٌ لما هو صائرٌ إلیه...و فَتَنَهُ الهوی و اسْتَمْکَنْت منه الدنیا و أَظَلَّهُ الأَجَلُ».
4- صحیفه سجادیه، دعای 52، «و فکرُهُ قلیلٌ لما هو صائرٌ إلیه...و فَتَنَهُ الهوی و اسْتَمْکَنْت منه الدنیا و أَظَلَّهُ الأَجَلُ».
5- صحیفه سجادیه، دعای 40، «وانصبِ الموتَ بین ایْدینا نَصبا».
ص:103

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

«8» بارِ گناهان

إِلهی قَدْ جُرْتُ عَلی نَفْسی فی النَّظَرِ لها، فَلَهَا الْوَیلُ إنْ لَمْ تَغْفِرْ لَها(1)
در قاب نیلگون آسمان سحری، غبار زمان را از آینه ذهنم پاک می کنم و در عمق آینه به خود می نگرم، به آن چه کرده ام از خوب و بد؛ سیر می کنم و کرده ها را وارسی می کنم، چه بسیار بوده اند فرصت های طلایی که می توانستند توشه ای از عمل خیر شوند و هدرشان داده ام؛ چه بسیار راه های کج که از راه راست دورتر و سخت تر بودند و به جای راه راست برگزیدمشان؛ چه بسیار نبایدها که بی توجه، انجامشان دادم، چه بسیار بایدها که آسان ترکشان کردم.
چه حرام ها که مرتکب شدم و چه واجبات که در انجامشان کوتاهی نمودم، چه توشه کمی برگرفته ام، چه بار سنگینی از گناه با خود حمل می کنم، اگر سفر نزدیک باشد، اگر بانگ رحیل را بزنند، اگر لحظه ای دیگر، ماندن در دار دنیا به سر آید، با این همه بدی، با این همه بی خیالی، با این بار سنگین گناه چه خواهم کرد؟!
إِلهی قَدْ جُرْتُ عَلی نَفْسی فی النَّظَرِ لها، فَلَهَا الْوَیلُ إنْ لَمْ تَغْفِرْ لَها
خدای من، بر نفسم ستم کردم آن گاه که بیهوده مهلتش دادم، پس وای بر من اگر تو مرا نبخشی
________________________________________

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

1- فرازی از مناجات شعبانیه.

ص:104
وای بر من، وای بر من، چه جسورانه پرده حرمتِ دریدم، چه آسوده گناه کردم و از فرجامش بر خود نلرزیدم، چه غافلانه توبه ام را به زمانی دیگر انداختم، هر روز به امید فردا، گویی که زمان مرگ را می دانم!
اینک، من مانده ام و بار سنگین گناهانم، گناهانی که مستی لذّتش از بین رفته و فرجام بدش به جای مانده است(1)، من مانده ام با یک دنیا خشم و غضب تو، نه کسی هست که از من شفاعتی کند، نه پناهی که از عذابت در امانم دارد، نه دژ استواری که از تو بدان جا بگریزم، نه محل امنی که بسوی آن پناه برم.(2)
من مانده ام و عملکرد بدم که مستحق خشم توست.(3)
گویی اینک می شنوم ندای قرآن را که می خواند: «آنان که نافرمانی خدا و رسولش را کردند، در گمراهی آشکاری گمراه شدند.»(4)، «آنان که در برابر خدا و رسولش عصیان ورزیدند، پس برایشان آتش جهنمی است که در آن جاودان خواهند بود.»(5)
وای بر من، از آتشی که به دست خود افروخته ام، آتشی که استخوان را خاکستر کند و ساکنین خود را از آب جوشان سیراب می کند(6). چه خواهم کرد با این عذاب دردناک؟!
با این بار گناه، اگر بخشش تو نباشد، فرداست که به چشم ببینم که چگونه شعله های دوزخ بر من احاطه کنند و من با توان کم چگونه در
________________________________________
1- صحیفه سجادیه، دعای 31، «من ذنوب ادْبَرَتْ لذاتها فذهبت و اقامت تبعاتها، فلزمت».
2- صحیفه سجادیه، دعای 32، «لاشفیع یشفعُ لی الیک، ولاخَفیر یؤمِننی علیک ولاحِصن یَحجبنی عنک ولا ملاذ الجأالیه منک.
3- صحیفه سجادیه، دعای 32، «و استوجَبْتُ بسوءِ سعْیی سخطتَک.»
4- احزاب، آیه 36، «و من یعص اللّه و رسوله فقد ضل ضلالاً مبینا.»
5- جن، آیه 23، «و من یعص اللّه و رسوله فان له نار جهنم خالدین فیها ابدا.»
6- صحیفه سجادیه دعای 32، «و من نارٍ تَذَرُ العِظام رَمیما و تسقی اهْلَها حمیما».
ص:105
طبقات آتش بر خود بپیچم؛(1)
ای مهربان، ای بخشنده، ای پناه پناه آورندگان، ای مجیر، درماندگی ام را بنگر و بر خطایم پرده ی بخشایش بیفکن، به فضل و رحمتت مرا از آن آتش پناه ده و به حسن چشم پوشی ات از لغزش هایم درگذر؛(2)
ای مهربان ترین مهربانان، پناهم باش آن روز که عذرخواهی بدکاران سودی نمی بخشد(3)، از این لحظه دستم را بگیر تا از باغ هستی، گل های نکویی و خیر برچینم و توشه ام را با علف های هرز و بیهوده پر نکنم، مددم کن تا آینه دلم همواره فرجام را به من بنمایاند تا هرگز مهلت را پایدار نپندارم و از تو و خواسته ها و از زینهارت غافل نگردم. یاریم کن تا در روز حسرت بدکاران، سرافراز و سربلند باشم.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

«9» پرده پوش عیب ها

إِلهی قَدْ سَتَرْتَ عَلَی ذُنُوبا فی الدُنْیا(1)
زبانم روزی شهادت خواهد داد که چه نگفتنی ها با او گفته ام و چه کلام های حرامی ادا کرده ام؛ دستم روزی شهادت خواهد داد که چه نافرمانی ها کرده ام و چه حرام ها که در آن دست برده ام؛ پایم روزی شهادت خواهد داد که چه راه های نرفتنی را رفته ام و به چه مسیرهای حرامی قدم نهادم، امّا امروز، تنها من می دانم که چه نامه ی سیاهی دارم، من می دانم و تو ای خدای من، و نه هیچ کس دیگر، از توشه پر از گناهم، کسی جز تو با خبر نیست، و تو که می دانی و بهتر از من نیز می دانی، بر همه آنها پرده می افکنی و آشکارشان نمی سازی، در خَفایشان می داری و بر ملایشان نمی کنی:
إِلهی قَدْ سَتَرتَ عَلَی ذُنُوبا فی الدُّنیا
مهربانا بر گناهانم در دنیا پرده ستر کشیدی
معصیتت را کردم، از نعمتت بهره بردم و از سپاست سر باز زدم، الطافت را دیدم و اندرزت را نشنیدم، حریم حُرمتت را شکستم و از امرت سرپیچی نمودم و تو رسوایم نکردی و پرده از کارم بر نکشیدی، چه نام های نیک که شایسته اش نبودم و بدان مشهورم کردی(2)، چه عیب ها که بر من پوشاندی و مرا به میدان افتضاح و رسوایی نکشاندی، چه بسیار گناهانم را که مستور داشتی و به آنم مشهور ننمودی، چه بسیار پلیدی ها که پرده آنها را ندریدی و حلقه ننگ آن زشتی ها را
________________________________________
1- فرازی از مناجات شعبانیه.
2- فرازی از دعای کمیل، «کم من ثناءِ جمیلٍ لستُ اهلا لَهُ نشرَتهُ».
ص:107
بر گردنم نیافکندی،(1)چه نامه ی سیاهی دارم و چه توشه پر گناهی، اگر روزی پرده ها برافتد، اگر چشم ها بینا شود، اگر نامه ها بر ملا شود، اگر همه بدانند که من کیستم و چه کرده ام و چه توشه ای دارم، چه خواهم کرد؟ به کجا خواهم گریخت؟ به که پناه خواهم برد؟
ای مهربان، تو کریم تر از آنی که مرا رسوا کنی و به زشتی مشهور گردانی، در این دنیا که دار گذر است، عیوبم را پوشاندی و گناهانم را آشکار نکردی، پس ای خدای من، آن گاه که پرده ها کنار می رود و کتاب ها خوانده می شود و به حساب ها رسیدگی می شود نیز مرا در میان آن همه چشم تماشاگر رسوا مکن و عیوبم را بر ملا مساز،
ای کریم، تو که در دنیا رازهایم را پوشاندی، چگونه در آخرت آنها را بر ملا خواهی کرد؟ تو که در دنیا سرافرازم داشتی و رسوایم نساختی، چگونه در قیامت، سرافکنده ام می پسندی؟ حاشا، چنین نیست، دریای جود و کرم تو جاری تر از آن است که سیاهی این رسوایی را بر چهره من برجا گذارد.
ای بخشنده، در آن روز که هر کس آن چه کرده است، نزد تو حاضر می بیند(2)، آن روز که نامه های اعمال، بی هیچ کم و کاستی عرضه می گردند، مرا از عقوبتی که به حکم تو مستحق آن شده ام حفظ فرما(3) و از کیفری که مقتضای عدل توست در امان دار(4) که مرا طاقت عذاب نیست.(5).
________________________________________
1- صحیفه سجادیه، دعای 16، «فَکَمْ مِنْ عآئبهٍ سَتْرَتها عَلَیَّ فَلَمْ تَفْضَحنی وَ کَمْ مِنْ ذَنْبٍ غَطَّیْتَهُ عَلَیَّ فَلَمْ تَشْهَرنی و کم من شائبهٍ المَمْتُ بها فلم تهتِک عنّی سِتْرَها وَ لَمْ تُقَلِّدْنی مَکْرُوهَ شَنارِها».
2- کهف، آیه 49، «و وجدوا ما عملوا حاضرا».
3- صحیفه سجادیه دعای 39 «قِنی ما یُوجِبُ لَهُ حُکمُکَ».
4- صحیفه سجادیه دعای 39 «خَلِّصْنی مما یَحکُمُ به عَدلُکَ».
5- صحیفه سجادیه دعای 39 «فإنَّ قُوَّتی لا تَسْتَقِّلُّ بِنِقْمَتِکَ».
ص:108
ای لطیف، آن روز که همه چیز به زبان می آید و بر علیه من شهادت می دهد، مرا به گناهانی که کرده ام و پوشانده ای رسوا مساز که من به این پرده پوشی در آخرت محتاج ترم(1)، مرا در سایه مهرت پناه ده و مددم کن که نامه ام را، از نور محبتت به سپیدی آذین ببندم.
ای مهربان.
________________________________________
1- مناجات شعبانیه، «و انا اَحْوَجُ إلی سِتْرِها مِنْکَ فی الاُخری».
ص:109