صراط حمید (دستور العمل های اخلاقی و عرفانی)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

اثر ذکر لا اله الا الله

در شب جمعه یازدهم رجب 1388 ه ق مطابق 12/7/1347 ه ش بر اثر مراقبت و حضور التهاب و اضطراب شدیدی داشتم؛ تا قریب یک ساعت به اذان صبح که به ذکر کلمه طیبه لا اله الا الله اشتغال داشتم، دیدم سر تا سر حقیقت و همه ذرات مملکت وجودم با من در این ذکر شریف همراهند و سرگرم به گفتن لا اله الا اللهاند؛ ناگهان به فضل الهی جذبه ای دست داد بسیار ابتهاج به من روی آورد، مثل این که تندبادی سخت وزیدن گیرد، آنچنان صدایی پی در پی بدون هیچ مکث و تراخی بر من احاطه کرد و سیری سریع پیش آمد که هزار بار از سرعت سیر جت سریع السیر در فضا فزون تر بود، و رنگ عالم را بدان گونه که دیده ام از تعبیر آن ناتوان هستم، عجب این که در آن اثناء گفتم، چه خوش است که به دنیا بر نگردم وقتی این معنی در دلم خطور کرده به یاد عائله افتادم که آنها سرپرستی می خواهند باز گفتم: آنها خودشان صاحب دارند، به من چه، تا چیزی نگذشت که از آن حال شیرین باز آمدم و خود را در آنجا نشسته بودم، دیدم.(96)

دعای شکر در هر صبح و شام

خدای متعال نوح پیامبر (علیه السلام) را در قرآن ستوده است که: انه کان عبدا شکورا
جناب ابن بابویه - رحمه الله علیه - در من لا یحضر از کشاف حقایق امام مجتبی ناطق جعفر بن محمد صادق - علیهما السلام - روایت کرده است که حفض بن بختری از آن حضرت نقل کرده است که نوح نبی - علیه السلام - در هر صبح و مساء ده بار این دعا را می خواند از این رو عبد شکور نامیده شده است:
اللهم انی اشهدک انه ما اصبح و امسی بی من نعمه و عافیه فی دین أو دنیا فمنک وحدک لا شریک لک، لک الحمد و لک الشکر بها علی حتی ترضی و بعد الرضا
سعی کن اول دل بگوید آنگاه زبان - ای من فدای آنکه دلش با زبان یکی است.(97)

دستور العمل های آیات آخر سوره فرقان

ای عباد الرحمن، آخر سوره فرقان از عباد الرحمن الذین یمشون علی الارض تا آخر سوره هر یک دستور العمل کاملیست.(98)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

خروس در سحر به ذکر مشغول است کم از خروس مباش

از امل (آرزو) - (مقصود آرزوهای بی پایان دنیوی است) چشم پوش و در عمل کوش مرد جستجو باش نه گفتگوی. از دریا بخواه نه از جوی. از فضول کلام چون فضول طعام دست بدار. سبکبار باش نه سبکسر و سبکسار، خروس در سحر به ذکر قدوس و سبوح در خروش است کم از خروس مباش! چون به خروش آمدی بدان که بهترین عطای دوست لقای اوست، مترصد باش که:
گدایی گردد از یک جذبه شاهی - به یک لحظه دهد کوهی به کاهی(99)

سحر وقت مسافرت رهروان

گفته اند که سحر وقت مسافرت رهروان است و نسیم آن چون دم عیسوی علاج بیماران.
وقت ثمر رسیده یعنی سحر رسیده - بیدار باش بیدار قم ایها المزمل

سحر از دست مده

نکته: از انسان سر برود سحر نرود(100)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

آب حیات

وش وقت سحر از غصه نجاتم دادند - و اندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند
چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی - آن شب قدر که این تازه براتم دادند
من اگه کامروا بودم و خوشدل چه عجب - مستحق بودم و اینها به زکاتم دادند
(حافظ)

تاثیر خاص شب و ویژگی های ثلث آخر شب

قدر شب را بدان که بزرگ ترین نزول و شریفترین عروج در شب بوده است، اما نزول - انا انزلناه فی لیله القدر (سوره قدر - آیه (1)). ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم و اما عروج؛ سبحانه الذی اسری بعبده لیلا من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله (سوره اسری - آیه 1) پیراسته باد خدایی که در شب بنده اش را از مسجد الحرام به مسجد الاقصی که اطراف آن را مبارک کردیم سیر داد.
در روز مشغله و آمد و شد و اسباب انصراف انسان بسیار است به خلاف شب که هنگام آرامش قوله سبحانه: انا سنقلی علیک قولا ثقیلا ان ناشئه الیل هی اشد وطئا و اقوم قیلا ان لک فی النهار سبحا طویلا. (مزمل، آیه 73) لذا اذکار و اوراد و خلوت را در شب تاثیری خاص است که در روز نیست. به خصوص در ثلث آخر لیل که هوا تصفیه شده و با روح بخاری مزاج انسان مسانخ است و بدن هم از خستگی بدر آمده است و انفعالات و تمثلات و مکاشفات زودتر و بهتر و قوی تر روی می آورند و من اللیل فتهجد بی نافله عسی ان یبعثک ربک مقاما محمودا

تهجد (شب بیداری)

اگر دستور العمل می خواهی مگر این آیه را تلاوت نکرده ای؟
و من اللیل فتهجد بی نافله عسی ان یبعثک ربک مقاما محمودا (اسراء / 82)
و مگر نشنیده ای؟
وش وقت سحر از غصه نجاتم دادند - وندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند
(حافظ)

و مگر برایت نخوانده ام؟

در خلوت شبهای تارت می توانی - آری به کف سرچشمه آب بقاء را
(دیوان نگارنده)

خلاصه مرد سحر باش که:
صمت و جوع و سهر و خلوت و ذکر به دوام - ناتمامان جهان را کند این پنج تمام(101)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

قم ایها المزمل

شد گاه وصل دلدار، قم ایها المزمل - آمد زمان دیدار، قم ایها المزمل
وقت سفر رسیده، یعنی سحر رسیده - بیدار باش بیدار، قم ایها المزمل
مستانه گریه سر کن، غم از دلت بدر کن - هشیار باش هشیار قم ایها المزمل
بزم طرب بپا کن، نای و چلپ بپا کن - می خوان سرود دیدار قم ایها المزمل
ر خلوت شبانه، با دلبر یگانه - نجوی بود سزاوار قم ایها المزمل
ست دعا بر آور، شور و نوا بر آور - با سوز و آه بسیار، قم ایها المزمل
بر ماه و بر ستاره، باری نما نظاره - اندر دل شب تار قم ایها المزمل
اینک نه وقت خواب است کاین خواب تو حجاب است - از نیل فیض دادار قم ایها المزمل
ای بیخبر ز هستی! گر از خودیت رستی - یابی به کوی دل بار قم ایها المزمل
بیرون ز ما و من باش، آزاد چون حسن باش - در راه وصل دلدار قم ایها المزمل
(استاد علامه حسن زاده آملی)

غزل بیدل

بیدلی اندر دل شب دیده بیدار داشت - آرزوی دیدن رخساره دلدار داشت
گاه از پندار فصلش می خراشیدی رخش - گاه در امید وصلش گونه گلنار داشت
گاه از برق تجلی می خروشیدی چو رعد - گاه از شوق تدلی شورش بسیار داشت
گاه ورقای فؤداش گرم در تغرید عشق - زمزمه موسیچه سان و نغمه موسیقار داشت
گاه در تکبیر و در تهلیل حی لا یموت - گاه در تسبیح سبحان سبحه اذکار داشت
گاه آه آتشین از کوره دل می کشید - گاه بر سندان سینه مشت چکش وار داشت
گردباد جذبه اش پیچیده همچون برگ کاه - گر چه در اطوار خود طومارها اسرار داشت
تا به خود آمد که دلدارست آن سلطان حسن - با جمالش در میان آینه بازار داشت
یار با او عشق می ورزید و او دنبال یار - یار اندر دیده اش او انتظار یار داشت
بیدل بیچاره بودی بیخبر از ماجرا - کوست عشق و عاشق و معشوق را یک بار داشت
واقف آمد بر وقوف اهل دل در این مقام - آن که فرق و نقض و ترک و رقص را در کار داشت
نجم اندر احتراق جذبه ای بی چند و چون - پرتوی از جلوه جانانه را اظهار داشت
(استاد حسن زاده آملی)
فصل سیزدهم: دستور العمل های اخلاقی از حضرت آیت الله حائری شیرازی (حفظه الله)


خداباوری

هر اندازه که به خدا خوش بین هستید، از آن هم خوش بین تر باشید و به هر اندازه که خدا را خوب می دانید، خدا را از او خوب تر بدانید.
هر اندازه که خدا را رئوف می دانید، خدا را رئوف تر از آن بدانید، هر اندازه که خدا را مراقب و همراه و یاور و رحیم به خودتان می دانید، بالاتر از آن بدانید، ما خدایی این چنین داریم کسی که چنین خدایی دارد، چرا ناراحت باشد.
چرا نگران باشد، چرا مردد باشد، چرا دلشکسته باشد؟
کسی که چنین سروری دارد، چرا مأیوس و غمناک باشد؟
کسی که اینگونه مربی دارد، چرا در رنج باشد، چرا دلهره داشته باشد؟
رحیمی همسفر تو، همراه تو، شریک زندگی تو و غمخوار توست و این اوهام است که بین تو و او فاصله می اندازد و سوء ظن هایی را پیش می آورد، سوء ظن ها به خاطر آن است که انسان نمی داند، و این ایرادها و اعتراض ها، مانند همان ایرادهای موسی (علیه السلام) به خضر (علیه السلام) است.
همه برخاسته از جهل ماست، زیر فلسفه کار او را نمی دانیم و عمق کارش را درک نمی کنیم، گاهی خرده می گیریم. بر گریدیم بپذیریم که آنچه را که فهمیدیم کمتر از آن بود که هست و آن خیرها که در هر امری خدا تصمیم گرفته و اجرا کرده است بیشتر آن بوده که ما فهمیدیم.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

بی اعتباری دنیا

برادر و خواهر! ما می رویم، و چیزی که اهمیت ندارد رفتن است. اما مساله این است که رفتن، آغاز کار است و یا آخر کار؟
رفتن برای همه آغاز کار است، نه تنها برای خوبان، بلکه برای بدها نیز آغاز جریان است، آغاز زندگی مرد خدا آنجاست زندگی انسان هواپرست نیز در آنجا آغاز می شود.

تجمع فکر

حرف پراکنده نزنید، حرف پراکنده را گوش نکنید تا فکرتان پراکنده نشود.

آفت عُجب

عجب از زنا بدتر است، زیرا پس از زنا انقلاب وجدانی هست، اما پس از عجب نیست، بلکه انقلاب و تحول از بین می رود.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

پاکسازی نیت

نیت هایتان را غربال کنید تا اشکالات و مشکلاتتان برطرف شود، زیرا خدا گفته است: ان تنصروا الله ینصرکم پس اگر می بینید، لا ینصرکم، بدانید حتما تنصروا الله عیب داشته است و گرنه حرف او درست و راست است. اما چیزی در کار بوده و مویی لای درز می رود. باید آن را دفع کنید.

تفکر و عبادت

ارزش تفکر یک ساعت، گاه از عبادت هفتاد سال بیشتر است، زیرا گاهی می شود که 70 سال عبادت به خاطر یک ساعت بی فکری ضایع می شود و گاه 70 سال غفلت به خاطر یک ساعت تفکر جبران می گردد.

رهایی از اندوه

در روایت داریم که هر کسی دچار غصه ای شد، به سوی قبرستان برود نمی گوید برود به باغ و بستان چرا؟ چون می خواهد بگوید ریشه غصه و اندوه، حب دنیا است.
برود در آنجا، فنای دنیا را ببیند.(102)
فصل چهاردهم: آموزه های متنوع

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

خاصیت نماز شب

امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
نماز شب موجب رضایت پروردگار و محبت ملائکه، و سنت انبیاء و نور معرفت و اصل ایمان، و راحتی بدن، و کراهت و ناخشنودی شیطان، و سلاح علیه دشمنان و باعث اجابت دعا و قبولی اعمال، و برکت در رزق، و شفیع بین انسان و ملک الموت، و چراغ گور انسان، و فرش زیر پهلوی انسان در قبر و جواب منکر و نکیر، و مونس و زائر انسان در قبر تا روز قیامت است و چون روز قیامت شود سایه ای بر بالای سر او، و تاجی بر سر او و لباسی بر بدن او، و نوری که پیشاپیش او حرکت می کند و پوششی بین او و آتش و حجتی بین او و خداوند متعال، مایه سنگینی میزان او و جواز و گذرنامه عبور از صراط، و کلید بهشت است.(103)

احکام و آداب نماز شب

1- نماز شب مجموعا یازده رکعت است، که ده رکعت آن هر دو رکعت به یک سلام خوانده می شود و یک رکعت به یک سلام.
2- هشت رکعت از یازده رکعت باید به نیت نماز شب خواند و دو رکعت آن را به نیت نماز شفع و یک رکعت آن را به نیت نماز وتر.
3- فضیلت نمازهای شفع و وتر بیش از هشت رکعتی است که به نیت نماز شب خوانده می شود.
4- انسان می تواند فقط به نمازهای شفع و وتر اکتفا کند و هشت رکعت نخواند.
5- اگر وقت برای اداء نماز شب تنگ است می تواند فقط به نماز وتر اکتفا کند.
6- وقت نماز شب از اول نیمه شب است تا طلوع صبح صادق.
7- افضل آن است که نماز به هنگام سحر خوانده شود و هنگام سحر عبارت است از یک سوم آخر شب، و هر قدر به نماز صبح نزدیک تر باشد افضل خواهد بود.
8- جایز است انسان نماز شب را نشسته بخواند حتی در حال اختیار ولی اگر می خواهد نشسته بخواند بهتر است که دو رکعت را نشسته را یک رکعت ایستاده حساب کنید.
9- شخص مسافر می تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.
10- جوانی که می ترسد خواب بماند و نماز شب از او فوت شود، می تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.
11- همه کسانی که برای خواندن نماز شب بعد از نیمه شب عذری دارند مانند سالخوردگی یا کسی که از سرد شدن هوا می ترسد و از جنب شدن در خواب بیم دارد و مانند اینها می تواند نماز شب را قبل از نیمه شب بخواند.
12- خواندن سوره در رکعت های نماز شب لازم نیست و می تواند فقط به خواندن سوره حمد اکتفا کند.
13- مستحب است که نماز شب را بلند بخواند تا اگر از خانواده اش کسی می خواهد به نماز شب برخیزد بیدار شود.
14- اگر نماز شب از کسی فوت شد می تواند قضای آن را روز به جا آورد.(104)

کیفیت خواندن نماز شب

نماز شب مجموعا یازده رکعت است.
1- هشت رکعت آن، که دو رکعت، دو رکعت، مانند نماز صبح خوانده می شود و به نیت نماز شب می باشد.
2- دو رکعت نماز شفع: بهتر است در رکعت اول آن بعد از حمد سوره ناس و در رکعت دوم بعد از حمد سوره فلق خوانده شود.
3- یک رکعت نماز وتر: بعد از حمد سه بار توحید و یک بار سوره فلق و یک بار سوره ناس بخوانیم و می توان یک سوره تنها خواند.
سپس دست ها را برای قنوت به سوی آسمان بالا می بریم و حاجات خود را از خدا می خواهیم و برای چهل مؤمن دعا می کنیم و طلب مغفرت می کنیم.
و بعد هفتاد مرتبه می گوییم: استغفر الله ربی و اتوب الیه
از پروردگار خود طلب آمرزش و مغفرت می کنم و به سوی او بازگشت می نمایم.
آنگاه هفت مرتبه می گوییم هذا مقام العائد بک من النار
و بعد از آن سیصد مرتبه می گوییم العفو و سپس می گوییم:
رب اغفر لی و ارحمنی و تب علی، انک التواب الغفور الرحیم

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

احکام و آداب نماز شب

1- نماز شب مجموعا یازده رکعت است، که ده رکعت آن هر دو رکعت به یک سلام خوانده می شود و یک رکعت به یک سلام.
2- هشت رکعت از یازده رکعت باید به نیت نماز شب خواند و دو رکعت آن را به نیت نماز شفع و یک رکعت آن را به نیت نماز وتر.
3- فضیلت نمازهای شفع و وتر بیش از هشت رکعتی است که به نیت نماز شب خوانده می شود.
4- انسان می تواند فقط به نمازهای شفع و وتر اکتفا کند و هشت رکعت نخواند.
5- اگر وقت برای اداء نماز شب تنگ است می تواند فقط به نماز وتر اکتفا کند.
6- وقت نماز شب از اول نیمه شب است تا طلوع صبح صادق.
7- افضل آن است که نماز به هنگام سحر خوانده شود و هنگام سحر عبارت است از یک سوم آخر شب، و هر قدر به نماز صبح نزدیک تر باشد افضل خواهد بود.
8- جایز است انسان نماز شب را نشسته بخواند حتی در حال اختیار ولی اگر می خواهد نشسته بخواند بهتر است که دو رکعت را نشسته را یک رکعت ایستاده حساب کنید.
9- شخص مسافر می تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.
10- جوانی که می ترسد خواب بماند و نماز شب از او فوت شود، می تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.
11- همه کسانی که برای خواندن نماز شب بعد از نیمه شب عذری دارند مانند سالخوردگی یا کسی که از سرد شدن هوا می ترسد و از جنب شدن در خواب بیم دارد و مانند اینها می تواند نماز شب را قبل از نیمه شب بخواند.
12- خواندن سوره در رکعت های نماز شب لازم نیست و می تواند فقط به خواندن سوره حمد اکتفا کند.
13- مستحب است که نماز شب را بلند بخواند تا اگر از خانواده اش کسی می خواهد به نماز شب برخیزد بیدار شود.
14- اگر نماز شب از کسی فوت شد می تواند قضای آن را روز به جا آورد.(104)

کیفیت خواندن نماز شب

نماز شب مجموعا یازده رکعت است.
1- هشت رکعت آن، که دو رکعت، دو رکعت، مانند نماز صبح خوانده می شود و به نیت نماز شب می باشد.
2- دو رکعت نماز شفع: بهتر است در رکعت اول آن بعد از حمد سوره ناس و در رکعت دوم بعد از حمد سوره فلق خوانده شود.
3- یک رکعت نماز وتر: بعد از حمد سه بار توحید و یک بار سوره فلق و یک بار سوره ناس بخوانیم و می توان یک سوره تنها خواند.
سپس دست ها را برای قنوت به سوی آسمان بالا می بریم و حاجات خود را از خدا می خواهیم و برای چهل مؤمن دعا می کنیم و طلب مغفرت می کنیم.
و بعد هفتاد مرتبه می گوییم: استغفر الله ربی و اتوب الیه
از پروردگار خود طلب آمرزش و مغفرت می کنم و به سوی او بازگشت می نمایم.
آنگاه هفت مرتبه می گوییم هذا مقام العائد بک من النار
و بعد از آن سیصد مرتبه می گوییم العفو و سپس می گوییم:
رب اغفر لی و ارحمنی و تب علی، انک التواب الغفور الرحیم

یک تذکر مفید

قضای نماز شب را نیز فضیلت بسیار است. چنانچه از امام صادق (علیه السلام) روایت است که شخصی به آن حضرت عرض کرد، فدایت شوم چه بسا اتفاق می افتد که یک دو، یا سه ماه نماز شب از من فوت می شود و من آن را به روز قضا می کنم. آیا این کار جایز است؟
فرمودند: به خدا قسم این کار مایه روشنی چشم تو است و این جمله را سه بار تکرار کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: خدای تعالی به بنده ای که قضای نماز شب را بجای می آورد مباهات می کند و می فرماید:
ای فرشتگان، این چیزی را که به او واجب نکرده ام قضاء می کند گواه باشید که من او را آمرزیدم.(105)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

نماز و شیوه آموزش گام به گام

شیوه تدریجی در تربیت سنتی است که در اسلام هم به ویژه در عبادات مطرح است. روایات تربیتی اسلام دستور می دهد: کودک را سه سال آزاد بگذارد. پس از سه سال جمله لا اله الا الله را هفت بار به او تعلیم بده و همین که سه سال و هفت ماه و بیست روز شد. دومین جمله که می آموزی محمد رسول الله باشد که چهار سال تمام شد صلوات بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) آموزش داده شود.
در پنج سالگی کودک، که قدرت تشخیص دست راست و چپ را یافت، او را رو به قبله قرار ده و به او سجده بیاموز، در پایان سال شش، نماز و رکوع و سجود را آموزش بده.
در پایان سال هفتم، شستن دست و صورت را به او بیاموز و در پایان سال نهم، مساله نماز را جدی گرفته و اگر سرکشی کرد با او برخورد تنبیه آمیز داشته باشد.(106)

فیض سحر

چنین شنیدم که لطف یزدان بروی جوینده در نبندد - دری که بگشاید از حقیقت بر اهل عرفان دگر نبندد
چنین شنیدم که هر که شبها نظر ز فیض سحر نبندد - ملک ز کارش گره گشاید فلک بکینش کمر نبندد
لی که باشد به صبح خیزان عجب نباشد اگر که هر دم - دعای خود را به کوی جانان، به بال مرغ سحر نبندد
اگر خیالش به دل نیاید، سخن نگویم چنانکه طوطی - جمال آیینه تا نبیند، سخن نگوید خبر نبندد
بر شهیدان کوی عشقش، به سرخ روی علم نگردد - به رنگ لاله کسی که داغ غمش بلخت جگر نبندد
به زیر دستان مکن تکبر ادب نگهدار اگر ادیبی - که سربلندی و سرفرازی گذر بر آه سحر نبندد
ز تیره آه چو ما فقیران شود مشبک اگر که شبها - فلک ز انجم زره نپوشد قمر ز هاله سپر نبندد
کجا تواند دم از مقامات عاشقی زد - هر آنکه که نالد به ناله نی چو نی به صد جا کمر نبندد
حکیم صفای سپاهانی

قاصد عشق

قاصد آمد گفتمش آن ماه سیمین بر چه گفت - گفت با هجرم بسازد گفتمش دیگر چه گفت
گفت دیگر باز حد خویش نگذارد برون - گفتمش جمع است از پا خاطرم از سر چه گفت
گفت سر را بایدش از خاک ره کمتر شمرد - گفتمش کمتر شمردم زین تن لاغر چه گفت
گفت جسم لاغرش را از تعب خواهیم سوخت - گفتمش من سوختم در باب خاکستر چه گفت
گفت خاکستر چو گردد خواهمش بر باد داد - گفتمش بر باد رفتم از صف محشر چه گفت
گفت در محشر به آنی زنده اش خواهیم ساخت - گفتمش من زنده گردیدم ز خیر و شر چه گفت
گفت خیر و شر نباشد در حساب عاشقان - گفتمش این است احسان از لب کوثر چه گفت
گفت با ما بر لب کوثر نشیند عاقبت - گفتمش چون عاقبت این است زین خوشتر چه گفت
گفت از خاطر نیفتد هرگزم یاد عظیم - گفتمش دیگر بگو گفتا مگر دیگر چه گفت
عظیم نیشابوری

پــــــــــــــایــــــــ ــــان