نمای زشت خودنمایی
وَ أَبْرِئْ قَلْبِی مِنَ الرِّیاءِ وَ الشَّکِّ وَ السُّمْعَهِ فِی دِینِکَ حَتَّی یکُونَ عَمَلِی خَالِصا لَکَ.
بار خدایا، قلب مرا از ریا و شرک و سعمه در دین خودت پاک کن تا عملم فقط برای تو خالص شود.
گاه و بیگاه، دست شیطان از آستین عبادت و طاعت خداوند بیرون می آید و مؤمنان را نیز از وسوسه های شوم خویش در امان نمی گذارد. به هنگامه طاعت، شوق نیکی و عبادت، بنده را چنان مست و سرخوش می کند که گویی جز خود، کس دیگری را لایق بندگی نمی داند و خودبرتری، چون شمشیری تیز و گرزی پولادین، فرق تواضع و بندگی او را می درد و بنده را در منجلاب خودبینی رها می کند.
اینجاست که انسان، آهسته آهسته و گام به گام، قدم به منجلاب ریا می نهد و به جای آنکه برای دوست عبادت کند و از او دلبری کند، در هوای دلبری از مخلوق ضعیفی بر می آید که ذرّه ای از پاداش عبادت او را نمی تواند ادا کند.
این عبادت و بندگی ظاهری در مقام حضرت دوست، پشیزی نیرزد که او هرگز جز عبادت خالص شده، طاعت دیگری قبول نخواهد کرد. پیامبر اکرم(ص) فرمود:
ص:74
یقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ: أَنَا خَیرُ شَرِیکٍ مَنْ أَشْرَکَ مَعِی شَرِیکاً فِی عَمَلِهِ فَهُوَ لِشَرِیکِی دُونِی لِأَنِّی لَا أَقْبَلُ إِلَّا مَا أُخْلِصَ لِی. (1)
خداوند می فرماید: من بهترین شریک ها هستم. پس هرکس مرا در عمل خود شریک خویش قرار بدهد، آن عمل مال خود اوست، نه برای من. چون من فقط عملی را قبول می کنم که خالصانه و تنها برای من باشد.
می خور که صد گناه ز اغیار در حجاب
بهتر ز طاعتی که به روی و ریا کنند (2)
از رسول اکرم (ص) سؤال شد که در قیامت نجات در چیست؟ حضرت در جواب فرمود:
نجات تنها در این است که با خداوند از در خدعه و فریب وارد نشوید که خداوند با شما خدعه کند؛ زیرا هرکس با خدا خدعه کند، خدا با او خدعه خواهد کرد و ایمانش را از وی سلب می کند. کسی که با خدا خدعه می کند اگر درست بفهمد، در واقع، خود را فریب داده است.
گفته شد: یا رسول اللَّه، چگونه با خدا خدعه می کند؟ فرمود:
فریضه ای را که خداوند بدان امر فرموده است، انجام می دهد، ولی در نیت، غیر خدا را اراده می کندد. راه تقوا در پیش گیرید و از ریا بپرهیزید که ریا، شرک به خداوند است و ریاکار در قیامت به چهار نام خوانده می شود: ای
________________________________________
1- . شیخ حر عاملی، الجواهر السنیه، ترجمه: زین العابدین کاظمی خلخالی، تهران، انتشارات دهقان، 1380 ه_ .ش، چ 3، ص 327.
2- . حافظ شیرازی، دیوان اشعار.
ص:75
کافر، ای فاجر، ای مکار، ای زیانکار، اعمالت بر باد رفت و اجرت باطل شد. (1)
و چه تقاضای مهمی است اینکه بنده از پروردگارش بخواهد تا از آلایش به این فساد و پستی در امان بماند. به راستی که ریا، خود، نوعی شرک است و با توحید و یکتاپرستی جمع نمی شود. ازاین رو، هیچ یکتاپرستی نیست که عمل خالص و عبادت افلاکی خویش را برای جلب رضایت دیگری، به حضیض خاک سقوط دهد و اجر آن را از بنده ضعیف دیگری طلب کند.