آیا دعا قضا را برمی گرداند
سرنوشت بر اصل "قانون عليت" استوار است و محصول طبيعى و نتيجه تكوينى افعال و افكار و عقايد انسان است. همان گونه كه افعال و افكار انسان سرنوشت او را رقم مىزند، تغيير افعال و افكار نيز موجب تغيير و تبديل سرنوشت مىگردد.
قرآن كريم مىفرمايد: "ان الله لا يغير ما بقوم حتى يغيروا ما بأنفسهم؛(1) خداوند سرنوشت هيچ قومى (و ملتى) را تغيير نمىدهد مگر آن كه آنان آن چه را در خودشان است، تغيير دهند".
- چند نكته بايد در امر تبديل و تغيير سرنوشت مورد دقت و تأمل قرار گيرد:
1 - سر مطلب در امكان تبديل سرنوشت اين است كه قضا و قدر، وجود هر موجودى را فقط از راه علل و اسباب خاص او ايجاب مىكند.
ايجاب و ايجاد موجودى از غير مجراى علل و اسباب خاص او، ممتنع (غير ممكن) است. از طرف ديگر، علل و اسباب طبيعى، مختلف است و مواد اين عالم در آن واحد استعداد متأثر شدن از چندين علت را دارند.
شهيد مطهرى (ره) در مورد مطلب فوق مىگويد: اعمال و افعال بشر از آن سلسله حوادث است كه سرنوشت حتمى و تخلفناپذير ندارد، زيرا بستگى دارد به هزاران علل و اسباب و از آن جمله انواع ارادهها و انتخابها و اختيارها كه از خود بشر ظهور مىكند.(2)
2 - سعادت و شقاوت، خوشبختى و بدبختى يك امر حتمى و اجتنابناپذير نيست، حتى اگر انسان كارهايى انجام داده باشد كه در صف اشقيا قرار گيرد، اما مىتواند با تغيير موضع خود و روى آوردن به نيكىها، مخصوصاً خدمت به خلق خدا (با قصد نزديكى به خدا) سرنوشت خود را دگرگون سازد."(3)
چنان كه در دعاى مخصوص شب سوم ماه مبارك رمضان مىخوانيم:
"و ان كنتُ من الاشقيا فامحنى من الاشقيا و اكتبنى من السعداء؛ خدايا! اگر من از شقاوتمندانم (يعنى كارهاى من موجب شده كه اسم من در فهرست بدبختها و شقاوتمندان قرار گيرد)، نامم را از آن رديف حذف كن و در فهرست سعادتمندان و خوشبختها بنويس"، يعنى توفيق اين كار را به من مرحمت كن. سپس در ذيل دعا علت درخواست دگرگونى سرنوشت را مستند مىكند به آيه قرآن كه "خدايا! تو در قرآنت كه بر پيامبر(ص) فرستادهاى فرمودى: "يمحو الله ما يشاء و يثبت؛(4) خداوند هر چه را بخواهد (از آن چه كه قبلاً ثبت شده) محو مىكند و هر چه را بخواهد (از آن چه كه قبلاً ثبت نشده) ثبت مىكند".