سحرخوانی از آیین‌های دیرینه مردم گلستان در ماه مبارک رمضان

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

سحرخوانی از آیین‌های دیرینه مردم گلستان در ماه مبارک رمضان


مردم استان گلستان همانند دیگر نقاط کشور دارای آداب و رسوم خاص در ماه مبارک رمضان هستند که یاری و کمک به دیگران ،توجه به همنوع ،دادن نذورات ،برگزاری جلسات انس با قرآن و تلاوت آیات وحی و نیز برپایی آیین های ویژه شب های قدر از مهم ترین آداب این ماه است .

مسجدهای جامع در شهرها و روستاهای مختلف گلستان و مسجدهای محلات همواره پذیرای شهروندان هستند و پایگاهی است که هر ساله مراسم قرآن خوانی ،تفسیر و موعظه و سخنرانی های اهل علم در آنها برگزار می شود.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

علاوه بر حضور در مکان های مقدس شماری از افراد نیز در خانه های خود برای تلاوت قرآن گردهم می آیند.
محقق و پدر تاریخ نگاری استرآباد گفت: یکی از رسم هایی که از قدیم در بین مردم استان گلستان رایج بوده بیدار کردن همسایه ها و اهل محل ،هنگام سحر و قبل از اذان صبح است تا روزه داران خواب نمانند و برای صرف غذای سحری آماده شوند.اسدالله معطوفی افزود: در قدیم مردی با سحرخوانی و یا ابیاتی موزون مردم را به بیداری دعوت می کرد.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

وی افزود: در برخى از شهرهاى استان گلستان هم در شب‏هاى رمضان مراسم الله رمضونى انجام می شود که در آن جوانان به جمع ‏آورى کمک ها می پردازند و از این کمک‏ها به مستمندان افطارى می ‏دهند.

با فرا رسیدن شب‏هاى احیاء،مردم روزه‏ دار گلستان با اشتیاق فراوان در مساجد حضور می ‏یابند و مراسم احیاء را با خواندن قرآن، دعاى جوشن کبیر برپا می کنند و دسته‏ هاى عزادار در مساجد به سینه‏ زنى و عزادارى می پردازند.تاریخ نگار و پژوهشگر حوزه مردم نگاری استان گلستان تصریح کرد: آب داغ خوردن یکی از آداب خاص افطار باز کردن گرگانی ها است که به آن نرم بلاغ می گفتند که معتقد هستند آب گرم حنجره و معده خشک را برای خوردن غذا آماده می کند.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

معطوفی افزود:« ترک » و « فرنی » غذای خاص گرگانی ها در ماه رمضان است و در مراسم افطار خانوادگی معمولا انواع غذاهای رایج مانند چای ،نان، پنیر مسقطی ،کتلت آبگوشت ،فرنی ،خرما، سبزی، حلوا، آش، سوپ، نان روغنی و شیرینی هایی مثل گوش فیل و نان پنجه ای، نان کنجدی و قطاب و زولبیا بامیه بر سر سفره وجود دارد و هر خانواده به سلیقه خود از آنها استفاده می کند.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

وی افزود:افطاری دادن و میهمانی گرفتن و همچنین برپایی افطاری باشکوه در مساجد از مهم ترین آداب مردم مسلمان گلستان در ماه رمضان است که نقش مهمی در همبستگی اجتماعی ایفا می کند.برپایی مراسم احیا شب های قدر در مسجدها،مکان های مذهبی و در برخی خانه ها از دیگر مراسم مشترک بین گلستان هاست.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

رسوم مردم ترکمن در ماه مبارک رمضانبا فرا رسیدن ماه رمضان ترکمن‏ها با آداب و رسوم خاص این منطقه مهیاى میهمانى خدا می ‏شوند.محقق و تاریخ نگار استرآباد گفت: ترکمن ها در گذشته آداب و رسوم خاصی برای ورود به ماه مبارک رمضان و تا پایان آن داشتند که می توان به مراسم " کر"، " الله یلی"، " سلالیک"، " یارمضان " و ... اشاره کرد.معطوفی اظهار کرد: ترکمن های جعفربای و آتابای در مناطق ترکمن نشین استان گلستان ، مراسمی به " کر" داشتند که سه روز پیش از ماه رمضان آغاز می شد و زنان و دختران جوان به نظافت آلاچیق ها در گذشته ها و نظافت منازل در این روزگار می پردازند و می خواهند همزمان با ورود این ماه مبارک، همه آلایش ها و آلودگی ها را از خانه و محل زندگی خود پاک کنند.وی بیان کرد: ماه رمضان در بین قوم ترکمن به " اراز آی" مشهوراست و چند روز قبل از فرا رسیدن ارازآی ، ترکمن ها به کشتن گوسفند و بز اقدام می کنند و گوشتش را در بین فقرا و نیازمندان و همسایه ها تقسیم می کنند و یا اینکه با همان گوشت غذایی پخته و مهمانی می دادند که با آن " الله یلی" می گفتند.این محقق و تاریخ نگار خاطرنشان کرد: ترکمن ها برای اعلام زمان افطار در گذشته هایی که امکانات و تجهیزاتی مانند رادیو و تلویزیون و ... وجود نداشت، مراسمی به نام " آغاز آچلی " به معنای افطاری کردن داشتند و پس از ساخت مساجد در این مناطق مراسم افطاری ،دیگر از فراز پشت بام این مساجد اعلام می شد.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

معطوفی به مراسم "یارمضان " هم اشاره کرد و گفت: در شب های 14 و 15 ماه مبارک رمضان در بین ترکمن ها رسم است که یک طلبه یا غزلخوان خوش صدا در روستا به راه می افتاد و اشعاری را می خواند که مضمون آن این بود که ای روزه داران ماه رمضان به نیمه رسید، مقاومت کنید تا نصف دیگر را روزه بگیرید و پس از هر مصرع جمعیتی که پشت سر این طلبه به راه می افتادند " الاو" یا " الله" می گفتند که به صورت منادایی بود.وی اظهار کرد: مراسم یارمضان تا پاسی از شب ادامه داشت و مردم ،وسایل و خوراکی ها و نذری های زیادی را به جمعیتی که در کوچه های روستا به راه افتاده بودند می دادند که پس از پایان مراسم بین نیازمندان تقسیم می کردند.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

معطوفی به مراسم اعتکاف ترکمن ها در ماه مبارک رمضان نیز اشاره کرد و افزود: یکی دیگر از مراسم ترکمن ها در این ماه مبارک این است که از شب بیستم تا سی ام ماه مبارک رمضان مراسم اعتکاف دارند و 30 جز قرآن در 6 شب در گروه های 3 تا 5 نفره در مساجد ختم می شود.به گفته وی در زمان افطار، آبگوشت، آش رشته، آش برنج و اناردانه و آش ماست بر سر سفره ترکمن ها جایگاهی ویژه داشت.معطوفی خاطرنشان کرد: بسیاری از این مراسم در گذشته های نه چندان در مناطق ترکمن نشین استان رواج داشته اما کم کم رنگ باخته و متأسفانه بخشی از آن به دست فراموشی سپرده شده است.وی افزود:در این ایام مساجد گرم و پرنور مى‏شود و نماز تراویح که از مهم‏ترین مناسک عبادى ماه رمضان بین ترکمن ها پس از نمازهاى یومیه است برپا می شود.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

قزاق های ساکن استان گلستان نیز آداب و رسومی نزدیک به ترکمن ها دارند.کردکویی ها نیز پانزدهمین روز ماه رمضان را با جشن همراه می کنند و در این جشن که مراسم سنتی رمضان الله معروف است افراد نذرهای خود مانند آرد ، نان و حلوا را برای تقسیم بین فقرا به این مراسم می آورند.یکی از رسوم جالب این ماه نزد کتول های استان گلستان این است که اگر فردی در این ماه به50 سالگی برسد افطاری می دهد.گلستانی ها باور دارند قبل سپیده صبح عیدفطر ، زکات فطره را به دست مستمندان برسانند .

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

برگزاری نمازعید سعید فطر در مکان های روباز از آیین هایی است که روزه داران گلستانی با شور وشوق خاصی در آن شرکت می کنند.