صفحه 3 از 3 نخستنخست 123
نمایش نتایج: از شماره 21 تا 26 , از مجموع 26

موضوع: نگاهی به جبر و اختیار در مکتب اسلام و دلالت‌های تربیتی آن

  1. Top | #21

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    September 2009
    شماره عضویت
    11032
    نوشته
    15,873
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    تقدیم به روح پاک شهیدان
    تشکر
    1,237
    مورد تشکر
    1,766 در 1,063
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض


    ب) تفکّر و تعقّل
    قرآن کریم در آیات متعدّد خود، افراد را به تفکّر و تعقّل دعوت کرده است. با استفاده از عقل می‌توان به درک لایه‌های ناشناختة دین و حقایق پنهان آن پی برد و راه‌های جدید بهره‌گیری از گنجینه‌های دین را پیدا کرد. ممتازترین ویژگی انسان، برخورداری از قوّة تعقّل و تفکّر است و سعادت او مستلزم استفادة درست و صحیح از این موهبت الهی است. در این باره نیز انسان با اختیار خود به تفکّر در امور می‌پردازد وگرنه انسان مجبور که نیاز به تفکّر ندارد! (ر.ک؛ سلیمان‌نژاد و دیگران، 1389: 120).
    امضاء


  2. آیه های انتظار

    آیه های انتظار


    لیست موضوعات تصادفی این انجمن

     

  3. Top | #22

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    September 2009
    شماره عضویت
    11032
    نوشته
    15,873
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    تقدیم به روح پاک شهیدان
    تشکر
    1,237
    مورد تشکر
    1,766 در 1,063
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض


    ج) تزکیه و تهذیب اخلاق، تقوا و پرورش روحیة عدالت‌خواهی


    قرآن کریم یکی از هدف‌های بعثت پیامبر(ص) را راهنمایی و هدایت مردم به دوری از رذایل اخلاقی و آراستن خود به فضایل اخلاقی ذکر فرموده است. دین اسلام از مردم می‌خواهد که اخلاق نیک و رفتار پسندیده داشته باشند؛ زیرا از طریق تزکیه و تهذیب نفس است که انسان در مسیر صحیح قرار می‌گیرد و به کمال می‌رسد. پیامبر(ص) هدف از بعثت و رسالت خویش را تهذیب و تکمیل فضایل اخلاقی بیان می‌فرمایند (ر.ک؛ طباطبائی، 1366، ج 6: 353).
    امضاء

  4. Top | #23

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    September 2009
    شماره عضویت
    11032
    نوشته
    15,873
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    تقدیم به روح پاک شهیدان
    تشکر
    1,237
    مورد تشکر
    1,766 در 1,063
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض



    6ـ اصل تربیتی برگرفته شده از صاحب اختیار بودن انسان


    1ـ6) مسئولیّت‌پذیری


    چنان‌که می‌دانیم، اگر قائل باشیم که انسان صاحب اختیار است، موضوع مسئولیّت‌پذیری نیز به دنبال آن خواهد آمد. در تعلیم و تربیت اسلامی این اصل به عنوان یک اصل مهمّ تربیتی مورد مداقّه قرار می‌گیرد. بنا بر آیات و تفاسیر مورد مطالعه، مسئولیّت‌پذیری فردی و اجتماعی به عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلّفه‌ها در تربیت اسلامی مطرح است و خود می‌تواند دلیلی محکم بر صاحب اختیار بودن انسان باشد. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:﴿وَکُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ فِی عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ کِتَابًا یَلْقَاهُ مَنشُورًا: و کارنامة اعمال هر انسانى را بر گردنش آویخته‏ایم؛ و روز قیامت، کتابى براى او بیرون مى‏آوریم که آن را در برابر خود گشوده مى‏بیند! (این همان نامة اعمال اوست!)﴾ (الإسراء /13). در این آیه، به مسئلة حساب اعمال انسان‌ها و چگونگی آن در روز قیامت پرداخته شده است و می‌فرماید: «اعمال هر انسانی را بز گردنش آویخته‌ایم». در حقیقت، قرآن می‌گوید فال نیک و بد و طالع سعد و نحس، چیزی جز اعمال شما نیست که به گردنتان آویخته شده است! تعبیر به «أَلْزَمْنَاهُ: ملازم او ساخته‌ایم» و «فِی عُنُقِهِ: در گردن او»، همه دلیل بر این است که اعمال انسان و نتایج آن در دنیا و آخرت از او جدا نمی‌شوند و باید در همه حال عهده‌دار و مسئول آنها باشد (ر.ک؛ مکارم شیرازی و دیگران، 1381، ج 12: 49). آیة ﴿...إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ...﴾ که در دو جا از قرآن با تفاوت مختصری آمده است، یک قانون کلّی و عمومی، سرنوشت‌ساز، حرکت‌آفرین و هشداردهنده را بیان می‌کند. برابر این قانون که یکی از پایه‌های اساسی جهان‌بینی و جامعه‌شناسی در اسلام است، بیان می‌شود که «مقدّرات شما قبل از هر چیز و هر کس در دست خود شماست، و هر گونه تغییر و دگرگونی در خوشبختی و بدبختی اقوام، در درجة اوّل به خود آنها بازمی‌گردد و شانس، طالع، اقبال، تصادف، تأثیر اوضاع فلکی و مانند اینها هیچ یک پایه ندارد و آنچه اساس و پایه است، این است که ملّتی خود بخواهد سربلند، سرفراز، پیروز و پیشرو باشد و یا برعکس، خودش تن به ذلّت، زبونی و شکست دهد، حتّی لطف و مجازات خداوند یا بی‌مقدّمه دامان هیچ ملّتی را نخواهد گرفت، بلکه این اراده و خواست ملّت‌ها و تغییرهای درونی آنهاست که آنان را مستحقّ لطف یا مستوجب عذاب خدا می‌سازد» (همان، ج 10: 142).
    به تعبیر دیگر، این اصل قرآنی که یکی از مهم‌ترین برنامه‌های اجتماعی اسلام را بیان می‌کند، به ما می‌گوید هر گونه تغییر بیرونی متّکی به تغییر درونی ملّت‌ها و اقوام است و هر گونه پیروزی و شکستی که به قومی رسید، از همین جا سرچشمه می‌گیرد. بنابراین، آنها که همیشه برای تبرئة خویش به دنبال عوامل بیرونی می‌گردند و قدرت‌های سلطه‌گر و استعمارکننده را همواره عامل بدبختی خود می‌شمارند، سخت در اشتباه‌ هستند، چراکه اگر این قدرت‌های جهنّمی پایگاهی در درون یک جامعه نداشته باشند، کاری از آنان ساخته نیست. مهم آن است که پایگاه‌های سلطه‌گران، استعمارکنندگان و جبّاران را در درون جامعه خود در هم بکوبیم تا آنها هیچ راهی برای نفوذ نداشته باشند. آنها به منزلة شیطان‌اَند و می‌دانیم شیطان به فرمودة قرآن، بر کسانی که pعِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَo هستند، راه ندارد و او تنها برکسانی چیره می‌شود که پایگاهی در درون وجود خود برای شیطان ساخته‌اند (ر.ک؛ همان: 146).
    امضاء

  5. Top | #24

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    September 2009
    شماره عضویت
    11032
    نوشته
    15,873
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    تقدیم به روح پاک شهیدان
    تشکر
    1,237
    مورد تشکر
    1,766 در 1,063
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض


    این اصل در مکاتب فلسفی و تربیتی غرب نیز نمود قابل توجّهی داشته است. از بین مکاتب غربی، اگزیستانسیالیسم را می‌توان نوعی اندیشة فلسفی دانست که بر اصل آزادی انسان و به تبع آن، مسئولیّت کامل انسان تأکید دارد. از نظر این مکتب، انسان برای انتخاب، آزادی کامل دارد و این آزادی کامل، مستلزم مسئولیّت کامل انسان در قبال اعمال و انتخاب‌های او می‌باشد (ر.ک؛ گوتک، 1391: 161ـ159). بنابراین، تلاش آموزش و پرورش اگزیستانسیالیستی شامل پرورش شخصی اصیل است که نسبت به آزادی و انتخاب2 آگاهی داشته باشد. اینجاست که کی‌یِرکه‌گارد (Kierkegaard)، متفکّر متألّه این رویکرد، تعهّد دینی مبتنی بر همرنگی عقیدتی را مورد انتقاد قرار داده است (ر.ک؛ همان: 158).
    امضاء

  6. Top | #25

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    September 2009
    شماره عضویت
    11032
    نوشته
    15,873
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    تقدیم به روح پاک شهیدان
    تشکر
    1,237
    مورد تشکر
    1,766 در 1,063
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض

    نتیجه‌گیری


    موضوع جبر و اختیار در کتب آسمانی ادیان الهی به گونه‌ای مطرح شده است که به ظاهر هیچ منافاتی در توأمان بودن آنها در عرصة حیات مادّی و معنوی انسان وجود ندارد. برخلاف آنچه در کتب ادیان الهی دربارة جبر و اختیار یا آزادی انسان و تقدیر الهی بیان شده، این مسئله تا آنجا که در چهارچوب ذهن انسان می‌گنجد، ابهام‌هایی را به همراه می‌آورد و بی‌شک، حقیقتی مانند آزادی و اختیار آنقدر بدیهی است که نمی‌توان به راحتی آن را رد کرد. هرچند سرنوشت انسان به دست خود اوست، این هم صحیح نیست که آدمی اختیار خود را یگانه سبب و علّت تامّة حوادث بداند و هر حادثة مربوط به خود را تنها به خود و اختیار خود نسبت دهد و هیچ یک از اجزاء عالم و علل موجود در عالم را که در رأس همة آنها ارادة الهی قرار دارد، در آن حادثه دخیل نداند، چون نتیجه‌بخش و سرنوشت‌ساز بودن عمل او، شرایط دیگری نیز دارد که هیچ یک از آنها در اختیار خود او نیست و اگر خدای تعالی آن اسباب و شرایط را فراهم نمی‌کرد، اختیار او به تنهایی کاری از پیش نمی‌برد و دردی از او دوا نمی‌کرد. بنابراین، علاوه بر اینکه اصل اختیار، اختیاری نیست، بلکه انسان بی‌اختیار نیز آن را دارد، در همة امور نیز سرنوشت‌ساز نیست و تنها در صورت تحقّق شرایط دیگر می‌تواند به انتخاب خود، سرنوشت خویش را تعیین کند. با توجّه به آنچه بیان شد، این مسئله از چنان وسعتی برخوردار است که نمی‌توان آن را در مقاله‌ای چندصفحه‌ای محدود کرد، لذا در این نوشتار سعی کردیم با نگاهی تربیتی جبر و اختیار را از منظر اسلامی بررسی نماییم، چون در تعلیم و تربیت، انسان‌شناسی از بنیان‌های اصلی تربیت می‌باشد که در هر مکتب تربیتی باید به وضوح بیان گردد؛ به عبارت دیگر، هر نوع نگاهی به انسان در تربیت او تأثیرگذار است؛ مثلاً اگر او را مختار و دارای آزادی بدانیم، تربیت متناسب با این دیدگاه، فعّال بودن انسان را به دنبال دارد و اگر او را مجبور محض بدانیم، منفعل بودن انسان را مدّ نظر قرار داده‌ایم. از سوی دیگر، در برنامه‌های آموزشی و اهداف نیز هر یک به نوبة خود تغییرهایی متناسب با نوع نگاه به انسان خواهیم داشت. بنابراین، در این مقاله بر اساس نگاه اسلامی و نیز تعلیم و تربیت اسلامی، انسان صاحب اختیار و آزادی را بررسی نمودیم و بدین نتیجه دست یافتیم که این نوع نگاه، به انسان‌ها کرامت می‌دهد و برای آنها نوعی مسئولیّت فردی و اجتماعی قائل است.
    امضاء

  7. Top | #26

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    September 2009
    شماره عضویت
    11032
    نوشته
    15,873
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    تقدیم به روح پاک شهیدان
    تشکر
    1,237
    مورد تشکر
    1,766 در 1,063
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض



    پی‌نوشت‌ها


    1ـ انسان کمال‌یافته و آرمانی که در امر تعلیم و تربیت، در صدد آفرینش و شکل‌گیری شخصیّت او هستیم.
    2ـ هر انتخابی متضمّن ارزش‌آفرینی شخصی است.


    مراجع


    قرآن کریم.
    باقری، خسرو. (1390). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. ج 2. تهران: انتشارات مدرسه.
    باقی‌زاده، رضا. (1391). علم پیشین الهی و اختیار انسان. تهران: کمال اندیشه و یاس بهشت.
    جعفری، محمّدتقی. (1379). جبر و اختیار. تهران: مؤسّسة تدوین و نشر آثار علاّمه جعفری.
    (1378). فلسفة دین. چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
    حسینی سروری، سیّد علی‌اکبر و حسن کرمعلیان. (1383). «عناصر تربیتی انسان طبیعی و آرمانی در نظام تعلیم و تربیت اسلامی». اندیشة دینی دانشگاه شیراز. شمارة 11.
    دیرباز، عسکر و قاسم امجدیان. (1390). «قضا و قدر و ارتباط آن با مسئلة اختیار». انسان‌پژوهی دینی. سال هشتم. شمارة 26.
    سلیمان‌نژاد، اکبر و دیگران. (1389).«بررسی مقایسه‌ای اهداف و اصول تربیتی در پراگماتیسم و اسلام». معرفت در دانشگاه اسلامی. سال 14. ش 1. صص 131ـ103.
    شریعتمداری، علی. (1384). اصول و فلسفة تعلیم و تربیت. چاپ سی و یکم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
    صادق‌زاده قمصری، علیرضا و دیگران. (1389). طرح تحوّل سند ملّی آموزش و پرورش. مشهد: آستان قدس رضوی.
    طباطبائی، سیّد محمّدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات جامعة مدرّسین.
    . (1366). تفسیر المیزان. ج 6. قم: انتشارات اسلامی جامعة مدرّسین حوزة علمیّة قم.
    طب‍رسی،‌ اب‍وع‍ل‍ی ‌ف‍ض‍ل‌ب‍ن‌‍ ح‍س‍ن. (1352). ت‍ف‍سی‍ر م‍جم‍ع‌ال‍بی‍ان. ترجمة احمد بهشتی. تهران: نشر فراهانی.
    فضل‌الله، سیّد محمّدحسین. (1419ق.). مِن وحی القرآن. بیروت: دارالملاک للطّباعة و النّشر.
    گوتک، جرالد. آل. (1391). مکاتب فلسفی و آراء تربیتی. ترجمة محمّدجعفر پاک‌سرشت. چاپ یازدهم. تهران: انتشارات سمت.
    مطهّری، مرتضی. (1384). کلّیّات علوم اسلامی (کلام ـ عرفان ـ حکمت عملی). ج 2. چاپ سیزدهم. تهران: صدرا.
    . (1383). فلسفة تاریخ (فلسفة تاریخ در قرآن). ج 4، تهران: نشر صدرا.
    . (1380). مجموعه آثار. ج 2، 5، 6 و 23. تهران: نشر صدرا.
    . (1378). انسان و سرنوشت. چاپ هجدهم. تهران: نشر صدرا.
    . (1366). فلسفة اخلاق. چاپ اوّل. تهران: نشر صدرا.
    . (1356). دَه گفتار. قم: نشر صدرا.
    مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1381). تفسیر نمونه. ج 10 و 12. تهران: دارالکتب الإسلامیّة
    امضاء

صفحه 3 از 3 نخستنخست 123

اطلاعات موضوع

کاربرانی که در حال مشاهده این موضوع هستند

در حال حاضر 1 کاربر در حال مشاهده این موضوع است. (0 کاربران و 1 مهمان ها)

کلمات کلیدی این موضوع

مجوز های ارسال و ویرایش

  • شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
  • شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
  • شما نمیتوانید فایل پیوست کنید.
  • شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید
  •  
© تمامی حقوق از جمله طراحی قالب برای سایت آیه های انتظار محفوظ می باشد © طراحی و ویرایش Masoomi