ادبِ خیال، عقل و قلب

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

جایگاه کتب دكتر شریعتی در سیر مطالعاتی

سؤال: آیا می‌توان كتب شهید مطهری یا دكتر شریعتی را به ‌عنوان یك سیر مطالعاتی انتخاب کنیم؟
جواب: كتاب‌های شهید مطهری(ره) را تا حدّی می‌توان به عنوان سیر مطالعاتی پذیرفت، هر چند همان طور که قبلاً عرض کردم باید به کمک کتاب‌های دیگر سیر خود را تکمیل کنید، ولی آقای شریعتی نه ادعای اسلام‌شناس‌بودن دارد و نه ورود او به موضوعات اسلامی، ورود همه‌جانبه بوده است. دکتر شریعتی رسالتی برای خود احساس می کرد و آن عبارت بود از نشان‌دادن حقانیت اسلام در مقابل مارکسیست‌ها، که آن زمان شدیداً فکر دانشجویان را تحت تأثیر خود قرار داده بود، و در این کارش هم موفق بود، ولی حالا که معلوم شد اسلام یک مکتب کامل و همه‌جانبه است و قدرت مدیریت جامعه را نیز دارد، از این به بعد باید با کتب علمای دین مرتبط گشت.
باخواندن كتاب‌های دكترشریعتی، هیچ‌وقت شخصیت اسلامی همه‌جانبه پیدا نمی‌کنید، هرچند در کنار ارتباط با آثار علمای عالَم‌دار، سری هم به کتب شریعتی بزنید بعضی موارد مفید است، چون امروزه افق‌هایی که باید در منظر شما باشد غیر از افق‌هایی است که کتاب‌های دکتر شریعتی مطرح می کند، الاّ این که از نظر نقد بعضی از نقص‌ها و نقد بعضی از ابعاد غرب هنوز می‌توان از نوشته‌های او استفاده کرد اما در کنار مطهری‌ها و طباطبایی‌ها و از همه مهم‌تر در کنار تفکر عرفانی، سیاسی حضرت امام خمینی(ره) حرف چندانی ندارد. خطری كه به چشم می‌خورد این است كه بدانیم نوشته‌های دکتر شریعتی(ره) منهای تفکر حضرت امام‌خمینی(ره) نتیجه‌اش امثال گروه «فرقان» می‌شود، بدون آن‌كه خود مرحوم شریعتی چنین قصدی داشته باشد. این به ‌خاطر شریعتی نیست، به‌ خاطر این است كه ما بخواهیم فكر شریعتی را به عنوان یک فکر جامعِ اسلامی قبول کنیم.
باید متوجه شویم آثار دکتر شریعتی هیچ‌وقت به شما عالَم نمی‌دهد تا یک شخصیت شوید، آری حالی می‌دهد، به ‌خصوص با کلمات و جملات هنرمندانه‌ای که طرح می‌کند ولی امروزه دیگر از کتاب‌های ایشان چیز قابل توجهی به‌دست نمی‌آورید، به‌خصوص چون جامعیت ندارد. مثلاً‌ تحلیلی كه راجع به امامت دارد در باره‌ی امامت سیاسی است. امامت سیاسی‌ را خیلی ‌خوب مطرح ‌می‌كند ولی این امامت، امامتِ «وَ جَعَلْناهُمْ أئمَّةً یَهْدُونَ بِأمْرِنا» نیست که خداوند می‌فرماید ما آن‌ها را امام قرار دادیم تا از موضع اَمر الهی که مقام «کُنْ فَیکُون» است هدایت کنند، این معنیِ امامت را باید از تفسیر المیزان علامه‌طباطبایی(ره) و یا كتاب مصباح‌الهدایه‌ی امام خمینی(ره) به دست آورد.