توصیھ ھای ائمھ معصومین(ع) بھ عزاداری/ اھلبیت(ع) چگونھ عزاداری میکردند؟

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

توصیھ ھای ائمھ معصومین(ع) بھ عزاداری/ اھلبیت(ع) چگونھ عزاداری میکردند؟


پیشینیه عزاداری و شیوه ائمه اطھار(ع)

در ابتدا بفرمایید چرا عزاداری در اندیشه دینی، جنبه عبادی دارد و بر این امر نیز تاکید شده است؟

عزاداری علاوه بر اینکه یکی از رسوم مھم شیعه می باشد، یکی از مھمترین عبادت دینی نیز
محسوب می گردد و جنبه عبادی بودن آن ناشی از توصیه ھای معصومین و شارع مقدس نسبت به
آن است، لذا می توان در عزاداری به قصد قربت آن عمل را انجام داد.
روایات فراوانی از ائمه علیھم السلام ما را تشویق به عزاداری امام حسین علیه السلام می کند
توصیه ھای ائمه اطھار(علیھم السلام) جھت برپایی عزای امام حسین(علیه السلام) به سه شکل
بوده است: نخست روایاتی که درباره ثواب گریستن و اشک ریختن بر امام حسین(علیه السلام) وارد
شده است. دوم: روایاتی که درباره ثواب سرودن شعر و گریاندن مردم در مصیبت امام حسین(علیه
السلام)وارد شده است و سوم: توصیه ائمه اطھار(علیھم السلام) جھت برپا کردن مجلس عزای امام
توصیھ ھای ائمھ معصومین(ع) بھ عزاداری/ اھلبیت(ع) چگونھ عزاداری میکردند؟

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

حسین(علیه السلام) در منازل شیعیان میباشد از باب نمونه به برخی از این روایات اشاره می کنم .
مالک جھنی از امام باقر(علیه السلام) درباره وظیفه شیعیانی که در روز عاشورا نمی توانند به کربلا
بروند و مرقد مبارک امام حسین(علیه السلام)را از نزدیک زیارت کرده عزاداری نمایند، می پرسد و امام
باقر(علیه السلام) می فرماید: «...«چنین شخصی» باید بر آن حضرت بگرید و به خانواده اش نیز
دستور دھد که بر آن حضرت گریه کنند و در خانه اش مجلس مصیبت برای آن جناب برپا کند و برایشان
اظھار جزع نماید و [شیعیان] باید با گریه یکدیگر را ملاقات کنند و در مصیبت حسین(علیه السلام)
تعزیت و تسلیت گویند... و اگر توانستی، در این روز دنبال کارھایت نرو... و چیزی برای خانه ات ذخیره
نکن».« ابن قولویه: کامل الزیارات، باب 71، ج 7، ص 93.»

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

ھمچنین امام صادق(علیه السلام) در گفت و گو با مسمع بن عبدالملک که اظھار می داشت، به
ِن مأموران بنی امیه نمی تواند در کربلا حاضر شود، به او فرمود:
«آیا [در خانه ات]جھت وجود جاسوسان مصیبت امام حسین(علیه السلام) را به یاد می آوری؟

گفتم: آری، فرمود: ناراحت می شوی،

گفتم:آری به خدا سوگند، به طوری که خانواده ام اثر غم و اندوه را در من مشاھده می کنند و از خوردن
امتناع می کنم، به طوری که آثار حزن در من ظاھر میشود، آن حضرت فرمود: خدا اشک چشم تو را
رحمت کند. آگاه باش که تو از کسانی به حساب می آیی که در شادی ما شاد می شوند و در غم ما
غمگین میگردند و به ھنگام خوف ما خوفناک می گردند».».« ابن قولویه: کامل الزیارات، باب 32، ح
«.108 ص ،6

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

البته این روایت طولانی است و حضرت در ادامه به برخی از مراتب اشک ریختن بر سیدالشھدا(ع)
اشاره میکنند . مرحوم شیخ جعفر شوشتری در خصائص الحسینیه نیز این مراتب را ذکر کرده است.
به طور کلی ائمه اطھار(علیھم السلام) به شیعیان سفارش می کردند که در روز عاشورا از کسب و
کار دست بکشند و حالت غم و عزا به خود بگیرند; چنانکه امام رضا(علیه السلام) فرموده است: ھر
کس در روز عاشورا در برآوردن حوائج خود نکوشد، خدا در دنیا و آخرت حوائج او را برآورده می کند و ھر
کس روز عاشورا را روز اندوه و گریه خود قرار دھد، خدای تعالی روز قیامت را روز شادی و سرور او قرار
ِل دنیامی دھد و ھر کس روز عاشورا را روز برکت (کسب و بدست آوردن پول) نماید و در این روز ما
ذخیره کند، خدا برکت را از او بر می دارد».« ابن شھر آشوب: مناقب آل ابی طالب، قم، ج 4، ص 89.»

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

لذا توصیه به برگزاری و احیاء عزاداری در سیره ائمه معصومین(ع) ھمواره قابل مشاھده بوده است تا
جایی که امام سجاد علیه السلام قریب چھل سال عزاداری کرد و تا آخر عمر شریف شان حضرت
عزادار پدر بود در تاریخ آمده است تا وقتی که مختار سر عبید االله بن زیاد و عمر سعد را به مدینه نزد
امام سجاد نفرستاده بود زنان بنی ھاشم سرمه به چشم و حنا بر سر نگذاشته بودند .

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

عزاداری مرسوم در بین اھل بیت(ع) از چه ویژگیھایی برخوردار بود؟

واژه مرثیه خوان و مداح از عصر اھل بیت (ع) متداول و شکل آن به صورت شعر خوانی بوده است،
بگونه ای که شاعران اشعارشان را می خواندند و ائمه (ع) میگریستند و مداحان و کسانی که شاعر
نبودند، شعرھای شاعران را می خواندند و دیگران و ائمه (ع) گریه می کردند و این امر در عصر ائمه
توصیھ ھای ائمھ معصومین(ع) بھ عزاداری/ اھلبیت(ع) چگونھ عزاداری میکردند؟

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

توصیھ ھای ائمھ معصومین(ع) بھ عزاداری/ اھلبیت(ع) چگونھ عزاداری میکردند؟

روایات فراونی داریم کسی که شعری بگوید و ده نفر را بگریاند، بھشت بر او واجب و
لازم می شود، حتی اگر خود را به حالت گریه در آورد بھشت بر او واجب می شود، این روایات در
تشویق شاعران است حتی مداحانی بودند که در آن عصر ذکر مقتل خوانی می کردند . مقتل خوانی
بعدھا در بین شیعیان رواج یافت و با خواندن مقتل، ذکر اھل بیت را می گفتند .از زمان مرحوم ملا
حسین و اعظ کاشفی که کتاب روضه الشھدا را به فارسی نگارش نمود و دارای نثری روان بود به
کسانی که مرثیه خوانی می کردند روضه خوان اطلاق شد .

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

مرحوم میرزا حسین نوری در کتاب لؤلؤ و مرجان می گوید: «چون فاضل متبحر ملا حسین کاشفی که
حدود سنه نھصد بود، کتاب روضة الشھدا را تألیف نمود، مردم در خواندن آن کتاب در مجالس مصیبت
و به جھت فصاحت و اخلاق آن کتاب تمایل نشان دادند ولی، ھر کسی از عھده خواندن آن بر نمی
آمد، بلکه اشخاص مخصوصی بودند که آنرا درست آموخته در مجالس تعزیه داری می خواندند این
اشخاص به روضه خوان یعنی خواننده کتاب روضة الشھدا معروف شدند.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

در عصر ائمه اطھار(علیھم السلام) عزاداری امام حسین(علیه السلام) از لحاظ شکلی، محدود به
مرثیه سرایی، گریستن و گریاندن بود. عمده مرثیه امام حسین(علیه السلام) در قالب شعر بود و
مرثیه به وسیله شاعران شیعه خوانده می شد. تعدادی نیز که خود شاعر نبودند، اشعار شاعران
بزرگ را در مرثیه امام حسین(علیه السلام) می خواندند ؛ تعدادی از آنھا در حضور امام صادق(علیه
السلام) به مرثیه سرایی پرداخته اند; چنانکه مرحوم علامه امینی در شرح حال سید حمیری می
گوید:«علاوه بر خود سید، کسان دیگری چون: فضیل رسان و ابوھارون مکفوف اشعار او را در رثای امام
حسین(علیه السلام)در حضور امام صادق(علیه السلام)خوانده اند». «علامه امینی، عبدالحسین:
الغدیر، ج 1، ص 235.»

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

*مقتل خوانی و زبان شعر چه ویژگی خاصی برای احیای ارزشھای کربلا و عاشورا دارد؟
در بین شیوه ھای مرثیه خوانی و عزاداری، شعر از ھمه روش ھا بھتر و شاید ثواب بیشتری ھم
داشته باشد، چرا که زبان شعر بیشتر در مردم می تواند تاثیر داشته باشد، اما باید اشعار فاخر و
وزین باشد .مقتل خوانی روشی است که در زمان ائمه نیز رائج بوده است، البته بعدھا رواج بیشتری
یافته لازم به تذکر است که سینه زنی و عزاداری جمعی منحصر در کنار قبر امام حسین علیه السلام
بوده است و حکام وقت اجازه برگزاری عزای حسینی به صورت علنی و جمعی به شیعیان نمی دادند.