فصل دوم: شهادت طلبی در کلام اهل بیت علیهم السلام
1. شهادت طلبی اهل بیت علیهم السلام
همه معصومین علیهم السلام مشتاق شهادت بوده و همگی به این شرافت دست یافته اند که تاریخ فریقین گواه این مدعاست. سرانجام زندگی آخرین آنها، حضرت حجه بن الحسن(عج) نیز شهادت است، همان گونه که از امام صادق علیه السلام روایت شده است:
ص:153
وَ اللّهِ ما مِنّا إلاّ مَقْتُولٌ شهیدٌ.(1)
به خدا سوگند که هیچ یک از ما اهل بیت نیست مگر اینکه کشته شده است و به شهادت می رسد.
با اندک مروری بر سخنان آن بزرگواران درباره شهادت در راه خدا با تمام وجود می توان شدیدترین اشتیاق را در آنان نسبت به این مقام رفیع لمس کرد. آنان که گل سرسبد عالم آفرینش هستند و کامل ترین خلایق، اشتیاقشان به شهادت در حد کمال و معرفت خودشان است، همچنان که کمال آنان برای ما غیرقابل درک است، اشتیاقشان به شهادت نیز برای ما تصورناشدنی است.
بنابراین، جز مراجعه به کلمات آن بزرگواران برای فهم میزان اشتیاق آنان به شهادت راهی نداریم. پس به مرور سخنان گهربار آنان در این باره می پردازیم:
از رسول گرامی اسلام روایت شده است:
وَ الَّذی نَفْسی بِیَدَهِ لَوَدَدْتُ اِنّی اُقْتَلُ فی سَبیلِ اللّهِ، ثُمَّ اُحیا، ثُمَّ اُقْتَلُ، ثُمَّ اُحْیا، ثُمَّ اُقْتَلُ.(2)
قسم به کسی که جانم در دست اوست، دوست دارم در راه خدا کشته شوم، سپس زنده شوم سپس کشته شده و پس از آن زنده شوم و سپس نیز در راه خدا شهید شوم.
و از امیرالمؤمنین علی علیه السلام نیز کلمات عاشقانه بسیاری در این باره به چشم می خورد:
وَ اللّهِ لابْنَ اَبیطالبٍ آنَسَ بِالْمَوْتِ مِنَ الطِّفْلِ بِثدیِ اُمّه.(3)
ص:154
________________________________________
1- میزان الحکمه، ج 2، ص 1518، ح 9817.
2- همان، ص 1513، ح 9760.
3- نهج البلاغه، خطبه 5، ص 50.
به خدا قسم که پسر ابوطالب به مرگ مشتاق تر و مأنوس تر از طفل شیرخوار به پستان مادرش است.
اشتیاق علی علیه السلام به شهادت به اندازه ای است که آن را شریف ترین و باشکوه ترین مرگ معرفی می کند و هزار ضربه شمشیر را بر بدنش آسان تر از مرگ در بستر و در غیر طاعت الهی می داند:
اِنَّ اَکْرَمَ الْمَوْتُ الْقَتْلُ وَ الَّذی نَفسُ ابْنِ اَبیطالِبِ بِیَدِهِ، لالْفُ ضَرْبَهٍ بِالسَّیْفِ، اَهْوَنُ عَلَیّ مِنْ مِیْتَهٍ عَلَی الْفَراشِ فی غَیرِ طاعَهِ اللّهِ.(1)
و نیز از آن بزرگوار است که:
اِنَّ اَحَبُّ ما اَنَا لاقٍ اِلَیَّ الْمَوْتُ.(2)
محبوب ترین چیزی که آن را ملاقات می کنم، نزد من همانا مرگ است!
و هنگامی که در بسترِ شهادت افتاد، فرمود:
به خدا سوگند همراه مرگ چیزی به من روی نیاورده که از آن خشنود نباشم و نشانه های آن را زشت بدانم، بلکه من همچون جوینده آب در شبی تاریک که ناگهان آن را بیابد یا کسی که گمشده خود را پیدا کند، از مرگ خرسندم!(3)
و امثال این گونه سخنان که نهج البلاغه مولا، سرشار از آنهاست. اشتیاق و علاقه به شهادت در ائمه معصومین علیهم السلامچنان است که سالار شهیدان حسین بن علی علیه السلامدر مسیر حرکتش به کربلا، آن تجلی گاه خونین عشق، همواره فرمود:
ص:155
________________________________________
1- همان، خطبه 123، ص 234.
2- همان، خطبه 180، ص 344.
3- همان، نامه 23، ص 502.
فَإنّی لاَ اَرَی الْمَوْتَ إلاّ سَعادَهً وَ الْحَیاهَ مَعَ الظّالِمینَ إلاّ بَرَما.(1)
من مرگ را جز سعادت و زندگی با جفاکاران را جز به ستوه آمدن و زجر نمی بینم.
اشتیاق او به شهادت و گرویدن به اجداد گرامی اش، همچون اشتیاق یعقوب به وصل یوسف است:
آن چنان شوقی به وصال پیشینیان خود دارم، همچون اشتیاق یعقوب به وصل یوسف و برایم قتلگاهی تعیین شده که باید دیدارش نمایم.(2)
آری، او این گونه انسانیت را زنده کرد و بدان معنا بخشید و خون خویش را در سرخ رگ اجتماع، ملت ها و تاریخ، جریان بخشید؛ زیرا شعله ای سردناشدنی و خموشی ناپذیر در قلوب آزادی خواهان و آزادمردان و دلباختگان خود برافروخت و به یادگار نهاد.(3)
پیام آور خون او، فرزند گرامی اش، سیدالساجدین نیز در پاسخ ابن زیاد، چه زبیا شهادت طلبی خود و تمام اجداد معصومش را به تصویر کشید:
اَبِالْقَتْلِ تُهَدِّدَنی یَابْنَ زِیادٍ، اَما عَلِمْتَ اَنَّ الْقَتْلَ لَنا عادَهً وَ کَرامَتنَا الشَّهادَهَ؟!(4)
آیا مرا به کشته شدن تهدید می کنی ای پسر زیاد؟ مگر (هنوز) نفهمیده ای که کشته شدن، عادت ما اهل بیت و مایه کرامت و شرافت ماست؟!
زینب علیهاالسلام، بانوی قهرمان کربلا و پیام رسان خون شهیدان نیز در خطبه های غرایش در سفر اسارت فرمود:
ص:156
________________________________________
1- اللهوف علی قتلی الطفوف، ص 138.
2- همان، ص 126.
3- میرزا حسین نوری طبرسی، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1408 ق/1998 م، چ 2، ج 10، ص 318.
4- اللهوف علی قتلی الطفوف، ص 202.
فَالْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ الَّذی خَتَمَ لاوَّلِنا بِالسَّعادَهِ وَ الْمَغْفِرَهِ وَ لِاخِرِنا بِالشَّهادَهِ وَ الرَّحْمَهِ.(1)
سپاس خدای را که پروردگار جهانیان است؛ آن خدایی که آغاز کار ما را به سعادت و بخشش و فرجام ما را به شهادت و رحمت ختم نمود.
سخنان گران مایه دیگری از معصومین علیهم السلام نقل شده که بر اشتیاق فراوان آنها به شهادت در راه خدا دلالت دارد، بلکه دعای همه آنها رسیدن به شهادت در راه خدا بوده است. ما یک نمونه از دعاهای آنان را در این زمینه می آوریم. امام صادق علیه السلامدر یکی از دعاهایش در ماه مبارک رمضان می فرماید:
خدایا، از تو می خواهم که مرگ مرا شهادت در راه خودت، زیر پرچم پیامبرت و به همراه دوستانت قرار دهی.(2)
آن بزرگواران باید این گونه باشند؛ زیرا آنان، مظاهر تام اسماء و صفات الهی، مقرب ترین بندگان به او و عاشق ترین آنان به لقای اویند. آنان که شناخت حقیقتشان جز برای خودشان ممکن نیست خود، در توصیف سرّ این اشتیاق می فرمایند: «ءَآنَسوُا بَمَا اسْتَوْحَشَ مِنْهُ الْجاهِلُونَ؛ و با آنچه جاهلان از آن در هراسند، انس گرفتند!».(3)
نتیجه اینکه اگر شهادت طلبی ارزش است و مطلوب خدای سبحان؛ پس حد اعلای آن برای این انسان های پاک ثابت است؛ زیرا ائمه معصومین علیهم السلام، حجج الهی و الگوهای کامل هدایت از سوی خدای سبحان برای انسان ها
ص:157
________________________________________
1- همان، ص 218.
2- مفاتیح الجنان، اعمال مشترکه ماه مبارک رمضان، ص 291.
3- نهج البلاغه، حکمت 147، ص 660.
هستند. بنابراین، در شهادت طلبی هم باید اسوه مؤمنان باشند که در پیشگاه الهی جای دلیل برای هیچ یک از مردم باقی نماند.