انتظار موعود در اديان آسمانی

[نصرالله عاشق خداومولا]

لازم به ذكر است كه در تورات بخصوص در اسفار پنج‌گانه، هيچ سخن صريحي دربارة ماشيح و موعود وجود ندارد و برخي نتوانسته‌اند با تأويل برخي آيات آن اين‌چنين وانمود كنند. ولي در بخش‌هاي ديگر مثل مزامير داود و يا در پيشگويي‌هاي انبيايي مثل عاموس، هوشع، اشعيا، دانيال و ملاكي در اين زمينه مطالبي ديده مي‌شود؛ بخصوص از اشعياي دوم به بعد اين مطلب همان‌گونه كه آمد، پررنگ‌تر ديده مي‌شود، كه ما به خاطر دوري از اطالة بحث فقط به سه مورد از آن اشاره نموديم.

[نصرالله عاشق خداومولا]

انتظار در مسيحيّت


انديشة بازگشت عيسي مسيح يكي از مهم‌ترين باورهاي جامعة مسيحيت را تشكيل مي‌دهد، از ديدگاه آنان مسيح به صليب كشيده شده و به شهادت رسيده است و سپس به آسمان رفته و در آخرالزمان برمي‌گردد. و جهان را درخشان مي‌سازد و نجات‌دهندة آخرين است چنان ‌كه در انجيل آمده است: «خداي پدران، آن عيسايي را كه شما به صليب كشيده و كشتيد برمي‌خيزاند، او را خدا بر دست راست خود بالا برده سرور و نجات‌دهنده ساخت، تا اسرائيل را توبه و آمرزش گناهان بدهد»
در انجيل لوقا آمده است: «كمربندهاي خود را بسته و چراغ‌هاي خود را افروخته بداريد، بايد مانند كساني باشيد كه انتظار آقاي خود را مي‌كشند كه چه وقت از عروسي مراجعت كند، تا هر وقت آيد و در را بكوبد، بي‌درنگ در را براي او باز كنند. خوشا به حال آن غلاماني كه آقاي ايشان چون آيد، آن‌ها را بيدار يابد. پس شما نيز مستعد باشيد زيرا در ساعتي كه شما گمان نمي‌بريد، پسر انسان مي‌آيد»( انجيل يوقا، باب12، آيات 35 ـ 40)
در انجيل مرقس آمده: «پس بيدار باشيد زيرا نمي‌دانيد كه در چه وقت صاحب‌خانه مي‌آيد، در شام يا نصف شب يا با بانگ خروس يا صبح. مبادا ناگهان آمده شما را خفته يابد، امّا آنچه به شما مي‌گويم و به همه مي‌‌گويم، بيدار باشيد»( انجيل مرقس، باب13، آية شماره35)

[نصرالله عاشق خداومولا]

مسيحيان بر اثر شدّت انتظار بازگشت عيسي(ع) دچار توهّماتي شدند و تاريخ‌‌هايي را براي اين رويداد پيشگويي كردند و بر اين اساس، فرقه‌هاي متعدّد از منتظران ظهور پديد آمدند.( از ميان اين فرقه‌ها مي‌توان به گروه «آناباتيست‌ها» اشاره كرد كه در قرن شانزدهم براي آماده كردن زمينه‌ي سلطنت هزار ساله حضرت عيسي به پا خاستند و برخي از شهرها را براي مدتي در اختيار گرفتند ولي شورش آنان بي‌رحمانه سركوب شد. و يا فرقه‌ي «ايروينگينان» براي سرعت بخشيدن به ظهور آن حضرت، دوازده حواري تعيين كردند ولي از اين انتظار طرفي نبستند و يا اين‌كه گروهي به نام «گواهان يهوه» براي پذيرايي از حضرت عيسي و انبياي پيشين در آمريكا آپارتمان تهيه كردند.(توفيقي، حين، مجلة موعود، شمارة 17، مقالة هزاره‌گرايي در مسيحيت» ص19 و 93)
در ميان مسيحيان عصر حاضر هم شوق انتظار هنوز زنده است، عده‌اي از مسيحيان بر اين عقيده هستند كه عيسي به زودي خواهد آمد و حكومت هزار ساله تشكيل خواهد داد.

[نصرالله عاشق خداومولا]

از اين‌رو از ديرباز گروه‌هاي كوچكي با عقيدة هزاره‌گرايي در مسيحيت پديد آمده‌اند كه همه سعي و تلاش خود را به آمادگي براي ظهور دوبارة حضرت عيسي در آخرالزمان مصروف مي‌دارند. مانند فرقه «ادونيست‌هاي روز هفتم» كه قبل از سال 1834م به وجود آمدند و تا عصر ما باقي هستند.
يكي از رهبران مسيحي ايران، طي مصاحبه‌اي چنين اظهار مي‌دارد: «دين ما نيز مثل اكثر اديان ديگر ـ كه به آمدن فردي اعتقاد دارند ـ به ظهور مجدد حضرت عيسي اعتقاد دارد، همة مسيحيان هم به اين معتقدند چون حضرت ايشان اعلام كرده‌اند و در انجيل هم آمده است كه حضرت عيسي فرمود: من اكنون مي‌روم و بازخواهم گشت. حتي كليساي ما نيز يكي از يكشنبه‌هاي عيد خود را «يكشنبه‌‌ي بازگشت» ناميده است.

[نصرالله عاشق خداومولا]

با آغاز سال 2000 ميلادي، حجم وسيعي از كتاب‌ها و مقالات، به غير از شبكه‌هاي راديو ـ تلويزيوني و سايت‌هاي اينترنتي به موضوع «هزاره جديد» و ظهور تحوّلي فراگير اختصاص يافت. نام برخي از اين آثار و نوشته‌ها خود گوياي محتوا و جهت‌گيري آن‌ها از جهت موضوع است:
* به سوي آخرالزمان،( Toward the Enda OF time) نوشتة جان‌آپديك،( John Updik) رماني دربارة وقايع سال 2020
* دروازة دمشق،( Damascus Gate) نوشتة رابرت استون(Robert Stone) دربارة ظهور مسيح و حواريونش در آخرالزمان؛
* پرسش درباره هزاره سلطنت مسيح،( Questioning the millennium) نوشتة استفان گولد(Stephan Gould) تحليلي دربارة وقايع آخرالزمان؛
* آخرالزمان!‌ ايمان و ترس در ساية هزاره سلطنت مسيح، نوشته دامين تامپسون، تحليلي درباره آخرالزمان؛
* پيشگويي‌ آسماني، نوشتة جيمز رد فيلد دربارة يك جهش فوق‌العاده به سوي فرهنگ جهاني.
پاپ ژان پل دوّم آغاز سال 2000 را عيد و جشن ويژه صلح اعلام كرد و به دنبال آن ميليون‌ها مسيح براي زيارت سرزمين مقدس (بيت المقدس) خود را آماده كرده و حتي دولت اسرائيل براي مواجهه با هجوم زائرين و نيز مقابله با گروه‌هاي به اصطلاح «رستاخيزي» كه ممكن بود براي تحقق برخي پيشگويي‌هاي مكاشفة يوحنّا به وجد آمده و دست به اقدامات خطرناك بزنند، تمامي امكانات خود را بسيج كرد. هيجان ناشي از تبليغات و پيشگويي‌ها، به حدّي بود كه وقوع بحران و آشوب در برخي مناطق جهان كاملاً مورد انتظار بود ولي در نهايت سال 1999 به پايان رسيد و همه چيز مانند گذشته تكرار شد.

[نصرالله عاشق خداومولا]

دو ديدگاه در مورد هزاره‌گرايي


در پايان اين بخش لازم به ذكر است كه در مورد هزاره‌، دو ديدگاه متفاوت وجود دارد.
1. برخي معتقدند اين دوره هزار سال پيش از آمدن مسيح شروع مي‌شود و با آمدن او پايان مي‌يابد. به اين‌ها «گروه هزاره‌گراي قبل» مي‌‌گويند و بعد از اين هزاره، عيسي ظهور مي‌كند.
2. برخي ديگر معتقدند اين هزاره با آمدن مسيح شروع مي‌شود و آن را «گروه هزاره‌گراي بعد» مي‌نامند؛ يعني با آمدن مسيح هزاره آغاز مي‌شود كه گرايش به ايمان انجيلي زياد خواهد شد و كليسا رونق خواهد گرفت و جهان پر از ايمان خواهد شد (تقويت بنيان‌هاي ايمان، باور كردن عيسي به عنوان ماشيح، پذيرش دعوت كليسا از سوي ديگر امت‌ها، ترويج ايمان انجيلي از اعتقادات اين گروه مي‌باشد). اين هزاره بعدها باور غالب مسيحيان گرديد.

[نصرالله عاشق خداومولا]

انتظار در اسلام


انتظار در اسلام ـ‌ به ويژه مذهب تشيع ـ عبارت از ايمان استوار بر امامت و ولايت حضرت ولي‌عصر و اميد ـ به ظهور مبارك آن واپسين حجّت الهي و آغاز حكومت صالحان است.
مسلمانان بر اساس وعده‌هاي صريحي كه قرآن كريم به ايشان داده است عقيده دارند كه طبق قانون خلقت و سنت آفرينش، تاريخ بر مبناي سنت‌هاي الهي‌ و وعده‌هاي خدايي به پيش مي‌رود و اگر چند روزي دنيا به نفع ستمگران تمام شده، ولي سرانجام حكومت مطلق جهان به دست صالحان و حق‌پرستان خواهد افتاد و امنيت و عدالت بر اساس قانون الهي در سرتاسر جهان برقرار خواهد شد. از آيات متعدد قرآن(بقره/ 1ـ3، ابراهيم/5، حجر/36ـ38. ، اسراء/33 و 81، انبياء/105، نور/55، نمل/62، قصص/5، حديد/17، بقره/148، آل عمران/83 و 200، نساء/47 و 59 و 60 و 77 و 159، مائده/14، انعام/44 و 158 و توبه/33 و... البته آيات مربوط به امام زمان چندين برابر اين مقدار است كه خواننده محترم را براي اطلاعات بيشتر به مطالعه كتاب‌هاي ذيل توصيه مي‌كنيم. 1. سيماي حضرت مهدي(عج) در قرآن، سيدهاشم حسيني بحراني، ترجمه سيد مهدي حائري قزويني، 2. امام مهدي از ديدگاه قرآن و عترت، علي دواني 3. مهدي در قرآن، رضا فيروز 4. المهدي في القرآن، سيدصادق حسيني شيرازي) به خوبي استفاده مي‌شود كه جهان روزي را در پيش دارد كه حكومت مطلق دنيا به دست پاكان و صالحان خواهد افتاد و روزي را كه مسلمانان انتظار مي‌كشند، همان روز قيام حضرت مهدي(عج) است. لازم به ذكر است كه تطبيق اين آيات نوراني بر وجود مقدس مهدي(عج) و حكومت جهاني آن حضرت تنها از راه روايات رسول گرامي اسلام و امامان معصوم امكان‌پذير است و همچون بسياري از موضوعات ديگر بدون استفاده از اين بيانات نوراني، آيات قرآن خاموش‌اند.

[نصرالله عاشق خداومولا]

اعتقاد به ظهور مهدي موعود بخشي از اعتقادات اسلامي را تشكيل مي‌دهد و با وجود پاره‌اي از اختلاف‌نظرها در برخي جزئيات مربوط به شخص امام مهدي(عج) و نيز دربارة چگونگي ظهور و تشكيل حكومتِ آن حضرت، تمامي مذاهب اسلامي به آمدن چنين شخصيّتي در آخرالزمان باور دارند. برخلاف ‌نظر بعضي نويسندگان، اين عقيده به مذهب شيعه اختصاص نداشته و ندارد و عالمان و دانشمندان چهار مذهب اصلي اهل‌سنّت، يعني: شافعيان، حنبليان، مالكيان و حنفيان، به اين واقعيت تصريح دارند و هيچ محدّثي از محدّثان مسلمان نيست مگر آن ‌كه بعضي از احاديث نويد دهنده‌ي ظهور امام مهدي(عج) در آخرالزمان را روايت كرده است و در اين زمينه كتب زيادي نيز نگاشته شده است و محدثان فراواني احاديث فراواني احاديث مربوط به امام مهدي(عج) را در كتب خود آورده‌اند(براي مطالعه بيشتر ر.ك در انتظار قفنوس و مهدي منتظر در انديشه اسلامي. هر دو نوشتة هاشم العميدي، سيد ثامر، ص66 و 67، و همچنين سيد هادي خسروشاهي، مصلح جهاني و مهدي موعود از ديدگاه اهل سنت و علي دواني. دانشمندان عامّه و مهدي موعود و مهدي فقيه ايماني، الامام المهدي عند اهل السنه) و اين اخبار و بشارات راجع به ظهور آن حضرت و علائم و خصوصيات و جزئيات آن در كتب بزرگان علماء و مشايخ محدثين شيعه و سني متواتر، قطعي، مشهور و معروف است كه در امور اعتقادي و مذهبي جز چند مورد، كثرت اخبار و روايات به اين مقدار نيست و بايد گفت كه ايمان به رسالت پيغمبر اكرم(ص) و ساير اخبار غيبي‌ آن حضرت با ايمان به وقوع اين ظهور و عالم‌گير شدن دين اسلام به توسط حضرت مهدي(عج) ملازم و توأم است.

[نصرالله عاشق خداومولا]

چه نوع انتظاري راجح و مورد سفارش معصومين(علیهم‌السلام) مي‌باشد؟


انتظار بر دو گونه است:
1. انتظاري كه سازنده است، تحرك‌بخش است، تعهدآور است، عبادت بلكه با فضيلت‌ترين عبادات است.
از مجموعه آيات و روايات اسلامي استفاده مي‌شود كه ظهور مهدي موعود حلقه‌اي است از حلقات مبارزة اهل حق و اهل باطل كه به پيروزي نهايي اهل حق منتهي مي‌شود. سهيم بودن يك فرد در اين سعادت موقوف بر اين است كه آن فرد عملاً در گروه اهل حق باشد. امامان و رهبران معصوم الهي به طور روشن و صريح با ارائه تصويري مناسب از انتظار‌، روي برداشت درست و صحيح از مفهوم آن تكيه داشته‌اند و انتظار را از مقولة عمل به حساب آورده‌اند و لذا پيامبر(ص) فرمودند: «افضل‌ اعمال امتي انتظار الفرج»( كمال الدين، ج2، ص547، ح3)
2. انتظاري كه ويرانگر است، بازدارنده است، فلج‌كننده است و نوعي اباحي‌گري است. برداشت برخی افراد از مهدويت و قيام و انقلاب مهدي(عج) اين است كه صرفاً ماهيت انفجاري دارد. فقط و فقط با گسترش و اشاعه و رواج ظلم‌ها و تبعيض‌ها و اختناق‌ها و حق‌كشي‌ها و آنگاه كه اصلاح به نقطة صفر برسد و حق و حقيقت هيچ طرفداري نداشته باشد، ظهور اتفاق می‌افتد.


و فرمود: «المهديّ من ولدي الذي يفتح الله به المشارق الارض و مغاربها ذاك الذي يغيب عن اوليائه غيبةً لا يثبتُ علي القول بامامته إلّا من امتحن الله قلبه للايمان»( الزام الناصب، ج1، ص137)
«مهدي از فرزندان من است كه خداوند به وسيلة او شرق و غرب عالم را فتح مي‌كن. او كسي است كه از چشم دوستانش غايب خواهد شد و فقط كساني بر اعتقاد به او ثابت ‌قدم مي‌مانند كه خداوند دل‌هاي آن‌ها را بر ايمان، آزموده است»
«اميرالمؤمنين(ع) فرمودند: «انتظروا الفرج و لا تيأسوا من روح الله، فَاِن أحبّ الاعمال الي الله ـ عزوجلّ ـ انتظار الفرج. الآخذ بأمرنا معنا غداً في حظيرة القدس و المنتظر للفرج كَالمتسخِطِّ بدمه في سبيل الله»( بحارالانوار، ج52، ص123)
«منتظر فرج باشيد و از روح خدا مأيوس نشويد؛ زيرا محبوب‌ترين اعمال نزد خداوند، انتظار فرج است. به امر ما چنگ بزنيد تا كه فردا «حظيرة القدس» همراه ما باشيد. هر كس براي فرج انتظار بكشد، همانند كسي است كه در راه خدا در خونش بغلتد»


از اين‌رو مسأله انتظار و اميد به آينده‌اي درخشان و تشكيل حكومت عدل الهي بدست آخرين حجت الهي، مورد توجّه و عنايات ويژة نبيّ‌مكرم اسلام(ص) و ساير ائمّه اطهار(علیهم‌السلام) بوده است به طوري كه همواره پيروان خود را به انتظار و فراهم آوردن زمينه‌هاي ظهور و آمادگي روحي فردي و اجتماعي و نظامي و دوري از يأس و نااميدي، تشويق و ترغيب مي‌كردند. پيامبر(ص) فرموده‌ است: «انتظار الفرج عبادهٌ» و فرمود: «أفضَلُ اعمال امتي انتظار فرج الله عزّوجل»( بحارالانوار، ج52، ص122؛ الزام الناصب، ص137.) و فرمود: «طوبي للصّابرين في غيبته! طوبي للمقيمين علي محبّته! اولئك الذين وصفَهُمُ الله في كتابه و قال: «هديً للمتقين الذين يؤمنون بالغيب(بقره، آيه2 و 3.)»«خوشا به حال شكيبايان در هنگامة غيبت! خوشا به حال پابرجايان بر محبّت او! اين‌ها كساني هستند كه خداوند در كتابش، اوصافشان را چنين بيان داشته: ])قرآن[ هدايتي براي پرهيزگران است؛ همان‌‌هايي كه به غيب، ايمان مي‌آورند)

[نصرالله عاشق خداومولا]

اين نوع برداشت از ظهور قيام مهدي موعود، و اين نوع انتظار فرج كه منجر به نوعي تعطيلی در حدود و مقررات اسلامي مي‌شود، به هيچ‌وجه با موازين اسلامي و قرآني و کلام ائمه(علیهم‌السلام) سازگار نمي‌باشد.
در پايان ذكر اين نكته لازم است كه انديشه پيروزي نهايي نيروي حقّ و صلح و عدالت، بر نيروي باطل و ستيز و ظلم، و استقرار كامل و همه‌جانبه ارزش‌هاي انساني، تشكيل مدينة فاضله و جامعة ايده‌آل و بالاخره اجراي اين ايدة عمومي و انساني به وسيلة شخصي مقدس و عالي‌قدر كه در روايات اسلامي از او به عنوان «مهدي» نام برده شده است، انديشه‌اي است كه كم‌ و بيش همة فرق و مذاهب اسلامي ـ با اختلافاتيـ بدان مؤمن و معتقدند. اين انديشه بيش از هر چيز مشتمل بر عنصر خوشبيني‌ نسبت به جريان كلّي نظام طبيعت و سير تكامل تاريخ و اطيمنان به آينده و طرد عنصر بدبيني نسبت به پايان كار بشر است.
اميد و آرزوي تحقق اين نويد كلّي جهاني انساني، در زبان روايات اسلامي «انتظار فرج» خوانده شده است.
«اللهم عجل لولیک الفرج»