ادیان و فرقه های غیر اسلامی در دوره سامانیان
یکی از مهمترین عواقب و نتایج فتوحات عرب در ایران همانا انتشار دین فاتحان؛ یعنی اسلام در میان ایرانیان بود. اسلام به تدریج دین پیشین زرتشتیگری را تقریبا از ایران دور کرد، گرچه با مسیحیت نتوانست چنین برنامهای داشته باشد (مسیحیت در فاصله بین قرن سوم و هفتم میلادی با موفقیت در ایران رواج مییافت به ویژه در شهرها)؛ ولی انتشار آن کیش را محدود و متوقف ساخت. اسلام این موفقیتها را به یک باره کسب نکرد. گرچه هم در اواسط قرن اول هجری (هفتم میلادی) برخی از ایرانیان که بیشتر دهقانان[1] و ساکنان شهرها بودهاند، اسلام آوردند. در آغاز امر این تغییر دین را چنین تلقی میکردند که نومسلمان پس از قبول اسلام با قوم و ملت خویش قطع علاقه کرده، عرب میشوند.