تعریف صحیح از دین

[نصرالله عاشق خداومولا]

جامعیت اسلام از دیدگاه روایات


در احادیثی از پیامبر اکرم (ص) و ائمه طاهرین علیهم السلام نیزجامعیت اسلام تاکید شده است، در این جا نمونه‏هایی را یادآورمی‏شویم:
از پیامبر گرامی (ص) روایت‏شده است که در سفر حجه الوداع‏فرمودند: ای مردم هیچ چیزی نیست که شما را به بهشت نزدیک‏سازد، و از دوزخ دور کند، مگر این که شما را به آن امر کرده‏ام،و هیچ چیزی نیست که شما را از بهشت دور سازد، به دوزخ نزدیک‏کند. مگر این که شما را از آن نهی کرده‏ام .[18]
از امام صادق (ع) روایت‏شده که فرمود: خداوند در قرآن همه احکام مورد نیاز بشر را بیان کرده است.
سوگند به خدا، هیچ چیزی را که بشر در امر هدایت‏خود به آن‏نیاز دارد، فروگذار نکرده است، تا کسی نتواند عذر آورده، بگوید:اگر این حکم، مورد نظر خداوند بود، در قرآن بیان می‏شد، آگاه‏باشید که آن حکم در قرآن آمده است .[19]

[نصرالله عاشق خداومولا]

از امام باقر (ع) روایت‏شده که فرمود: خداوند، هر آن‏چه را که امت در مسیر هدایت‏خویش به آن نیازدارد، در کتاب خود فرو فرستاده و برای پیامبر (ص) بیان کرده‏است و برای هر چیزی حکم و قانونی است و برای آن حد، دلیلی‏قرار داده است، و برای کسی که از آن حد و قانون الهی تجاوزکند نیز حدی و حکمی مقرر کرده است.[20]
از امام صادق (ع) روایت‏شده که فرمود: هیچ امری نیست که دو نفر در آن اختلاف کنند، مگر این که برای‏آن اصل و قاعده‏ای در کتاب الهی وجود دارد، گرچه عقل افراد به‏آن نمی‏رسد.[21]
از امام علی (ع) روایت‏شده که فرمود: پیامبر اکرم (ص) در زمانی که مردم در گمراهی آشکار بسرمی‏بردند، با کتابی برانگیخته شد که تصدیق کننده کتب آسمانی‏پیشین و بیان‏گر حلال و حرام بود، آن کتاب قرآن است... من شمارا از آن با خبر می‏سازم، به تحقیق که علم گذشته و آینده، تاروز قیامت، و آن‏چه مربوط به حکم و داوری میان شماست در آن‏است، اگر از من بپرسید، شما را آگاه خواهم کرد .[22]
امام صادق (ع) فرمود: هیچ چیزی نیست. مگر این که حکم آن در کتاب یا سنت وارد شده‏است .[23]
ابعاد وجودی انسان و جامعیت اسلام اینک که با شواهد و دلایل‏کتاب و سنت‏بر جامعیت اسلام آشنا شدیم، به تطبیق احکام اسلام باابعاد و ویژگی‏های وجودی انسان می‏پردازیم.

[نصرالله عاشق خداومولا]

حیات انسان دارای دو جنبه مادی و معنوی جسمی و روحی است. وهر یک از این دو ویژگی‏هایی دارد که با توجه به آن‏ها حیات‏انسان دارای سه بعد کلی است:
1. عقل و تفکر
2. طبیعت و غریزه
3. احساس و عاطفه.
بر این اساس نیازهای آفرینشی انسان عبارتند از:
الف) نیازهای طبیعی و غریزی از قبیل: خوراک، پوشاک، مسکن وغیره.
ب) نیازهای عاطفی و احساسی از قبیل: انس و الفت، محبت ودوستی، تعاون و همکاری و غیره.
ج) نیازهای عقلانی و اخلاقی از قبیل: عدالت، راستی، معرفت وغیره
بنابر این دین اسلام دین کامل ، دین برتر و دین جاوید است زیرا:

[نصرالله عاشق خداومولا]

اسلام دین کامل


از آنجا که دین اسلام برای تمام جهات زندگی انسان دستور و برنامه دارد و برنامه و دستورات آن کاملترین دستورات، برای جامعه انسانی است و کتاب آن نیز جامعترین کتابی است که از طرف خداوند برای هدایت و راهنمایی انسانها نازل شده، از این روی اسلام به عنوان آخرین دین الهی در میان بشر است. و این کتاب برای همیشه هادی و راهنمای انسانها خواهد بود. و هرگز مورد تحریف و دستبرد بشریت قرار نمی‏گیرد و هرگز نسخ نخواهد شد. علاوه بر دلیل عقلی، آیاتی از قرآن کریم از آن خبر داده است از آن جمله آیه شریفه که می‏فرماید: «و انه لکتاب عزیز لا یأتیه الباطل من بین یدیه و لا من خلفه تنزیل من حکیم حمیدو این کتابی است شکست‏ ناپذیر که هیچ گونه باطلی، نه از پیش رو و نه از پشت سر به سراغ آن نمی‏آید»[24]


به مقتضای این آیه و آیات دیگر، قرآن، کتاب ثابت و برقرار است که اعتبار جاویدانی آن از طرف پروردگار جهان امضاء شده است. قرآن را از آن جهت می‏توان جامع‏ترین کتاب گفت که در آن هم به جهات اجتماعی انسان و هم به جهات فردی، هم به امور دنیوی و هم امور اخروی انسان توجه شده است و با مراجعه و عمل به آن سعادت دنیا و آخرت انسان تأمین می‏گردد.[25]

[نصرالله عاشق خداومولا]

اسلام دین برتر


اسلام به معنای تسلیم شدن و گردن نهادن است، اسلام یعنی تسلیم در مقابل دستورات دینی و الهی. قرآن کریم دین آخرین پیامبرش را از آن جهت، اسلام نامیده است که برنامه کلی آن تسلیم شدن انسان در برابر خدای یگانه، که در اثر این تسلیم شدن، جز خدای یگانه را پرستش نکند، البته پیش از پیامبر اسلام (ص) حضرت ابراهیم (ع) از "مسلمان" بودن سخن گفت.[26]
به دیگر تعبیر، اسلام دارای دستورات و مقرراتی است که با طبیعت و سرشت انسانی هماهنگی کامل دارد؛ زیرا در آن به همه خواسته‏ها و نیازهای طبیعی و انسانی بشر توجه شده است و هیچ چیز از نظر، دور نشده و فرو گذار نگردیده است.[27]

[نصرالله عاشق خداومولا]

اسلام، دین جاوید


پیامبران که از طرف خداوند حامل پیام وحی بودند به تناسب شرایط زمان و مکان با اندک اختلافی که در احکام عملی و شریعت داشتند در حقیقت همه از یک برنامه و ایدئولوژی، تبلیغ می‏کردند. این مکتب تدریجاً مطابق رشد و استعداد جامعه انسانی عرضه می‏شد تا بدانجا که بشریت از نظر شکوفائی استعداد به حدی رسید که این مکتب به صورت کامل و جامع عرضه شد و چون بدین نقطه رسید، نبوت پایان پذیرفت و کسی که این مکتب و ایدئولوژی را به صورت کامل برای بشریت به ارمغان آورد، حضرت رسول اکرم محمد مصطفی (ص) است و کتابی که در آن مطالب، کامل این دین و دستورات و مقررات آن بیان گردیده است قرآن کریم است.
با اینکه نبوت و پیامبری، یک جریان الهی است و ایدئولوژی و برنامه‏هایی که توسط پیامبران ابلاغ می‏گردد یک حقیقت، بیشتر نیست، پس دلیل تجدید پیامبران تبلیغی و تشریعی و ظهور پیامبران پیاپی پیش از پیامبر اسلام و خاتمه پذیرفتن این سلسله پس از پیامبر اکرم چه می‏تواند باشد؟

[نصرالله عاشق خداومولا]

دلایلی که برای این حقیقت می‏توان بیان نمود عبارتنداز:
1: بشر قدیم چون به آن حدی از رشد فکری و فرهنگی نرسیده بودند که بتوانند حافظ و نگهبان کتابهای آسمانی خود باشند، لذا معمولاً کتابهای آسمانی مورد تحریف و دستبرد قرار می‏گرفت و یا به کلی از بین می‏رفت، از این رو لازم بود که این پیام تجدید شود. اما با ظهور پیامبر اکرم و بعثت او بشر دوران کودکی را پشت سر گذاشته و به حدی از بلوغ رسیده بودند که قادر بودند از کتاب آسمانی خود حفاظت نمایند تا دیگر مورد تحریف و دستبرد قرار نگیرد.
2:انسان‏های پیشین به خاطر عدم بلوغ و رشد فکری و فرهنگی قادر نبودند هدف کلی مسیر زندگی خودشان را تعیین کرده و طبق آن حرکت کنند، لذا گام به گام و مرحله به مرحله نیاز به هادی و راهنمایانی داشتند تا آنها را در خط سیر زندگی همراهی کنند، ولی مقارن ظهور ختم نبوت این توانائی ایجاد شده بود، لذا دیگر نیازی به تجدید نبوت نبود.
3:انسان‏ها در گذشته قادر نبودند که مسائل‏شان را از کلیات استنباط و استخراج نمایند و اما در دوران رسالت پیامبر اکرم این توانایی ایجاد شده است که می‏توانند با استفاده از کلیات متون دینی، مسائل جزئی را استخراج و استنباط و تفسیر و تبیین نمایند، لذا دیگر نیاز به تجدید نبوت نیست.[28]

[نصرالله عاشق خداومولا]

حال باید بدانیم که معارف دین اسلام به طور کلی به سه بخش تقسیم می گردد:
الف. اصول دین: اصول اساسی و اعتقادی اسلام. ب. اخلاق. ج. فروع فقهی و احکام.
گرچه هر یکی از این امور نیازمند به شرح و بسط است، امّا به طور خلاصه در تحت عنوان مطالب مختصری در شرح آنها ارائه می شود:

[نصرالله عاشق خداومولا]

الف. اصول اساسی و اعتقادی اسلام


اصول دین یعنی ریشه و پایه های اصلی آن به چند اصل استوار است:
1:توحید، یعنی اعتقاد به یگانگی خدای جهان. قرآن کریم که کتاب آسمانی دین اسلام است از راه های گوناگون درباره اثبات توحید و تشریع معارف توحید برای بشر سخن گفته است. از آن میان فرمود: «در آفرینش آسمان ها و زمین از برای اهل ایمان آیه ها و نشانه هائی است که آنان را به سوی توحید رهبری می نماید، و در آفرینش خودتان و این همه جنبندگان که در زمین پراکنده می باشند علائم و آثاری است که اهل یقین و دانش را به یگانگی خداوند می رساند».

خلاصه پیام این آیه مبارکه آن است که در اختلافاتی که شب و روز پیدا می کند و در نتیجه گاهی با هم برابر، گاهی از همدیگر درازتر و کوتاه تر و گرم تر و سردتر می شوند و هم چنین در بارانی که خدای متعال از آسمان نازل می کند و به واسطه آن زمین مرده را زنده می سازد، و همچنین در متوجه ساختن و گردانیدن بادها از سوئی به سوی دیگر، دلایل و شواهد زیادی است که صاحبان عقل و فهم را به دین حق و پذیرش توحید فرا می خواند.
در نتیجه مشاهدة اجزاء به هم پیوسته این جهان پهناور و گردش عمومی حیرت انگیز آن و نظام های جزئی خیره کننده و مرتبط به هم که در هر گوشه و کنار آن در جریان است برای هر انسانی خردمند روشن می سازد که جهان هستی و هر چه در آن است در وجود و بقاء خود از یک وجود و مقام فناناپذیری سرچشمه می گیرد که با قدرتی بی کران و علم بی پایان خود جهان را آفریده است.

[نصرالله عاشق خداومولا]

2:عدل، اصل دوم از اصول دین اسلام عدل است. بی عدالتی و ظلم ریشه در نیازمندی افراد ظالم و غیرعادل دارد و نوعاً برای رفع نیاز خود دست به بی عدالتی می زند. امّا از آن جا که هیچ گونه نیازمندی به ساحت مقدس آفریدگار جهان راه ندارد و هر حکمی که از مصدر جلال صادر می شود، اگر حکمی تکوینی است برای تأمین مصالح عامه است که در محیط آفرینش باید مراعات شود و اگر حکم تشریعی است برای سعادت و نیکبختی بندگان است. و منافع به خودشان بر می گردد. قرآن کریم می فرماید: «ان الله لایظلم مثقال ذرة»[29]، یعنی خدای متعال به اندازة سنگینی یک ذره ظلم نمی کند. و نیز فرمود: «و ما الله یرید ظلماً للعباد»[30]؛ خدای متعال نمی خواهد به بندگان خود ظلم کند.