نگاهی به دعاهای قرآنی

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

مقدمه‌

دعاهای قرآنی

دعا، زبان عشق و نیاز بنده به درگاه خدای بی نیاز است.
پیامبران الهی، امامان معصوم، اولیای خدا و بندگان وارسته، همواره دستی به دعا می‌گشودند و چشمی به امید به فضل پروردگار و رحمت حق.
از «زبور داود» گرفته، تا مناجات های پیامبر خدا (ص) و امام علی (ع) و صحیفه سجادیه حضرت زین العابدین و نیایش امام حسین (ع) در عرفات و سایر فرازهای برجسته و جلوه های روشنی که در ادعیه وجود دارد.
دعا، تنها تکرار زبانی الفاظ نیست، بلکه ابراز برترین نیازها و خواسته ها، از عمق وجود و صمیم دل، از پیشگاه پروردگاری است که قادر مطلق است وسررشته‌دار همه امور عالم و رقم زننده مقدّرات بندگان. این «حال دعا»، وقتی پدید می‌آید که معرفت و شناخت ما نسبت به «قدرت و نعمت خدا» و «عجز و نیاز خویش» کامل باشد، تا رابطه‌ای به نام «نیایش» و دعا میان بنده و مولایش پدید آید.
این که از خداوند، «چه بخواهیم»، مسأله مهمّی است.
هر کس به اندازه معرفت و به تناسب سطح شناخت و شعور خویش حاجت می‌طلبد. و این نیازخواهی، در بعضی تنها در قلمرو خواسته‌های حقیر و مادّی و دنیوی و خوراک و لباس و مسکن و مال است، و در بعضی بسیار متعالی است و معنویات و اخرویّات را هم شامل می‌شود. از این رو تأکید شده که انسان «دعاهای مأثور» را بخواند، که از زبان اولیای الهی بیان شده است و متعالی ترین خواسته ها و لازم ترین و مفیدترین حاجت‌ها در دعاهای معصومین: آمده است.

در این میان، برخی دعاها هم از زبان پیامبران و صالحان در «قرآن کریم» آمده است. اینکه خداوند، آن دعاها را از زبان ایشان نقل فرموده است، هم اهمیّت آن‌ها را می رساند، هم تأیید مضمون این خواسته ها از سوی پروردگار. انس با کلام الهی و ضرورت بهره‌گیری از معارف قرآنی ایجاب می کند که با این دعاها آشنا باشیم و در قنوت ها، سجده‌ها، نمازها و تعقیبات و مواقع دیگر از آیاتی که مضامین دعایی دارد استفاده کنیم.
شایسته است که این جملات دعایی قرآن را حفظ کنیم و در موارد مقتضی از آن‌ها بهره بگیریم و به صورت شعار معنوی و عرفانی خود در زندگی قرار دهیم.
گفتنی است که دعاهای قرآنی بیش از آن است که در این مجموعه آمده است. هدف از این جزوه، انتخاب و ارائه و نشر برخی از دعاهای قرآنی بوده که کوتاه،

نغز و دلنشین است و حفظ آن ها هم آسان است و اغلب این فرازهای نورانی، برای شما آشناست.
باشد که دعاهایمان قرین اجابت گردد و رحمت و فضل الهی شامل حالمان شود.
جواد محدّثی

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

1- نیکی دنیا و آخرت‌

رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَة وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّار (بقره: 201)
ترجمه:
پروردگارا! در دنیا و آخرت، ما را حسنه و نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش نگاهدار.

«دنیا نگری» نشان محدودیّت بینش انسان است. هستی فقط در محدوده این جهان نمی‌گنجد و محصور نمی شود. آخرت، نتیجه و ثمره مرحله دنیوی اعمال ماست.
باید بکوشیم و از خدا بخواهیم، که هم در دنیا سعادتمندمان کند و هم در آخرت به رستگاری و حسنات، نائل کند و هم از دوزخ نگاهمان دارد.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

2- صبر و ثبات‌

رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَیْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرین (بقره 250)
ترجمه:
پروردگارا، بر ما صبر و شکیبایی فرو ریز و گام های ما را استوار بدار و ما را بر کافران پیروز گردان.
***
در راه خدا، «صبر» و «ثبات قدم» لازم است، تا انسان
به «نصرت» دست یابد و پیروزی را که میوه درخت مقاومت است، شاهد باشد.

صبر و ثبات را خدا در دل و گام ها می‌افزاید، از آن پس پیروزی بر کافران، حتمی است.
صبر و ظفر هر دو دوستان قدیمندبر اثر صبر، نوبت ظفر آید.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

3- بار مسئولیت‌

رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسینا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَیْنا إِصْراً کَما حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ وَ اعْفُ عَنَّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا فَانْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرین (بقره، 286)
ترجمه:
پروردگارا! اگر فراموش یا خطا کردیم، ما را مؤاخذه مکن.
پروردگارا! بار و تکلیفی سنگین بر دوش ما مگذار، آن گونه که بر دوش پیشینیان ما نهادی.
ص: 15
پروردگارا! تکلیفی بیش از طاقتمان بر ما منه، از ما درگذر.
ما را ببخش، و ما را رحم کن، تو مولای مایی.
پس ما را بر کافران پیروزی بخش.
در چاه نفس خویش گرفتارم‌از جهل خویش، سر به گریبانم
شرمنده‌ام، زیان زده‌ام، خامم‌من بنده فراری و ترسانم
تا کی به درگه کرمت دوزم‌این دیدگان خسته و گریانم؟

گرچه تکلیف، بر اساس و به اندازه طاقت و توان است، ولی خیلی ها از انجام دادن وظیفه مقدور هم گریزانند. آنان باید برای بخشوده شدن آن خطا، از خداوند مغفرت بطلبند.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

4- حریم دل‌

رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّاب (آل عمران، 8)
ترجمه:
ص: 16
پروردگارا! پس از آن که هدایتمان کردی، دل‌های ما را به سوی باطل مگردان، و از پیش خود برای ما رحمت ببخش، همانا تو بسیار بخشنده ای.
***
«هدایت»، روشنایی دل و جان است، و گناه و گمراهی، تیرگی آن.
دور از خرد است، اگر کسی از روشنایی به ظلمت نشیند و از نور ایمان دست بشوید. دل، خانه محبوب و سراپرده محبّت اوست، چرا شیطان در آن راه یابد؟
چون دل، سرای توست، نه بیگانه‌در راه دل نشسته و دربانم
حاشا که جز تو ره به دلم یابدجانم فدایت، ای همه جانانم

[ezat]

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

5- ایمان و غفران‌

رَبَّنا إِنَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ قِنا عَذابَ النَّار (آل عمران، 16)
ص: 17
ترجمه:
پروردگارا! ما ایمان آورده ایم، پس گناهان ما را ببخش و ما را از عذاب دوزخ، مصون بدار.
ای خدا! بشنو ز «طور» سینه ام فریاد تلخم را
بر سرم سنگینی کوه است
سینه ام «سینا» ی اندوه است
ای پناه بی پناهان!
بر فراز کوه غم‌ها اشک در پای تو می‌ریزم ...
قرآن، دعای فوق را از زبان بهشتیان نقل می‌کند، آنان که اهل صبر و صدق و قنوت و انفاق و استغفار در سحرگاهانند.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

6- ایمان و اطاعت
‌
رَبَّنا آمَنَّا بِما أَنْزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدین (آل عمران، 53)
ترجمه:
پروردگارا! به آنچه فرو فرستادی ایمان آوردیم و از پیامبر، پیروی کردیم، پس ما را
ص: 18
از شاهدان و با گواهان بنویس.
***
ایمان به خدا، «تبعیت» از رسول را می طلبد.
اطاعت از دستورهای دین، نشانه و سند «ایمان» است. در این صورت است که خداوند، انسان را جزء «شاهدان» به شمار خواهد آورد.
بندگی کن تا که سلطانت کنندتن رها کن تا همه جانت کنند
خوی حیوانی سزاوار تو نیست‌ترک این خو کن که انسانت کنند
چون نداری درد، درمان هم مخواه‌درد پیدا کن که درمانت کنند

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

7- گناه و اسراف‌


رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ إِسْرافَنا فی أَمْرِنا وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرین
(آل عمران، 147)
ترجمه:
ص: 19
پروردگارا! گناهان و اسرافکاری و از حد گذشتن ما را ببخش و قدم هایمان را استوار بدار و ما را بر گروه کافران، پیروز بگردان.
***


دست حاجت چو بری، پیش خداوندی برکه‌کریم است ورحیم است وغفور است و ودود
کرمش نامتناهی، نِعَمَش بی پایان‌هیچ خواننده از این در نرود بی مقصود


دعا ی فوق، از زبان خداجویانی نقل شده که مردانه و شجاعانه در رکاب پیامبران الهی با دشمن جنگیدند و در راه خدا از هیچ ضایعه و بلایی نهراسیدند و سست نشدند.