عصمت پیامبر اکرم(ص) از دیدگاه شیعه و مذاهب اربعه اهل سنت
معنای عصمت:
عصمت در لغت به معنای منع و امساک است. در مورد معنای اصلاحی عصمت اختلاف است. اشاعره می گویند: منظور از عصمت انبیا آن است که خداوند گناه را در آنان خلق نمی کند و در نتیجه در پی معصیت نمی روند، ولی حکما و فلاسفه، عصمت را حالتی درونی و ملکه ای می دانند که از گناه و عصیان جلوگیری می کند و معتزله عصمت را نوعی لطف از جانب خداوند می دانند.[1]
از دیدگاه شیعه، عصمت یعنی پاکی از گناهان صغیره و کبیره و دوری از خطا و فراموشی. برخی از متکلمان عصمت را توفیق لطف[2]و اعتصام معنی کرده اند.
در هر صورت عصمت به این معنا نیست که فرد قدرت انجام کارهای ناپسند ندارد، بلکه عصمت به این معناست که معصوم ضمن داشتن قدرت، در پی گناه نمی رود. به عبارت دیگر عصمت از گناه بستگی به درجه ایمان انسان دارد. هر چه ایمان بیشتر باشد، درجه عصمت نیز بالاتر خواهد بود. هر انسانی به اندازه ایمان و یقین خود عصمت پیدا می کند و پیامبران و اولیای الهی چون از یقین و ایمان کامل برخوردارند عصمتشان نیز کامل است. عصمت یعنی یقین به وجود خطر و پرهیز از آن چنان که هیچ فرد عاقلی خود را از ساختمان چند طبقه به پایین نمی اندازد و یا خود را به داخل آتش نمی افکند، چون خطر چنین افعالی برای او ثابت شده و یقینی است. امّا یک کودک ممکن است به آتش دست بزند و یا خودش را از بلندی به پایین بیندازد.
هنگامی که زلیخا به سوی یوسف رفت، یوسف از او روی گردانید. قرآن در مورد او می فرماید: «لوْ لا أن رأی برهان ربّه: اگر برهان پروردگار را نمیدید، قصد وی مینمود»[3] اگر ایمان کامل او نبود زیان این کار را می دید. بنابراین ایمان و یقین پایه عصمت را تشکیل می دهد و عصمت از گناه یعنی نهایت ایمان.